بررسی تحلیلی نیروی هوایی کویت/ پردرآمد ترین کشور خاورمیانه با کدام جنگنده ها از تاسیسات نفتی خود محافظت می کند؟

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، در بررسی ژئوپلیتیکی منطقه خاورمیانه، کشور کویت جایگاهی ویژه و استراتژیک دارد. این کشور کوچکی که در خلیج فارس واقع شده است، به دلیل منابع غنی نفت و گاز، و همچنین موقعیت جغرافیایی‌اش که در مجاورت چند کشور بزرگ منطقه قرار دارد، اهمیت فوق‌العاده‌ای در معادلات سیاسی و نظامی خاورمیانه پیدا کرده است. کویت که خود در تقاطع تمدن‌های باستانی قرار دارد، همواره نقشی پیشگام در تعاملات منطقه‌ای و بین‌المللی داشته است. در زمان‌های مختلف تاریخ، این کشور میدان نبردهای بزرگی بوده و در معاهدات صلح و همکاری‌های منطقه‌ای نیز سهم به‌سزایی ایفا کرده است.

به دنبال استقلال از بریتانیا در سال ۱۹۶۱، کویت به سرعت به تقویت زیرساخت‌های نظامی خود پرداخت تا بتواند از تمامیت ارضی و اقتصادی خود در برابر تهدیدات خارجی دفاع کند. در همین راستا، نیروی هوایی کویت به عنوان بخشی اساسی از ارتش این کشور، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار شد و عملا کویت به عنوان پایگاه جنگنده های آمریکا در منطقه فعالیت میکند.  گرچه همواره سعی شده است متناسب اب تهدیدات بروزرسانی صورت بگیرد اما مشخصاً نیروی هوایی کویت به تنهایی قادر به دفع خطرات امنیتی نبوده و همواره نیرویی مستقل و ضعیف در مقابل تهدیدات خارجی بوده است.

از زمان شکل‌گیری رسمی نیروی هوایی کویت در سال ۱۹۵۳، این نیرو همواره در مسیر توسعه و تجهیز خود به روزآوری‌های ممتد پرداخته است. با عضویت کویت در ائتلاف‌های نظامی منطقه‌ای و بین‌المللی، همکاری‌های دفاعی و امنیتی با سایر کشورها، به ویژه کشورهای غربی، اهمیت قابل توجهی در ارتقای توان عملیاتی نیروی هوایی کویت داشته‌اند. در طول دهه‌های گذشته، نیروی هوایی کویت با مشارکت‌های فعال در عملیات‌های صلح‌بان سازمان ملل متحد و دیگر مأموریت‌های بشردوستانه منطقه‌ای، نقش خود را به عنوان عامل ثبات و امنیت در خاورمیانه به خوبی ایفا کرده است.

در مجموع، نیروی هوایی کویت به عنوان یکی از محور های قدرت ارتش های عربی، توانسته است با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین و پرسنلی آموزش‌دیده، توازن بخشی از شبکه نظامی مدافع منافع غرب در خاورمیانه به شمار میرود. این نیرو با وجود تمرکز بر دفاع از کشور، همواره به دنبال مشارکت در سازوکارهای امنیتی جمعی و تقویت همکاری با دیگر نیروهای نظامی خارجی به طور خاص با آمریکا و ناتو بوده است بوده است. در ادامه ساختار رزم نیروی هوایی کویت تشریح می شود.

هواپیماهای آموزشی

نیروی هوایی کویت در بخش آموزش خلبانان جنگنده و نیروی هوایی، از دو نوع هواپیمای آموزشی بهره می‌برد که هرکدام برای مراحل مختلف آموزشی طراحی شده‌اند تا نیروی انسانی مورد نیاز این نیرو با حداکثر توان و مهارت پرورش یابد.

1. نمونه انگلیسی توکانو (Short Tucano)

  نیروی هوایی کویت ۱۲ فروند از هواپیمای آموزشی «توکانو» را در خدمت دارد که نسخه‌های تحویلی آن در انگلستان تولید شده‌اند. این هواپیماهای با موتور توربوپراپ، برای آموزش‌های مقدماتی خلبانی و پرواز مورد استفاده قرار می‌گیرند و بستری مناسب برای آماده‌سازی خلبانان پیش از انتقال به مراحل پیشرفته‌تر فراهم می‌کنند.

2. جت آموزشی هاوک (Hawk)  

   هواپیمای «هاوک»، ساخت انگلستان، در نقش هواپیمای آموزشی پیشرفته در نیروی هوایی کویت خدمت می‌کند. این نیرو ابتدا ۱۲ فروند از این جت‌های آموزشی را سفارش داده بود، اما در حال حاضر تنها ۱۰ فروند از آنها عملیاتی هستند. این هواپیما برای آموزش مراحل پیشرفته خلبانی به کار می‌رود و به دلیل شباهت عملکردش در حوزه آموزش با جنگنده‌ها، گزینه‌ای مؤثر برای آماده‌سازی خلبانانی است که قرار است با جنگنده‌های مدرن نیروی هوایی کار کنند. کویت در نظر دارد نسخه جدید این جنگنده آموزشی با نام «هاوک ۱۲۸» را برای جایگزینی نمونه‌های فعلی سفارش دهد. آن جنگنده هم انگلیسی است.

هواپیماهای رزمی

هواپیماهای رزمی ستون اصلی نیروی هوایی کویت را تشکیل می‌دهند و این نیرو با اتکا به جنگنده‌های مدرن و تسلیحات پیشرفته، نقش عمده‌ای در دفاع از آسمان کشور ایفا می‌کند. در ادامه، به بررسی جنگنده‌های کلیدی نیروی هوایی کویت پرداخته می‌شود:

1: اف-۱۸ هورنت (F/A-18 Hornet) 

   جنگنده اف-۱۸ هورنت از دهه ۱۹۹۰ اصلی‌ترین جنگنده عملیاتی نیروی هوایی کویت بوده است. کویت بین سال‌های ۱۹۹۱ تا ۱۹۹۳، تعداد ۴۰ فروند اف-۱۸ هورنت شامل ۸ فروند نسخه دو سرنشینه آموزشی-رزمی و ۳۲ فروند نسخه تک‌سرنشینه رزمی دریافت کرد. این جنگنده‌ها مجهز به موشک‌های پرتاب‌شونده هوابه‌هوا و هوابه‌سطح مختلفی از جمله موشک اسپارو (۲۰۰ تیر)، سایدواندر نسخه M (۱۲۰ تیر) و بعدها موشک امرام نسخه C (۱۲0 تیر) هستند.

همچنین، برای مأموریت‌های ضدکشتی، این جنگنده‌ها به موشک هارپون نیز تجهیز شدند. تسلیحات دیگر شامل ۸۰ تیر موشک سایدواندر نسخه X و حدود ۸۰۰ بمب هدایت لیزری نیز برای این هواپیماها خریداری شده است.  جنگنده F/A-18 Hornet یک هواپیمای چندمنظوره آمریکایی است که توسط شرکت مک‌دانل داگلاس (اکنون بخشی از بوئینگ) طراحی شده و در نیروی هوایی کویت به کار گرفته شده است. این جنگنده به دلیل طراحی منحصر به فرد بال‌ها و بدنه، عملکرد مطلوبی در مأموریت‌های هوایی مختلف از جمله نبرد هوایی، حملات زمینی و مأموریت‌های دریایی دارد. F/A-18 به دو موتور پرقدرت General Electric F404 مجهز است که سرعتی نزدیک به ماخ 1.8 (حدود 1,915 کیلومتر بر ساعت) و سقف پرواز 15,000 متر را فراهم می‌کند. این هواپیما برد عملیاتی 2,000 کیلومتر دارد و با بهره‌گیری از سیستم‌های راداری پیشرفته AN/APG-73 و توانایی حمل انواع تسلیحات هوایی و زمینی، از جمله موشک‌های هوا‌به‌هوا، هوا‌به‌زمین و بمب‌های هدایت‌شونده، نقش مؤثری در مأموریت‌های تاکتیکی ایفا می‌کند. جنگنده F/A-18 Hornet در نیروی هوایی کویت برای دفاع هوایی و عملیات‌های نظامی مورد استفاده قرار گرفته و بخشی از همکاری گسترده این کشور با آمریکا است. این جنگنده با قابلیت‌های پیشرفته و انعطاف عملیاتی بالا، نقش مهمی در تقویت توان دفاعی و امنیت هوایی کویت ایفا می‌کند.

2. یوروفایتر تایفون (Eurofighter Typhoon)

   در سال ۲۰۱۶، کویت دست به سفارش ۲۸ فروند جنگنده چندمنظوره یوروفایتر تایفون نسخه ترانچ ۳ زد زد. کویت از میان گزینه‌های موجود، از جمله رافال، جنگنده تایفون را به دلیل بهره‌مندی از رادار آرایه فازی فعال (AESA) و تکنولوژی‌های مدرن انتخاب کرد. اولین سری از تایفون‌ها در سال ۲۰۲۰ به کویت تحویل داده شد. همچنین، برای تجهیز این جنگنده‌ها تسلیحاتی چون موشک کروز استورم‌شادو با برد ۵۰۰ کیلومتر و موشک ضدزره بریمستون نیز سفارش داده شده است.  

جنگنده یوروفایتر تایفون (Eurofighter Typhoon) یکی از پیشرفته‌ترین هواپیماهای جنگی چندمنظوره نسل چهار و نیم است که توسط یک کنسرسیوم اروپایی به رهبری کشورهای آلمان، ایتالیا، بریتانیا و اسپانیا ساخته شده است. این جنگنده به دلیل طراحی ایرودینامیک پیچیده، سیستم‌های الکترونیکی پیشرفته و قابلیت‌های بالا در نبردهای هوایی و حمله به اهداف زمینی، در خدمت نیروی هوایی کویت قرار گرفته و یکی از مدرن‌ترین جنگنده‌های این کشور محسوب می‌شود. تایفون مجهز به دو موتور Eurojet EJ200 است که امکان دستیابی به سرعتی بالغ بر ماخ 2 (2,500 کیلومتر در ساعت) و سقف پرواز 17,000 متر را فراهم می‌کنند.

رادار Captor-E AESA این جنگنده، قابلیت شناسایی همزمان چندین هدف را در بردهای بلند دارد و آن را برای نبردهای هوایی بسیار کارآمد می‌کند. تایفون قادر به حمل طیف گسترده‌ای از تسلیحات، از جمله موشک‌های هوا‌به‌هوا مثل Meteor و IRIS-T، موشک‌های هوا‌به‌زمین و تسلیحات هدایت‌شونده‌ پیشرفته است.

3. سوپر هورنت (Super Hornet)  
   کویت در سال ۲۰۱۸، به دنبال سفارش نسل پیشرفته‌تر جنگنده هورنت، یعنی سوپر هورنت رفت. این قرارداد شامل ۲۸ فروند سوپر هورنت، ۸ فروند نسخه آموزشی دو سرنشینه (E) و ۲۰ فروند نسخه رزمی تک‌سرنشینه (F) بود. این سفارش به تعویق افتاد و قرار است در سال میلادی جاری فرایند تحویل آغاز شود.

بالگردهای تهاجمی

بالگردهای تهاجمی نقش مهمی در عملیات پشتیبانی نزدیک و ضدزره ایفا می‌کنند و نیروی هوایی کویت نیز به تعدادی از این بالگردها مجهز است که در ادامه به آنها اشاره می‌شود:

1. بالگرد آپاچی (Apache)

  کویت در سال ۲۰۰۷ تعداد ۱۶ فروند بالگرد لانگ‌بو آپاچی را دریافت کرد. این بالگردها که پیشرفته‌ترین بالگرد تهاجمی نیروی هوایی کویت به شمار می‌روند، به رادار APG-78 و حدود ۷۰۰ تیر موشک هلفایر مجهز هستند. بالگردهای آپاچی به‌تدریج جایگزین بالگردهای گازل مسلح به موشک ضد تانک هات شده‌اند.

2. بالگرد گازل (Gazelle)

   نیروی هوایی کویت همچنان از ۱۴ فروند بالگرد چندمنظوره گازل برای مأموریت‌های شناسایی، پشتیبانی نزدیک و ضدزره استفاده می‌کند. اگرچه این بالگردها مسلح هستند، اما در کنار آپاچی بیشتر نقش پشتیبانی را ایفا می‌کنند. 

بالگردهای ترابری

بالگردهای ترابری نیروی هوایی کویت، بخش حیاتی این نیرو برای جابجایی سریع نیروها و تجهیزات نظامی هستند:

1. بالگردهای فرانسوی پوما و سوپر پوما

  کویت از ۶ فروند بالگرد پوما و ۵ فروند سوپر پوما برای مأموریت‌های ترابری و پشتیبانی استفاده می‌کند. این بالگردها به دلیل قابلیت حمل بار زیاد و امکان عملیات در شرایط سخت، گزینه‌هایی مناسب برای این نیرو محسوب می‌شوند.بالگرد پوما (Eurocopter Puma یا Aérospatiale SA 330 Puma) یک بالگرد چندمنظوره و میان‌وزن است که توسط شرکت فرانسوی Aérospatiale (پیش از ادغام با یوروکوپتر) طراحی و ساخته شد. این بالگرد در دهه ۱۹۶۰ میلادی توسعه یافت و به دلیل قابلیت‌های بالا در مأموریت‌های گوناگون نظامی و غیرنظامی توجه زیادی به خود جلب کرد. سوپر پوما نمونه ارتفایی همین بالگرد است.

2. بالگرد سیکورسکی اس ۹۲ (Sikorsky S-92) 

   نیروی هوایی کویت  از ۲ فروند بالگرد سیکورسکی اس ۹۲ برای مأموریت‌های حمل‌ونقل مقامات و عملیات‌های ویژه استفاده می‌کند.

هواپیماهای ترابری

هواپیماهای ترابری نیروی هوایی کویت مکمل عملیات رزمی و پشتیبانی هستند و این کشور با در اختیار داشتن مدل‌های پیشرفته‌ای در این بخش، توان لجستیکی بالایی دارد:

1:سی-۱۷ گلوب‌مستر (C-17 Globemaster)

   نیروی هوایی کویت دو فروند هواپیمای غول‌پیکر و استراتژیک C-17 را در خدمت دارد. این هواپیماها، که در پایگاه هوایی «عبدالله المبارک» مستقر هستند، توانایی جابجایی تجهیزات سنگین، خودروها و نیروهای نظامی را در مسافت‌های طولانی دارند.  هواپیمای C-17 Globemaster  یک هواپیمای ترابری نظامی سنگین است که توسط شرکت بوئینگ برای جابه‌جایی سریع نیروها و تجهیزات طراحی شده است. این هواپیما توانایی حمل بارهای بزرگ و سنگین تا وزن ۷۷,۵۰۰ کیلوگرم را دارد و می‌تواند تجهیزات نظامی مثل تانک و زره‌پوش، محموله‌های بزرگ یا ۱۳۴ سرباز را به‌طور همزمان حمل کند. C-17 به دلیل طراحی خاص خود قابلیت نشست‌وبرخاست در باندهای کوتاه و غیرآماده را دارد و به چهار موتور پرقدرت Pratt & Whitney F117-PW-100 مجهز است که به آن امکان دستیابی به سرعت ۸۳۰ کیلومتر بر ساعت و برد مؤثر ۴,۴۸۹ کیلومتر را می‌دهند. طراحی درب عقب ویژه این هواپیما بارگیری و تخلیه سریع را تسهیل کرده است. همچنین، سیستم ناوبری دیجیتال پیشرفته و کنترل‌های هوشمند پرواز آن، امکان عملیات در شرایط محیطی سخت را فراهم می‌کنند.

2. سی-۱۳۰ سوپر هرکولس (C-130 Super Hercules) 

 کویت سه فروند از این نسخه را در خدمت دارد. هواپیمای C-130J Super Hercules پیشرفته‌ترین نسخه خانواده هرکولس است که توسط شرکت لاکهید مارتین طراحی شده و به دلیل قابلیت‌های چندمنظوره و عملکرد استثنایی، در بسیاری از کشورها از جمله کویت استفاده می‌شود. این هواپیما توانایی حمل بارهای سنگین تا بیش از ۲۰ تُن، شامل تجهیزات نظامی، وسایل نقلیه یا نیروهای انسانی را داراست و می‌تواند تا ۹۲ سرباز یا ۶۴ مجروح را در مأموریت‌های تخلیه پزشکی حمل کند. مجهز به چهار موتور توربوپراپ Rolls-Royce AE 2100 D3 است که سرعتی تا ۶۴۰ کیلومتر بر ساعت و بردی معادل ۳,۲۰۰ کیلومتر را فراهم می‌کند. C-130J قابلیت نشست‌وبرخاست در باندهای کوتاه و غیرآماده را دارد که آن را به گزینه مطلوب برای خاورمیانه تبدیل میکند.

نیروی هوایی کویت به دلیل اتکا به هواپیماها و تجهیزات پیشرفته تولید شده توسط کشورهای خارجی، به ویژه ایالات متحده، به طور مستقیم وابسته به حمایت‌های تکنولوژیک و آموزشی خارجی است. این وابستگی نه تنها در تأمین هواپیماهای مدرنی همچون C-17 Globemaster III و C-130J Super Hercules مشهود است، بلکه در نگهداری، پشتیبانی لجستیکی و توسعه توانمندی‌های عملیاتی نیز به وضوح دیده می‌شود. از سوی دیگر، نیروی هوایی کویت در طی جنگ یمن، به عنوان بخشی از ائتلاف نظامی به رهبری عربستان سعودی، به طور فعال در عملیات‌های هوایی این جنگ دخیل بوده است. این عملیات‌ها که با حملات گسترده به زیرساخت‌های غیرنظامی و مناطق مسکونی همراه بوده، منجر به تلفات گسترده انسانی و بحرانی انسانی در یمن شده است. نقش نیروی هوایی کویت در این جنگ، به عنوان بخشی از یک ائتلاف خارجی، نه تنها عملکرد مستقل این نیرو را زیر سؤال می‌برد، بلکه انتقادات بین‌المللی گسترده‌ای را در رابطه با پیامدهای انسانی این درگیری به همراه داشته است.

سید نویدرضا موسوی