مهاجرت روستاییان کهگیلویه و بویراحمد؛ زنگ خطری برای کشاورزی و منابع طبیعی
به گزارش خبرنگار گروه استان‌های خبرگزاری دانشجو، دانیال ولوی مقدم؛ کهگیلویه و بویراحمد، استانی با منابع طبیعی غنی و تاریخی طولانی در کشاورزی و دامداری، در سال‌های اخیر با موج گسترده مهاجرت از روستاها به شهرها روبه‌رو بوده است. این مهاجرت‌ها که ناشی از عوامل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است، پیامدهای عمیقی بر بخش کشاورزی، منابع طبیعی و ساختار اجتماعی استان داشته است. این گزارش به بررسی دلایل و پیامدهای مهاجرت و ارائه راهکارهایی برای مقابله با این بحران می‌پردازد.
دلایل مهاجرت از روستاها به شهرها
کمبود امکانات رفاهی در روستاها؛ با وجود توسعه زیرساخت‌هایی نظیر آب، برق و جاده، بسیاری از روستاهای استان همچنان فاقد خدمات بهداشتی و آموزشی کافی هستند. این کمبودها باعث شده که خانواده‌ها، به‌ویژه برای ادامه تحصیل فرزندانشان، به شهرها مهاجرت کنند.
کاهش جذابیت مشاغل کشاورزی و دامداری؛ فعالیت‌های کشاورزی و دامداری به دلیل نبود حمایت کافی، هزینه‌های بالا و درآمد کم، دیگر جذابیت گذشته را ندارند. جوانان ترجیح می‌دهند به مشاغل شهری که درآمد و امنیت شغلی بیشتری دارند روی آورند.
تاثیر رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی؛ رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی با به تصویر کشیدن زندگی مدرن شهری، انتظارات نسل جوان روستایی را تغییر داده‌اند؛ این مقایسه‌های نادرست، میل به مهاجرت را در آنان تقویت کرده است.
نبود اشتغال پایدار در روستاها؛ نبود صنایع تبدیلی و فرصت‌های شغلی مناسب در روستاها، انگیزه‌ای برای ماندن در این مناطق باقی نگذاشته است. کشاورزی نیز به‌دلیل نبود زیرساخت‌های مناسب و حمایت ناکافی، سودآوری خود را از دست داده است.
تاثیر مهاجرت بر کشاورزی
گزارش‌ها حاکی از آن است که مهاجرت گسترده نیروی کار جوان از مناطق روستایی استان کهگیلویه و بویراحمد، پیامدهای جدی بر کشاورزی، منابع طبیعی و ساختار اجتماعی این مناطق داشته است.
کاهش تولید محصولات کشاورزی؛ مهاجرت نیروی انسانی باعث رها شدن زمین‌های کشاورزی و کاهش تولید محصولاتی مانند گندم، برنج و میوه‌های باغی شده است. این وضعیت، کمبود نیروی کار ماهر در مزارع و باغ‌ها را تشدید کرده و درآمد روستاییان را به‌شدت کاهش داده است.
تخریب منابع طبیعی؛ بر اساس گزارش‌ها، مهاجرت روستاییان به کاهش نظارت بر جنگل‌ها و مراتع منجر شده است. این امر فرسایش خاک، کاهش کیفیت مراتع و تخریب جنگل‌های زاگرس را در پی داشته است. علاوه بر این، رها شدن منابع آبی مانند قنوات و چشمه‌ها باعث خشکی بسیاری از این منابع شده است.
پیامدهای اجتماعی؛ مهاجرت گسترده روستاییان باعث شده جمعیت سالمندان در روستاها افزایش یابد و ساختارهای اجتماعی تضعیف شود. از سوی دیگر، بسیاری از مهاجران به حاشیه شهرها روی آورده‌اند که منجر به گسترش آسیب‌های اجتماعی شده است.
این تحولات نشان می‌دهد که برنامه‌ریزی اصولی برای جلوگیری از مهاجرت و مدیریت منابع، ضرورتی انکارناپذیر است.
نظر جامعه‌شناسان
صادق پناهی، جامعه شناس در گفتگو با خبرنگار گروه استان‌های خبرگزاری دانشجو، در این باره اظهار کرد: نگاه ما به روستاها به‌عنوان محلی برای توسعه، با ارائه تسهیلات اشتباه گرفته شد. زیرساخت‌هایی مانند آب، برق، گاز و جاده به دورترین نقاط روستایی رسیده‌اند، اما این امکانات نتوانسته‌اند مانع مهاجرت شوند.
پناهی تأکید کرد: مهم‌ترین علت این مهاجرت، ناتوانی در پاسخگویی به نیازهای نسل جدید در روستاهاست. ساختارهای سنتی دیگر کارآمد نیستند و جوانان به‌دنبال مشاغل شهری هستند.
وی افزود: مهاجرت نیروی فعال، روستاها را به مصرف‌کننده تبدیل کرده و مشکلاتی نظیر حاشیه‌نشینی، بیکاری و آسیب‌های اجتماعی را در شهرها به وجود آورده است.
مهاجرت از روستاها به شهرها در کهگیلویه و بویراحمد، علاوه بر تهدید معیشت کشاورزان و تخریب منابع طبیعی، ساختارهای اجتماعی استان را نیز دچار آسیب کرده است. بر اساس آمار سال ۱۳۹۵، بیش از ۵۹۵ روستای این استان خالی از سکنه شده‌اند. برای مقابله با این بحران، توسعه اقتصادی و اجتماعی روستاها و اجرای سیاست‌های مهاجرت معکوس ضروری است.
به گزارش دانشجو، برای کاهش این بحران، توجه به ایجاد اشتغال پایدار در روستاها، حمایت هدفمند از کشاورزی و دامداری، توسعه صنایع تبدیلی و ارائه آموزش‌های متناسب با نیازهای نسل جدید ضروری است. همچنین، اجرای سیاست‌های مهاجرت معکوس و تقویت نقش مشارکتی مردم در حفظ منابع طبیعی، می‌تواند گام موثری در احیای روستاها و جلوگیری از پیامدهای منفی مهاجرت باشد. تحقق این اهداف نیازمند برنامه‌ریزی اصولی و نگاه جامع‌نگر به توسعه اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی استان است.