بجنورد در صدر حاشیه‌نشینی؛ خراسان شمالی در رنج آسیب‌های اجتماعی

به گزارش خبرنگار گروه استان‌های خبرگزاری دانشجو، حاشیه‌نشینی یکی از معضلات اصلی شهر‌های در حال توسعه است که پیامد‌های گسترده‌ای در ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی دارد. این پدیده اغلب منجر به افزایش نابرابری‌های اجتماعی و تعمیق شکاف طبقاتی می‌شود.

ساکنان مناطق حاشیه‌نشین معمولاً دسترسی کمتری به امکانات عمومی نظیر خدمات بهداشتی، آموزشی و تفریحی دارند که این خود می‌تواند بستر بروز انواع آسیب‌های اجتماعی مانند اعتیاد، سرقت، و خشونت را فراهم کند.

از منظر مدیریت شهری، حاشیه‌نشینی بار سنگینی بر زیرساخت‌های شهری تحمیل می‌کند. رشد سریع و بی‌برنامه این مناطق سبب افزایش فشار بر سیستم‌های حمل‌ونقل، تأمین آب و انرژی و مدیریت پسماند می‌شود. علاوه بر این، نبود نظارت و برنامه‌ریزی در حاشیه‌ها می‌تواند به تخریب محیط زیست، گسترش آلودگی و افزایش ریسک بلایای طبیعی مانند سیل یا رانش زمین در این نواحی بیانجامد. این پیامد‌ها نه تنها کیفیت زندگی شهروندان را تحت تأثیر قرار می‌دهند بلکه هزینه‌های مدیریت و توسعه شهری را نیز به شدت افزایش می‌دهند.

حاشیه‌نشینی در خراسان شمالی و بجنورد، مرکز این استان، به یکی از مهم‌ترین چالش‌های اجتماعی و شهری تبدیل شده است. این پدیده در سال‌های اخیر با رشد جمعیت شهری، مهاجرت از روستا‌ها و افزایش مشکلات اقتصادی، نمود بیشتری پیدا کرده است. مناطق حاشیه‌نشین بجنورد که شامل محلاتی با امکانات محدود و زیرساخت‌های ناکافی است، همچنان شاهد افزایش جمعیت و مشکلات متنوعی هستند.

یکی از دلایل اصلی شکل‌گیری حاشیه‌نشینی، مهاجرت گسترده روستاییان به شهر بجنورد به دلیل کمبود فرصت‌های اقتصادی و رفاهی در مناطق روستایی است. افراد مهاجر، در غیاب سیاست‌های کارآمد مدیریت شهری، ناچار به اسکان در محله‌هایی می‌شوند که اغلب استاندارد‌های اولیه زندگی را ندارند. این مسئله باعث شکل‌گیری سکونتگاه‌های غیررسمی و ناایمن شده است.

آموزش ناکافی، دسترسی محدود به خدمات عمومی و بیکاری بالا، زندگی در حاشیه شهر‌ها را با دشواری بیشتری مواجه کرده است. این شرایط به گسترش آسیب‌های اجتماعی همچون اعتیاد، جرم و جنایت و ترک تحصیل کودکان انجامیده است.

شهرداری بجنورد و سایر نهاد‌های متولی در سال‌های اخیر اقداماتی برای کنترل و بهبود وضعیت مناطق حاشیه‌نشین انجام داده‌اند. اما گزارش‌ها نشان می‌دهد که این تلاش‌ها غالباً ناکافی بوده و مشکلات همچنان پابرجاست. اگر به آمار سالیان اخیر رجوع کنیم، مدیران مختلف سابق و فعلی، از افزایش این اعداد سخن گفته‌اند به طوری که طی دهه ۹۰ اغلب آمار حاکی از ۲۵ درصد حاشیه نشینی بود که اکنون به یک سوم افزایش یافته است.

۳۰ درصد مردم استان در حاشیه شهر زندگی می‌کنند

هدی اکبرزاده، رییس اداره برنامه ریزی و بازآفرینی راه و شهرسازی خراسان‌شمالی گفت: ۱۳۰ هزار و ۳۰۸ نفر از جمعیت استان معادل ۳۰ درصد از جمعیت شهر‌های استان در مناطق حاشیه نشین و بافت فرسوده سکونت دارند.

وی افزود: مساحت بافت ناکارآمد شهری در هفت شهر استان، هزار و ۷۰۰ هکتار است و برای توسعه و نوسازی آن باید اقدامات لازم همچون پرداخت تسهیلات به متقاضیان ساخت واحد‌های مسکونی انجام شود.

رییس اداره برنامه ریزی و بازآفرینی راه و شهرسازی خراسان شمالی ادامه داد: دستگاه‌های متولی و عضو ستاد بازآفرینی شهری همکاری‌های لازم را در این زمینه ندارند در صورتی که توجه به محدوده بازآفرینی شهری نیازمند هم افزایی تمامی ادارات است.

وی یادآور شد: ۳۰۹ میلیارد ریال تسهیلات نوسازی به بافت‌های ناکارآمد شهری از محل اعتبارات بند الف تبصره ۱۸ به ۵۷ متقاضی استان در ۶ ماه امسال پرداخت شد.

طاهر رستمی، معاون سیاسی استاندار خراسان شمالی سی‌ام دی ماه در جمع مدیران اظهار کرد: مرکز استان بیشترین جمعیت حاشینه نشین را دارد، در این شهر از هر چهار شهروند، یک نفر ساکن مناطق حاشیه‌ای است.

سرپرست معاونت سیاسی، امنیتی و اجتماعی استاندار خراسان شمالی افزود: وضعیت دهک‌های پایین و رشد این مناطق باید در توسعه دیده شود و مد نظر دستگاه‌های مختلف باشد.

وی ادامه داد: توسعه در مناطق مختلف، تنها توسعه سخت افزاری نیست بلکه باید در طرح‌ها بخش نرم افزاری هم مد نظر باشد.

بازدید معاون رئیس جمهور از حاشیه نشینان بجنوری و قول پیگیری مشکلات

وضعیت رو به افزایش حاشیه نشینی در بجنورد و سایر شهر‌های خراسان شمالی، باعث شد عبدالکریم حسین زاده، معاون توسعه روستایی و مناطق محروم رئیس جمهور در سفرهیات دولت به خراسان شمالی از مناطق حاشیه نشین بازدید کند.

حسین زاده همچنین در جمع مردم ساکن در این مناطق حضور یافت و اظهار کرد: بیکاری و پایین بودن درآمد خانواده‌ها از مشکلات حاشیه نشینان مرکز استان خراسان شمالی است و در این زمینه پیگیر موضوع هستیم و نتایج این پیگیری‌ها را به شما گزارش می‌دهیم، همچنین اقداماتی که قرار است در این باره انجام شود به شما اطلاع رسانی می‌شود.

وی با تاکید بر نقش مردم در برطرف کردن مشکلات اظهار کرد: مردم باید در انجام کار‌ها و برطرف کردن مشکلات مشارکت داشته باشند، ما نیز پیگیر هستیم تا اعتبارات مورد نیاز تامین شود و در حد امکان برای رفع دغدغه‌ها اقدام می‌کنیم.

وی تاکید کرد: اطمینان می‌دهم که نسبت به مشکلات شما و پیگیری برای حل آن بی تفاوت نیستیم و تلاش داریم تا وضعیت معیشت مردم ساکن در سکونت گاه‌های غیررسمی بهبود یابد.

بجنورد و ۲۳ محله حاشیه نشین/ مشوق‌های شهرداری برای کاهش مشکلات

علی اربابی، رئیس کمیسیون عمران و خدمات شهری شورای شهر بجنورد در گفت‌و‌گو با خبرنگار دانشجو در این راستا اظهار کرد: حدود یک سوم جمعیت بجنورد در بافت ناکارآمد شهری زندگی می‌کنند که ۸۰ هزار نفر هستند.

وی افزود: طبق این آمار بیشترین میزان حاشیه نشین به نسبت جمعیت در خراسان شمالی، مربوط به بجنورد است.

اربابی با تاکید بر اینکه باید به صورت ویژه این مناطق مورد توجه قرار بگیرند، گفت: شهرداری برای ۲۳ محله حاشیه نشین بجنورد، مشوق‌هایی برای ساخت و ساز در نظر گرفته است.

وی افزود: ساکنان این محلات به دلیل اینکه به لحاظ مالی از اقشار ضعیفی هستند و قادر به ساخت و ساز بنا نیستند، شهرداری مشوق‌هایی از جمله تخفیف ۵۰ درصد عوارض‌ها برای آنان اعمال کرده است.

عضو شورای شهر بجنورد گفت: آسفالت معابر طی سال جاری به صورت عادلانه در شهر توزیع شد و مناطق حاشیه نشین متعددی از آسفالت بهره‌مند شدند.

هر منطقه حاشیه نشین نیازمند نسخه خاص خود است

ملیحه یغمایی، مدیرکل دفتر امور اجتماعی استانداری خراسان شمالی در گفت‌و‌گو با دانشجو اظهار داشت: بجنورد به‌عنوان سومین شهر حاشیه‌نشین کشور شناخته می‌شود و قرار گرفتن بسیاری از روستا‌ها در مجاورت این شهر نیازمند بررسی‌های دقیق‌تری است.

وی تاکید کرد: مسائل اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی به هم پیوسته‌اند و برای هر منطقه باید نسخه‌ای اقتصادی مناسب تعریف و پس از آن سایر ابعاد مورد توجه قرار گیرد.

یغمایی پیشنهاد کرد که دفاتر تسهیل‌گری در استان دوباره احیا شوند، زیرا وجود مناطق ویژه اجتماعی در شهر بجنورد، نیاز به برنامه‌های متفاوت و مختص هر نقطه را ایجاب می‌کند.

وی افزود: با توجه به تنوع قومیت‌ها و فرهنگ‌های موجود در خراسان شمالی، بهترین راه برای حل مسائل اجتماعی، مشارکت گسترده مردم است، اما این مشارکت باید با روش‌هایی متفاوت از گذشته دنبال شود.

باید یادآور شد نقش جامعه محلی و مشارکت مردم ساکن در حاشیه‌نشین‌ها در برنامه‌های توسعه کمتر مورد توجه قرار گرفته است. بهره‌گیری از این ظرفیت می‌تواند به بهبود شرایط کمک کند. ایجاد فرصت‌های شغلی، ارائه آموزش‌های مهارتی و تشویق به بازگشت به روستا‌ها از جمله اقداماتی است که می‌تواند روند مهاجرت به حاشیه شهر‌ها را کنترل کند.

پرداختن به مسئله حاشیه‌نشینی در بجنورد نه تنها به بهبود کیفیت زندگی شهروندان کمک می‌کند، بلکه نقش بسزایی در کاهش نابرابری‌های اجتماعی و کاهش آسیب‌های ناشی از این نابرابری‌ها خواهد داشت. تدوین راهکار‌های جامع و پایدار می‌تواند نقطه عطفی برای کاهش فشار بر شهر بجنورد و سایر مناطق حاشیه‌نشین خراسان شمالی باشد.