به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، زمانی که اخبار انتخابات آمریکا و جنگ در لبنان تیتر یک بسیاری از رسانه‌ها بود، سخنگوی دولت خبر از قطع مصرف مازوت در سه نیرگاه اراک، کرج و اصفهان داد و در صفحه مجازی خود نوشت: می‌توان برای مدت محدودی، «خاموشی منظم» را جایگزین «تولید سم» برای عموم شهروندان کرد.
نیروگاه‌ها چه مقدار مازوت می‌سوزانند؟
بررسی آمار نشان می‌دهد از میانه دهۀ نود سهم مازوت از سوخت نیروگاه‌ها در سال بین ۵ تا ۱۰ درصد بوده که در اصل گاز، سوخت اصلی نیروگاه‌ها بوده است. سهم گاز از سوخت نیروگاهی در طول برنامه ششم توسعه ۸۳ درصد تصویب شده است.
بررسی اخبار در سال‌های گذشته نشان می‌دهد همواره مازوت به عنوان سوخت کمکی برای تامین برق استفاده شده و در فصل سرد سال که کشور دچار کمبود گاز می‌شود، نیروگاه‌ها برای جلوگیری از کاهش تولید مقداری مازوت استفاده می‌کنند.
پیش از پیام مهاجرانی سخنگوی دولت، کرامت ویس کرمی مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی اظهار کرده بود که در ابتدای شهریور ۱۴۰۳ حجم ذخایر گاز نیروگاه‌ها ۴۳ درصد و نفت کوره ۲۳ درصد نسبت به مدت مشابه پارسال کاهش یافته است.
چندی بعد نیز محسن پاکنژاد وزیر نفت اعلام کرد «ذخایر نیروگاهی را با حدود ۴۰ تا ۴۵ درصد کاهش نسبت به مدت مشابه پارسال تحویل گرفتیم» که تاییدی بر اظهارات معاون خود بود.
کمبود گاز و کاهش ذخایر سوخت نیروگاه‌ها همگام شد با توقف واردات گاز از ترکمنستان، مسعود پزشکیان در اواسط آبان ماه در این خصوص گفت: ترکمنستان حاضر نیست با دولت ما قرارداد گازی ببندد و می‌گوید که دولت ایران پول ما را نمی‌دهد.
کاهش ذخایر سوخت و سهم پایین مازوت از مصرف نیروگاه‌ها نشان می‌دهد قطعی برق به بهانۀ توقف مازوت سوزی بیشتر بهانه بوده است.
البته سخنگوی دولت نیز در آخرین نشست خبری خود حرفش را تصحیح کرد و گفت: «مازوت سوزی کم می‌شود.».
اما در کنار مازوت، گازوئیل نیز بخشی از سبد سوختی نیروگاه‌ها را تشکیل می‌دهد، مصرف گازئیل در نیروگاه‌ها در طول برنامه ششم توسعه ۱۰.۵ درصد بوده که سهم آن در این دوره بیش از مازوت بوده است.
در میان تمامی اخبار داوود منظور رئیس سازمان برنامه بودجه نیز با انشار آماری اعلام کرد که علت قطعی برق کاهش ذخایر گازوئیل است.
بر اساس این اطلاعات سال ۱۴۰۳ دخایر گازوئیل در شهریور ماه نسبت به فرودین افزایشی نداشته است. لازم به ذکر است که معمولا قبل از شروع فصل سرد دولت ذخایر نیروگاه‌ها را افزایش می‌دهد.
گاز ترکمنستان چه شد؟
ایران با ترکمنستان سال ۱۳۷۵ قرارداد واردات از ترکمنستان به میزان سالانه ۱۲ میلیارد متر مکعب را امضا کرد.
سعید توکلی مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران اعلام کرده پیش بینی ناترازی گاز امسال بین ۲۵۰ میلیون مترمکعب یا ۳۰۰ میلیون مترمکعب است درحالی که قرارداد گاز با ترکمنستان این ناترازی را می‌توانست رفع کند.
سال ۱۳۹۲ بیژن زنگنه وزیر نفت وقت دولت یازدهم و دوازدهم نحوۀ پرداخت بهای گاز ترکمنستان از «صادرات خدمات فنی و مهندسی و کالا و تجهیزات» به «پرداخت ارزی» تغییر داد. در نهایت واردات گاز از ترکمنستان را به بهانۀ عدم امکان انتقال ارز در سال ۱۳۹۵ لغو کرد. وی با عدم پرداخت بدهی ترکمنستان باعث شد ایران ۲ میلیارد دلار جریمه پرداخت کند.
پس از گذشت پنج سال دولت سیزدهم با پرداخت یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار از محل طلب ایران در عراق، اصل بدهی ترکمنستان را پرداخت کرد و روابط گازی دو کشور بعد از پنج سال، با اجرای قرارداد سوآپ سه‌جانبه احیا شد ولی همچنان بدهی حدود ۳۰۰ میلیون دلاری ایران بابت «جریمه دیرکرد» باقی مانده که برای امضای قرارداد جدید ابتدا باید این مبلغ تسویه شود.
پس از قطعی‌های اخیر برق در کشور بحث انرژی خورشیدی بسیار داغ شده است اما چقدر روی آن می‌شود حساب کرد؟
سهم انرژی‌های تجدید پذیر فارغ از نیروگاه برق آبی از ظرفیت نیروگاهی کشور در پایان سال ۱۴۰۲، ۱.۱ درصد بوده است.
بررسی سهم انرژی تجدید پذیر فارغ از انرژی آبی در دو کشور آمریکا وچین که میلیاردها دلار در این حوزه سرمایه گذاری کرده‌اند به ترتیب ۱۵.۸ و ۱۸ است.
از این رو در کوتاه مدت نمی‌شود انتظار داشت که انرژی‌های تجدید پذیر جایگزین نیروگاه‌های فسیلی شوند.
مقصر قطعی برق کیست؟
همانطور که گفته شد وزیر نفت دولت چهاردهم معتقد بوده است که ذخایر نیروگاهی را با حدود ۴۰ تا ۴۵ درصد کاهش نسبت به مدت مشابه پارسال تحویل گرفته، در واقع تقصیرات را به گردن دولت قبل انداخت و در مقابل آن داوود منظور نیز با مقایسه‌ای که ذکر شد نشان داد که این اتفاق در دولت چهاردهم رخ داده است.
اما اگر بخواهیم نگاه منصفانه داشته باشیم دو گزاره فوق ایراد دارد. شهید رئیسی، رئیس جمهور دولت سیزدهم در اردیبهشت به شهادت می‌رسند. در اردیبهشت ذخایر نیروگاهی ۸۰۰ میلیون لیتر بوده است. با شهادت رئیس جمهور، آقای مخبر به عنوان کفیل ریاست جمهوری کشور را آمادۀ انتخابات می‌کرد.
علی‌رغم نبود رئیس جمهور دولت ذخایر نیروگاه‌ها را از ۸۰۰ میلیون لیتر در اردیبهشت به ۱.۸ میلیارد لیتر در مرداد ماه رساند، اگر دولت چهاردهم پس از در دست گرفتن سکان ریاست جمهوری در زمان باقی مانده تا فصل سرد سال ذخایر نیروگاه‌ها را افزایش می‌داد کشور آماده مقابله با سرد شدن هوا در زمستان بود.
اما آقای پزشکیان در همین مدت بیشتر مشغول انتخاب مسئولین جدید بودند. پاکنژاد و سایر وزرا ۳۱ مرداد مدیریت وزارت نفت را بر عهده گرفتند. یعنی دقیقا زمانی که ذخایر باید آماده برای فصول سرد سال می‌شد.
امروز نزدیک به چهار ماه از روی کار آمدن دولت جدید گذشته است. با دلایلی که ذکر شد مدت کوتاهی قطعی برق قابل پذیرش است اما اگر این شرایط طولانی مدن باشد هیچ توجیهی نخواهد داشت.
نوشته: فرشید محمدی مجد