گذر از هفت خان چالش‌ها برای چاپ نشریه دانشجویی

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، «نشریات دانشجویی راهی برای مطالبه‌گری و بیان واقعیات جامعه هستند»؛ کمتر کسی این موضوع را رد می‌کند؛ دانشجویان و استادان دانشگاهی نیز بر این مسئله تأکید دارند که نشریات دانشجویی باید تقویت شوند تا جامعه دانشگاهی رشد بیشتری داشته باشد. اما این نشریات با چالش‌هایی نیز روبه‌رو هستند، عضو شورای مرکزی ناظر بر نشریات دانشجویی سعید جلیلی این چالش‌ها را تشریح کرده و راهکار‌هایی نیز برای حل آنها ارائه داده است.

مشروح گفت‌وگوی جلیلی را در ادامه می‌خوانید:

آخرین وضعیت شورای مرکزی ناظر بر نشریات دانشگاهیفارس: لطفاً در ابتدا درباره آخرین انتخابات شورای مرکزی ناظر بر نشریات دانشگاهی وزارت علوم توضیح دهید، این شورا در حال حاضر چه روندی را طی می‌کند؟

جلیلی: آخرین انتخابات شورای مرکزی وزارت علوم تابستان امسال برگزار شد و شورای جدید از شهریورماه فعالیت خود را آغاز کرد. نکته مهم این است که این شورا در همین مدت دو دولت را تجربه کرده است؛ یعنی از زمان برگزاری گردهمایی مدیران مسؤول نشریات دانشگاهی تاکنون، هم مدیران فرهنگی و هم بدنه وزارت علوم دچار تغییر شده‌اند. با این حال، چارچوب و اهداف اصلی شورای مرکزی نشریات دانشجویی حفظ شده است. رتبه‌بندی نشریات دانشجویی در آینده نزدیک ابلاغ می‌شودفارس: عملکرد این شورا در این مدت چگونه بوده است؟ جلیلی: یکی از مهم‌ترین مسائلی که در این شورا بررسی شده، موضوع رتبه‌بندی نشریات دانشگاهی است.

در حال حاضر، حدود چهار هزار نشریه در سراسر کشور مجوز فعالیت دارند و در حوزه‌های مختلف علمی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی فعالیت می‌کنند، از این تعداد، بیش از ۷۰۰ نشریه فعال وجود دارد که نیازمند رتبه‌بندی در یک چارچوب مشخص هستند. به همین دلیل، جلسات متعددی در شورای مرکزی وزارت علوم برگزار شده و شیوه‌نامه مربوط به آن تدوین شده است. جزئیات این شیوه‌نامه و نحوه رتبه‌بندی نشریات دانشگاهی که تابع وزارت علوم هستند، در آینده نزدیک ابلاغ خواهد شد. یکی دیگر از مسائلی که در این شورا بررسی شده، رسیدگی به ابهامات، شکایات و پرسش‌هایی است که از سوی کمیته ناظر بر نشریات هر دانشگاه ارجاع داده شده است. در این شورا، اختلافات و شکایات میان مدیران مسؤول، کارشناسان و مسؤولان دانشگاهی بررسی و حل‌وفصل می‌شود.

جشنواره تیتر؛ فرصتی برای رقابت نشریات دانشجویی

*درباره جشنواره نشریات دانشجویی «تیتر» توضیح دهید.

جلیلی: این جشنواره بستری برای رقابت نشریات دانشجویی در حوزه‌های طراحی، نویسندگی، سردبیری و ویراستاری است. جشنواره تیتر هر سال یک‌بار برگزار می‌شود؛ یک سال وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی میزبان است و سال دیگر وزارت علوم. امسال نوبت وزارت بهداشت است که این جشنواره را برگزار کند و انتظار می‌رود وزارت بهداشت هرچه زودتر برای برگزاری این جشنواره اقدام کند تا بتوانیم امسال نیز شاهد برگزاری آن باشیم.

چالش‌های نشریات دانشجویی؛ از افت کیفیت تا محدودیت‌های انتقادی

*نشریات دانشجویی پس از دوران کرونا با چه چالش‌هایی مواجه شده‌اند؟

جلیلی: نشریات دانشگاهی پلی میان اندیشه‌ها و حل مسائل جامعه و صنعت هستند، اما پس از دوران کرونا، با افت در تعداد و کیفیت مواجه شدند. یکی از دلایل این افت، مجازی شدن دانشگاه‌ها و فاصله گرفتن دانشجویان از فضای دانشگاهی بود. از سوی دیگر، فرهنگ نوشتن و انتقاد کردن در دانشگاه‌ها تحت تأثیر قرار گرفته است؛ به‌گونه‌ای که دانشجویان دیگر مانند گذشته نمی‌توانند آزادانه نظرات خود را بیان کنند. برگزاری کرسی‌های آزاداندیشی نیز به حاشیه رانده شده است، در حال حاضر، نشریات دانشجویی فضایی برای گفت‌وگوی منطقی و سازنده در اختیار دانشجویان قرار می‌دهند، اما همچنان موانعی در مسیر آنها وجود دارد.

چالش اصلی؛ فرهنگ انتقادپذیری در دانشگاه‌ها

*چه موانعی بر سر راه نشریات دانشجویی وجود دارد؟

جلیلی: یکی از مهم‌ترین چالش‌ها، محدودیت‌های خود دانشجویان در بیان آزادانه نظراتشان است. فرهنگ نوشتن و انتقاد در دانشگاه‌ها با چالش جدی مواجه شده است؛ به‌گونه‌ای که می‌توان گفت قلم‌ها شکسته و دهان‌ها بسته شده‌اند.

*راهکار چیست؟

جلیلی: راهکار ما، تقویت مهارت‌های نوشتاری، خواندن، تحلیل و بینش دانشجویان از طریق آموزش‌های جامع و سراسری است. اخذ مجوز نشریه یا فعالیت به‌عنوان مدیر مسؤول یا سردبیر، نیازمند گذراندن دوره‌های روزنامه‌نگاری و رسانه‌ای است.

هر دانشگاه موظف است هر ترم حداقل دو دوره آموزشی برگزار کند، اما کیفیت این دوره‌ها در دانشگاه‌های مختلف متفاوت است. دانشگاه‌های بزرگ‌تر از اساتید برجسته بهره می‌برند، اما دانشگاه‌های شهرستان‌ها از این امکان محروم‌اند، بنابراین، نیازمند آموزش‌های یکپارچه و باکیفیت در سطح کشور هستیم.

چالش‌های دیگر؛ کمبود حمایت مالی و بی‌ثباتی مدیریتی

*به غیر از آموزش، چه چالش‌های دیگری وجود دارد؟

جلیلی: عدم مخاطب‌شناسی، کمبود توانمندی کارشناسان نشریات دانشگاهی و بی‌ثباتی مدیریتی از مشکلات اساسی هستند، دولت‌ها تغییر می‌کنند و مدیریت دانشگاه‌ها نیز به‌صورت گسترده دستخوش تغییرات می‌شود. این تغییرات مداوم، آموزش ناکافی کارشناسان نشریات و عدم آشنایی آنها با قوانین رسانه‌ای، نشریات دانشجویی را با چالش‌های زیادی مواجه کرده است. یکی دیگر از مشکلات، نبود بودجه مشخص برای نشریات است. بسیاری از دانشجویان، هزینه‌های نشریات را از جیب خود پرداخت می‌کنند؛ درحالی‌که بودجه فرهنگی دانشگاه‌ها باید به‌طور مشخص سهمی برای نشریات داشته باشد.

راهکار پیشنهادی؛ تشکیل خانه‌های نشریات دانشگاهی

*چه راهکاری برای حل این مشکلات پیشنهاد می‌کنید؟

جلیلی: یکی از راهکارها، ایجاد «خانه‌های نشریات دانشگاهی» است. این خانه‌ها می‌توانند محلی برای گردهمایی مدیران مسؤول و افراد اهل قلم باشند و از موازی‌کاری جلوگیری کنند. معاونت فرهنگی وزارت علوم نیز برای حل این چالش‌ها ابراز تمایل کرده است، اما این اراده باید به اقدامات عملی منجر شود.

* آیا نشریات دانشجویی تحت نظارت پیش از انتشار هستند؟

جلیلی: خیر، هیچ‌گونه نظارت پیش از چاپ بر محتوای نشریات وجود ندارد. تنها پس از انتشار، در صورت بروز شکایات، موضوع به شورای مرکزی نشریات همان دانشگاه ارجاع داده می‌شود. فارس: آیا کرسی‌های آزاداندیشی و نشریات دانشجویی می‌توانند به بیان آزادانه نظرات کمک کنند؟ جلیلی: بله، اما متأسفانه فضای دانشگاه‌ها در سال‌های اخیر بسته‌تر شده است. اگر کرسی‌های آزاداندیشی به‌درستی مدیریت شوند، می‌توانند نقش مؤثری در گفتمان‌سازی دانشگاهی داشته باشند.