قمار آب در گلستان/ اشتیاق به شالیکاری کاهش می‌یابد؟

به گزارش خبرنگار گروه استان‌های خبرگزاری دانشجو، علی قاسمعلی؛ چالش‌های ناشی از تغییر اقلیم و افت نزولات آسمانی بسیاری از جنبه‌های مختلف زندگی بشر را در اقصی نقاط این کره خاکی تحت تاثیر قرار داده است و استان به ظاهر سرسبز گلستان هم از این قاعده مستثنا نیست.

تنگناهای تامین آب شرب تا دغدغه‌های آبیاری محصولات زراعی از جمله مباحثی هستند که به سرفصل جلسات مدیران استان گلستان تبدیل شده است. در حالی که به علت کاهش حدود ۳۰ درصدی آورد آب چاه‌ها و همچنین افت ۴۰ درصدی بارش‌ها تامین آب شرب در گلستان به یک چالش تبدیل شده است؛ فصل کشتی شالی هم از راه فرارسید .

محصولی که به گفته کارشناسان متولی، آب‌بَری بالای آن، جان زمین را می‌مکد و منابع زیرزمینی آب را در معرض نابودی قرار می‌دهد.

آب برای آشامیدن هم نیست

علی رغم وضع همه قوانین و مقررات و البته بگیر و ببند‌های اجرایی برای جلوگیری از برداشت بی‌رویه آب از چاه‌های کشاورزی، کشت شالی در گلستان همچنان ادامه دارد.

 حال آنکه بر اساس قوانین، کشت شالی در گلستان ممنوع است و فقط ۱۵ هزار هکتار از اراضی نسق که دارای حق‌آبه از آب سطحی بوده، مجاز به کشت شالی هستند.

بیش از ۹۵ درصد آب شرب گلستان از چاه تحصیل می‌شود و همین دو ماه قبل، کاهش دبی و آورد چاه‌ها سبب شد تا قطع ۱۲ ساعته آب در گرگان ثبت شود؛ به زبان ساده‌تر آنکه آب برای آشامیدن هم نیست.

 اما سال گذشته و در شرایط اقلیمی مشابه، باز گلستانی‌ها ۵۱ هزار هکتار شالی کشت کردند؛ اتفاقی که اگر در سال جاری تکرار شود فاجعه بسیار تلخ و جبران ناشدنی برای گلستان خواهد بود.

در کنار همه این مباحث، رشد تقریبا سه برابری قیمت برنج، وسوسه برنجکاری را به طور حتم افزایش می دهد.

بخش‌نامه نجات بخش از راه رسید!

در حالی که نگرانی گسترده‌اي در بین مسئولان استان گلستان وجود داشت و شرایط منابع آب گلستان و البته سراسر کشور بغرنج‌تر از همیشه شده است؛ بخشنامه جدید هیئت دولت بارقه امیدی را ایجاد کرد. دولت با صدور بخشنامه‌ای بار دیگر تاکید کرد که تامین آب شرب باید اولویت نخست در تخصیص منابع آبی در همه استان‌های کشور باشد.

تاکید دوباره این امر مبرهن بیانگر آن است که باید بیش از پیش در مدیریت منابع آبی اهتمام داشته باشیم. بر مبنای این بخشنامه، سازمان برنامه و بودجه مکلف شده تا ترتیبات لازم برای جبران خسارات حقابه‌دارانی که به دلیل اولویت آب شرب از کشت محروم شدند را معمول دارد.

بر مبنای مصوبه، وزارت جهاد کشاورزی با همکاری وزارت نیرو مکلف شده‌اند تا بهره‌برداران مشمول و میزان خسارت‌های وارده را بر اساس معیارها و شاخص‌های ذی ربط از جمله الگوی کشت و سطح زیر کشت احصا و خسارات وارده را پرداخت نمایند.

برخی از کارشناسان بر این باورند که این بخشنامه می‌تواند تاثیر بسزایی در کاهش رغبت کشاورزان به کشت شالی در استان‌های شمالی از جمله استان گلستان داشته باشد.

بر مبنای داشته‌ها تصمیم بگیریم 

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان گلستان در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجو گفت: کشت شالی در گلستان صرفاً در حدود ۱۵ هزار هکتار از اراضی نسق که حق‌آبه آب سطحی دارند؛ مجاز است. اما بر اساس الگویی کشت حدود ۵۶ هزار هکتار به گلستان ابلاغ شده است.

ایرج حیدریان گفت: به دفعات به سطح لحاظ شده در الگوی کشت شالی در گلستان اعتراض شده است و بالاخره مقرر شده تا همکاران جهاد کشاورزی، به صورت پلکانی این عدد را به نحوی کاهش دهند که معیشت زارعان هم آسیب نبیند.

وی افزود: سطح زیر کشت شالی باید بر اساس کاهش نزولات جوی و اُفت آورد آب کاهش یابد؛ زیرا باید بر مبنای داشته‌ها تصمیم بگیریم.

حیدریان گفت: تصمیمات در حوزه آب باید بر اساس پتانسیل‌های موجود اتخاذ شود. وظیفه ما آن است که مشورت صحیح بدهیم تا کشاورزان آسیب بیشتری نبینند.

وی اظهارکرد: در شرایط نرمال آبی هم سود چندانی سهم کشاورز نمی‌شود؛ بیماری‌های مفصلی سهم کشاورز است و سودهای کلان نصیب دلالان می‌شود.

مدیرعامل شرکت آب منطقه گلستان گفت: باید به فکر ذخیره سازی و تغذیه سفره‌های زیرزمینی برای آینده هم باشیم؛ بر اساس پیش بینی شاید تا نیمه اردیبهشت بارش‌های محلی و حداقلی رخ دهد؛ اما بعد از آن، بارش‌های مطلوب و موثری در نقشه‌های پیش‌یابی به چشم نمی‌خورد.

حیدریان ادامه داد: نباید طوری برنامه‌ریزی شود که کشاورزان در این تورم و گرانی، کود و سم و سایر نهاده‌ها را تامین کنند اما از تامین آب ناتوان بمانند.

وی‌گفت: اتخاذ برخی رویکردهای غلط موجب افزایش تنش‌های اجتماعی خواهد شد که باید از آنها پرهیز کرد.

مصوبه راهگشای هیئت دولت

وی به مصوبه اخیر هیئت وزیران اشاره کرد و گفت: باید سطح زیر کشت شالی را کاهش داده و از پتانسیل مصوبه اخیر دولت برای احصای خسارات و پرداخت به کشاورزان استفاده کنیم.

حیدریان افزود: این بخشنامه فرصت مغتنم و راهگشایی است تا بتوانیم علاوه بر معیشت کشاورزان، از منابع آبی کشور و استان هم صیانت کنیم.

حمایت جهاد منحصر به خشکه‌کاری و نسق‌ها 

علی اکبر مهقانی‌نوده، معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهادکشاورزی گلستان در گفت‌وگویی کوتاه با خبرنگار دانشجو اظهارکرد: میزان سطح زیر کشت شالی در الگوی کشت استان گلستان ۴۸ هزار هکتار تعیین شده است و این رقم بر مبنای تصمیمات و ابلاغ وزارت‌خانه جهادکشاورزی به استان اعلام می شود.

مدیر زراعت جهادکشاورزی گلستان هم چندی قبل به خبرنگاران گفت: کشت شالی در این استان شمالی علاوه بر زمین‌های نسق‌دار با وسعت ۱۵ هزار هکتار واقع در نوار جنوبی، طرح خشکه کاری با آب بَری کم، مورد حمایت جهادکشاورزی قرار می‌گیرد.

محمد ناظری اظهار کرد: با وجود علاقه زیاد به کاشی برنج، گلستان همچنان جزو استان‌های ممنوعه در کشت شالی (اراضی غیرنسق) به شمار می‌رود.

وی ادامه داد: کشت بهاره شالی در زمین‌های نسق دار استان در ابتدای اردیبهشت ماه نیز به صورت محدود در شهرستان بندرگز انجام می‌شود ولی اوج زراعت این محصول بعد از برداشت کلزا و جو در اواخر اردیبهشت ماه است.

وی با استقبال از افزایش سطح کشت شالی به صورت خشکه کاری در استان، گفت: سال زراعی قبل ۴۰۵ هکتار از زمین‌های این استان به زیرکشت این محصول رفت که امسال برنامه‌ریزی شده سطح آن به هزار هکتار افزایش یابد.

پایان سخن آنکه، خشکسالی شدید در گلستان طی سال‌های اخیر خطر زراعت محصولات پرآب‌طلب به ویژه برنج را در منطقه تشدید کرده به طوری که مسوولان شرکت آب منطقه‌ای استان خواستار حذف زراعت برنج به روش سنتی - غرقابی و مدیریت منابع آبی با جایگزین کردن محصولات کم آب طلب از جمله خشکه کاری برنج هستند. هر چند سود نسبتا بالای کشت برنج، موجب وسوسه زارعان می شود اما به طور حتم اجرای کامل و دقیق مصوبه هیئت دولت مبنی بر پرداخت خسارت به شالی‌کاران آسیب دیده ، می تواند نقش بسزایی در کاهش اراضی شالی در گلستان ایفا کند.