فیلم‌کوتاهی که نگاه کارگردانش را «روشن» کرد

به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، بیست‌وسومین جلسه از نهمین فصل پاتوق فیلم‌کوتاه، روز یکشنبه ٢ دی‌ماه ۱۴۰۳ با نمایش ۴ فیلم‌کوتاه در پردیس سینمایی بهمن برگزار شد.

در این جلسه که به همت انجمن سینمای جوانان ایران برگزار شد، فیلم‌های کوتاه «چمدان» به کارگردانی مشترک آکو زند کریمی و سامان حسین‌پور، «چوپان» به کارگردانی مهرشاد رنجبر، «سم‌پاش» به کارگردانی رضا فهیمی، «تایلندی» به کارگردانی مشترک حسام حسینی و عباس حسین‌زاده، روی پرده رفت و در ادامه شاهین امین، منتقد سینما همراه با محمد صابری به‌عنوان مجری‌کارشناس برنامه با کارگردانان این آثار به گفتگو نشستند.

لَخت بودن آسیب زننده!

در بخش اول این پاتوق، میثم دامن‌زه بازیگر نقش اصلی فیلم‌کوتاه «چمدان» به نمایندگی از کارگردانان روی صحنه آمد و درباره این فیلم گفت: ایده «چمدان» از یک داستان کوتاه نوشته خود آکو زندکریمی گرفته شد که چندسال پیش نوشته بود. این فیلم درباره پروسه مهاجرت و دوری، از دست دادن خانواده و فقر بود که برای نزدیک شدن به فضای آن چندین فیلم که مدنظر کارگردان بود را دیدیم تا به یک دیدگاه مشترک برسیم. «چمدان» تولید سال ١۴٠١ بود و در ٨ روز فیلم‌برداری شد. 

شاهین امین با اشاره به حضور متفاوت و موفق میثم دامن‌زه در دو فیلم‌کوتاه «چمدان» و «تایلندی» عنوان کرد: میثم دامن‌زه به نوعی سوپراستار این نوبت از پاتوق است. دو نقش بسیار متفاوت در این دو فیلم را بسیار خوب اجرا کرده است؛ یکی شخصی بسیار آرام و درونگرا و دیگری بازی بیرونی که با ریتم‌های تند و اکت‌های عصبی همراه بود و به نظرم در هر دو موفق ظاهر شد.

 
وی در ادامه گفت: به نظرم فضای کلی «چمدان» برآمده از یک دنیای ذهنی ناآشنا برای ما نیست. در واقع این سبک فیلم‌ها را احتمالا در فضای فیلم‌کوتاه پیش‌تر هم دیده بودیم. اما نکته مثبت این است که این فیلم علی‌رغم اینکه ریتم آرامی دارد، اما فیلم لَختی نیست و این بسیار مهم است. در سینمای ایران، به‌خصوص در فیلم‌های کوتاه این لَخت بودن، بی‌حس بودن چه در فیلم بلند و چه در فیلم‌های کوتاه بسیار زیاد است که به فیلم آسیب هم می‌زند. این ضعف در فیلم‌های تجربی متاسفانه بیشتر هم به چشم می‌خورد، چون بهانه‌ای است برای اینکه نشان دهند کار تجربی می‌کنند!

امین افزود: ما می‌توانیم فیلم آرام و نرمی داشته باشیم ولی لَخت نباشد و این فیلم با اینکه ریتم آرام و فضایی معروف به فضای شاعرانه داشت، لَخت نبود. البته من با تعابیری مثل فضای عاشقانه به دلیل اینکه کلی است مشکل دارم و با احتیاط این اصطلاحات را به کار می‌برم. این فیلم به نظرم بسیار آشنا و دیده شده می‌آمد و در عین حال که از نظرم فیلم بدی هم نبود، اما خیلی با آن ارتباط برقرار نکردم. به نظرم جا داشت که کوتاه‌تر هم باشد.

 
این منتقد سینما در خصوص داستان فیلم هم اضافه کرد: نکته دیگر درباره «چمدان» قابل پیش‌بینی بودن آن بود و در واقع می‌توانستم روند قصه را حدس بزنم. به همین دلیل ضربه‌ای که باید در انتها می‌زد را نزد. البته منظورم من این نیست که همه فیلم‌ها حتما باید غافلگیری داشته باشند، بسیاری از فیلم‌های که در قالب ژانر کار می‌شوند هیچ ضربه‌ای ندارند و شما تقریبا می‌توانید روند داستان را حدس بزنید، اما به نوعی است که مخاطب را با خود همراه می‌کند. من با دنیای کلی «چمدان» دچار مشکل هستم به دلیل اینکه انتهای فیلم این سوال برایم ایجاد شد که می‌خواستیم چه چیزی بگوییم؟

وی افزود: وقتی یک فیلم کوتاه یا بلند می‌سازیم باید یک تلنگر و آورده‌ای داشته باشد. شاید این سوال ایجاد شود که خوب ما بسیاری فیلم‌های ژانر داریم که قالب‌های همه یکی است، اما در آنجا یک قصه تعریف می‌شود و شاید مخاطب در خلال آن قصه چیزی پیدا کند.

در طول ساخت نگاهم به دنیای معلولان روشن‌تر شد

در ادامه مهرشاد رنجبر کارگردان «چوپان» روی سن آمد و درباره این فیلم‌کوتاه گفت: این فیلم دومین فیلم حرفه‌ای من بود، قبل از آن فیلم «ناطق» را کار کرده بودم و «چوپان» هم در سال ١۴٠٢ تولید شد. در ابتدا اسم فیلم لاک‌پشت بود و در بازنویسی چندباره فیلم‌نامه اسم «چوپان» انتخاب شد.

 
رنجبر ادامه داد: من چندین بار فیلم‌نامه را بازنویسی کردم و هر چه شناختم از این بچه‌های معلول بیشتر می‌شد تغییراتی در فیلم‌نامه ایجاد می‌کردم. در ابتدا بُعد تاریک فیلم بیشتر بود و در بازنویسی‌ها و ارتباط حدود یک ساله‌ای که با آنها داشتم دید و جهان‌بینی من تغییر کرد و روشن‌تر شد. در پروسه این فیلم مدام به مرکز توانبخشی می‌رفتم و با بازیگر‌ها دوست شدم و این مسئله به همکاری آنها با من بسیار کمک کرد. با این گروه ۶ ماه تمرین کردیم و فیلم‌برداری هم ۵ روز به طول انجامید.

شاهین امین درباره «چوبان» اظهار داشت: این فیلم با اینکه می‌توانست فیلم ترحم‌برانگیزی باشد و اشک مخاطب را دربیاورد، اما خوشبختانه اینطور نبود و روایت معقول و منطقی‌ای داشت و از حوصله خارج نمی‌شد. اینکه کارگردان وجوه روشن این قصه را روایت کرد بسیار جذاب بود چراکه حتما همه ما می‌توانیم وجوه تاریک زندگی این بچه‌ها را متصور شویم و اتفاق غریبی هم نیست. بسیاری از کارگردانانی که سراغ این بچه‌ها می‌روند سراغ بعد تاریک و ناراحت‌کننده آن می‌روند. وقتی ۶ ماه تمرین می‌کنی تا ٢٠ دقیقه فیلم بسازی یعنی روشنایی و امید علاوه‌بر داستان در زیست کارگردان هم مشخص است.

امین ادامه داد: بازیگر نقش کارگردان تئاتر در این فیلم بسیار خوب بود، به نظرم فیلم حرفش را به درستی زده بود و نوری که قرار بو در تمام این دشواری‌ها منعکس شود مشخص بود و در کل فیلم حال خوب کنی بود.

رنجبر درباره ایده و حس ساخت این فیلم عنوان کرد: مادرم با گروه‌های معلولین، تئاتر کار می‌کرد و با این فضا غریبه نبودم. فیلم اول من بدون دیالوگ بود و تصمیم داشتم فیلم پر پرسوناژتری بسازم. این بچه‌های معلول وقتی از فضای محدود و امن خود بیرون می‌آیند و با یک گروه کار می‌کنند به آنها عادت می‌کنند و اگر بعد از فیلم به کل رها شوند دچار افسردگی می‌شوند و بسیاری از خانواده‌هایی که با آن‌ها به نتیجه نرسیدیم دلیلشان همین ترس از افسردگی و حس رها شدگی بعد از کار بود.

فضاسازی باورپذیر از زندگی روستایی

فیلم بعدی «سم‌پاش» به کارگردانی رضا فهیمی بود که در غیاب کارگردان و با حضور بابک والی بازیگر اصلی فیلم مورد نقدوبررسی قرار گرفت. والی ضمن اشاره به تجربه‌های خود در زمینه بازی در فیلم‌های کوتاه، درباره «سم‌پاش» گفت: پروژه از نظر تولیدی پروژه سختی بود و یکی از دلایلی که این روستای شمالی به‌عنوان لوکیشن این کار انتخاب شد این بود که گفتند ممکن است در آینده نزدیک کل روستا زیر آب برود و بهتر است یک یادگار تصویری از آن باقی بماند.

وی ادامه داد: دو سال از این فیلم می‌گذرد و فکر می‌کنم دیگر این روستا از بین رفته است. در همان زمان هم تنها چند خانوار در آن سکونت داشتند. تصویربرداری این فیلم حدود ۱۰ روز زمان برد و تجربه حضور در این فیلم برای خودم بسیار ارزشمند بود.

شاهین امین هم درباره «سم‌پاش» گفت: یکی از ویژگی‌های مهم فیلم تصویر واقعی و بدون اغراق از زندگی روستایی است. کارگردان به‌خوبی توانسته است جریان معمولی زندگی در یک روستا را به تصویر درآورد و فضای کلی روایت برای‌مان باورپذیر است.

این منتقد سینما افزود: بازی بابک والی در فیلم بسیار خوب است و شاید حتی برای برخی این گمان به‌وجود بیاید که او نابازیگری از اهالی همان منطقه است. این بازی‌های خوب در کنار فضاسازی درست منجر به آن شده که باوجود آشنا بودن فضا، فیلم به سمت کلیشه نرود. در پایان هم داستان فیلم به خوبی به یک فاجعه ختم شده و شوکی که لازم است به مخاطب وارد می‌شود.

منتظر فیلم‌های بعدی‌تان هستیم

شاهین امین در بخش پایانی پاتوق با اشاره به فیلم «تایلندی» به کارگردانی مشترک حسام حسینی و عباس حسین‌زاده، آن را یکی از بهترین فیلم‌های کوتاه این باکس اکران توصیف کرد و در غیاب دو کارگردان فیلم، درباره آن گفت: فیلم کارگردانی بسیار درستی دارد و در فضا‌های سیاه و بسته‌ای که برای روایت خود انتخاب کرده به‌خوبی توانسته است موفق عمل کند. کارگردانان فیلم به‌خصوص در زمینه انتخاب بازیگر به‌خوبی عمل کرده‌اند و باردیگر باید به نقش‌آفرینی خوب میثم دامن‌زه در این فیلم هم اشاره کنم.

این منتقد سینما در پایان تأکید کرد: کاش حسام حسینی و عباس حسین‌زاده به‌عنوان کارگردانان این فیلم‌کوتاه در کنار ما بودند تا بیشتر درباره این تجربه با آنها صحبت می‌کردیم، اما قطعا منتظر فیلم‌های بعدی آنها خواهیم بود.