مسیر ناهموار شرکت‌های دانش‌بنیان خراسان شمالی/ نوسان ارز یقه تولید را گرفت

به گزارش خبرنگار گروه استان‌های خبرگزاری دانشجو؛ در دنیای امروز که اقتصاد دانش‌محور، جای اقتصاد منابع‌محور را گرفته است، کشورها و شهرهایی موفق‌تر هستند که بتوانند سرمایه انسانی و علمی خود را به ارزش افزوده اقتصادی تبدیل کنند. 

در این مسیر، شرکت‌های دانش‌بنیان نقشی کلیدی دارند. این شرکت‌ها با اتکا به علم، فناوری و نوآوری می‌توانند چرخ‌های تولید داخلی را با سرعت بیشتری به حرکت درآورند و وابستگی به منابع خام و واردات را کاهش دهند.

شرکت‌های دانش‌بنیان، با تکیه بر دانش فنی، نوآوری و فناوری‌های نوین، به تولید محصولات یا ارائه خدمات پیشرفته می‌پردازد. این شرکت‌ها معمولاً بر پایه تحقیقات دانشگاهی یا فعالیت‌های پژوهشی شکل می‌گیرند و مزیت اصلی آن‌ها، تولید بر مبنای دانش است نه منابع طبیعی!

در سال‌های اخیر، تمرکز ویژه‌ای بر حمایت از تولید داخلی و کاهش وابستگی به واردات صورت گرفته است. در این راستا، شرکت‌های دانش‌بنیان با توانایی تولید کالاهای پیشرفته، می‌توانند نیازهای کشور ایران در حوزه‌هایی نظیر پزشکی، فناوری اطلاعات، صنایع پیشرفته، نانو، هوافضا، کشاورزی هوشمند و حتی صنایع دفاعی را برطرف کنند.

دستاوردهای بزرگ ایران به کمک شرکت‌های دانش بنیان 

شرکت‌های دانش‌بنیان در ایران، تا کنون دستاوردهای بسیار خوبی داشته‌اند که در سطح جهان مطرح است همچون تولید واکسن کرونا توسط چند شرکت دانش‌بنیان داخلی، توسعه تجهیزات پزشکی پیشرفته مانند دستگاه‌های تصویربرداری پزشکی یا ونتیلاتورهای بومی، ساخت ماشین‌آلات صنعتی بومی‌سازی‌شده و تولید داروهای ضد سرطان و زیستی که پیش‌تر کاملاً وارداتی بوده‌اند.

وجود شرکت‌های دانش‌بنیان در چند سطح بر اقتصاد تاثیرگذار هستند. این شرکت‌ها معمولاً نیاز به نیروی انسانی متخصص دارند و فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها را جذب می‌کنند و این موضوع به کاهش نرخ بیکاری در میان جوانان تحصیل‌کرده کمک می‌کند.

همچنین با استفاده از فناوری‌های نوین، بهره‌وری در بخش‌های مختلف اقتصادی افزایش می‌یابد که منجر به افزایش تولید، کاهش هزینه و رقابت‌پذیر شدن کالاهای ایرانی در بازارهای بین‌المللی می‌شود.

یک نقش پررنگ دیگر شرکت‌های دانش بنیان این است که محصولات فناورانه به دلیل ارزش افزوده بالا می‌توانند نقش موثری در صادرات غیرنفتی و ارزآوری ایفا کنند، بسیاری از شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی موفق شده‌اند بازارهای منطقه‌ای و جهانی را به دست آورند. همچنین با تولید داخلی بسیاری از کالاهای فناورانه، هزینه‌های ارزی کاهش می‌یابد و کشور در برابر نوسانات اقتصادی بین‌المللی مقاوم‌تر می‌شود.

در کنار همه این موارد، شرکت‌های دانش‌بنیان می‌توانند نقش مهمی در توسعه متوازن شهری و منطقه‌ای داشته باشند. ایجاد مراکز نوآوری و پارک‌های علم و فناوری در شهرهای مختلف موجب توزیع فرصت‌های شغلی و رشد اقتصادی در مناطق کمتر توسعه‌یافته می‌شود که این موضوع در خراسان‌‌شمالی به عنوان دومین استان محروم کشور، بسیار حائز اهمیت است.

تأسیس مراکز رشد در شهرهای کوچک می‌تواند به مهاجرت معکوس نخبگان منجر شود، فعالیت این شرکت‌ها باعث رونق کسب‌وکارهای مرتبط مانند خدمات فناوری، مالی و حمل‌ونقل می‌شود و در نهایت گسترش فرهنگ نوآوری و کارآفرینی در سطح محلی تقویت می‌گردد.

البته مسیر رشد این شرکت‌ها همیشه هم هموار نیست و چالش‌هایی می‌توانند روند توسعه آن‌ها را کند کنند. دشواری در تأمین مالی اولیه و سرمایه‌گذاری خطرپذیر، قوانین و مقررات پیچیده در ثبت اختراع و صدور مجوز تولید،  عدم ثبات اقتصادی و پیش‌بینی‌ناپذیری در نرخ ارز و بازارها، عدم همکاری مناسب صنایع بزرگ با شرکت‌های فناور گاهی در مسیر توسعه این شرکت‌ها قرار می‌گیرد.

۳۲ شرکت دانش بنیان شاخص در خراسان‌‌شمالی 

سید مصطفی مرتضوی، معاون فناوری پارک علم و فناوری خراسان‌‌شمالی در گفت‌وگو با خبرنگار دانشجو اظهار کرد: تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان، فناور، نوآور و صنایع خلاق استان در سال‌های اخیر بیش از ۱۳۰ واحد بوده است که طبق آخرین به روز رسانی اکنون ۱۳۷ واحد فعال است.

وی به تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان اشاره کرد و گفت: ۳۲ واحد مربوط به شرکت‌های دانش بنیان است که از نظر کیفیت در سطح بالایی بوده و در کشور جایگاه مناسبی دارند.

معاون فناوری پارک علم و فناوری خراسان‌‌شمالی با اشاره به میزان فروش این واحدها، افزود: واحد‌های فناور در سال ۱۴۰۳ حدود ۱۴ هزار و ۳۸۱ میلیارد و ۲۳۲ میلیون ریال فروش و درآمد داشته‌اند که این میزان در سال قبل تر ۹ هزار و ۳۳۲ میلیارد و ۸۳۸ میلیون ریال بوده است.

مرتضوی بیان داشت: رشد فروش محصولات شرکت‌های دانش بنیان در استان نتیجه افزایش تعداد شرکت‌های زیرمجموعه پارک که وارد فاز تجاری‌سازی شده‌اند، است.

وی در خصوص حوزه‌های تولیدات دانش بنیان گفت: بیشترین تولیدات در زمینه‌های کشاورزی، فناوری اطلاعات، تجهیزات پزشکی، متالورژی و معدن، هنر، صنایع دستی و صنایع خلاق، الکترونیک، بیولوژیک و صنایع غذایی، مکانیک، ارتباطات و نرم‌افزار، شیمی،  قطعات و ماشین‌آلات بوده است.

معاون فناوری پارک علم و فناوری خراسان‌‌شمالی تصریح کرد: از مجموع تولیدات این شرکت‌ها، ۱۸ درصد شامل تولیدات بخش کشاورزی، بیولوژیک و صنایع غذایی، ۲۰.۵ درصد مربوط به تولیدات صنایع دستی، صنایع خلاق و همچنین تولیدات هنری،  ۲۲.۹ درصد مربوط به حوزه های الکترونیک، مکانیک، تجهیزات پزشکی، قطعات و ماشین‌آلات، ۱۴.۷ درصد مربوط به حوزه شیمی، متالورژی و معدن، ۱۷.۸ درصد مربوط به حوزه های فناوری اطلاعات، ارتباطات و نرم‌افزار بوده است.

کاهش صادرات محصولات به علت ناپایداری قیمت ارز

وی به محصولات صادراتی شرکت‌های دانش بنیان، فناور و نوآور استان اشاره کرد و افزود: در سال ۱۴۰۳ محصولاتی همچون صنایع معدنی، تجهیزات ساختمانی، دکوراتیو، صنایع غذایی و صنایع دستی و خلاق به کشورهای هدف عراق، ترکمنستان، گرجستان، آذربایجان، روسیه، عمان، افغانستان، ترکیه، امارات، اسپانیا، کانادا صادر شده است اما نسبت به سال ماقبل خود کاهش داشته است.

مرتضوی گفت: میزان صادرات در سال ۱۴۰۳ یک میلیون و ۱۶۹ هزار دلار بوده که این عدد در سال ۱۴۰۲  یک میلیون و ۴۲۳ هزار دلار بوده است و علت این کاهش نیز عواملی همچون افزایش قیمت مواد اولیه به دلیل تغییر نرخ ارز پایه از نیمایی به سنایی و کاهش قدرت رقابت با رقبای خارجی مثل کشورهای ترکیه و روسیه است.

وی به اشتغال در این شرکت‌ها نیز اشاره داشت و اظهار کرد: تا آخرین آمار سال ۱۴۰۳ یک هزار و ۶۳۷ نفر در استان مشغول به فعالیت هستند که نسبت به سال‌های گذشته افزایش داشته است.

ناترازی انرژی و عدم همکاری صنایع، دو چالش بزرگ شرکت‌ها

مرتضوی مشکلات و موانع پیش روی شرکت‌های دانش بنیان را اینگونه معرفی کرد: هزینه بالای تولید، پایین بودن نرخ تسهیلات و حمایت‌های بلاعوض، عدم مشارکت دولتی در پذیرفتن ریسک‌های تولید دانش‌بنیان، عدم معرفی مداوم و حرفه‌ای محصولات دانش‌بنیان استان از جمله موانع شرکت‌هاست.

وی تاکید کرد: همچنین عدم همکاری صنایع بزرگ استان در بهره‌برداری از ظرفیت‌های متعدد شرکت‌های دانش‌بنیان و انعقاد قراردادهای همکاری یکی از چالش‌های بزرگ است که اگر رفع شود می‌تواند گام موثری در توسعه تولید باشد.

مرتضوی ادامه داد: یکی دیگر از چالش‌های مهم پیش روی شرکت‌های دانش‌بنیان، ناترازی انرژی است که منجر به کاهش تولید می‌شود و توان رقابت شرکت‌های تازه تاسیس و کوچک داخل با شرکت‌های بزرگ داخلی و خارجی را می گیرد.

وی تصریح کرد: شرکت‌های حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات نیز به علت عدم دسترسی به اینترنت و نبود زیرساخت‌های مناسب ارتباطی در ناترازی‌ها، دچار مشکلات جدی می‌شوند.

 تشویق شرکت‌های دانش‌بنیان در راستای افزایش تولید 

نقش پررنگ شرکت‌های دانش بنیان در افزایش تولید داخلی کاملاً واضح است و باتوجه به شعار سال جدید و تاکیدات زیاد مقاوم معظم رهبری، ایجاد مشوق‌هایی برای این شرکت‌ها، قطعا در مسیر تولید بسیار اثرگذار است. دولت می‌تواند معافیت‌های مالیاتی بیشتری برای شرکت‌های دانش‌بنیان در نظر بگیرد و سهم بیمه کارفرما را کاهش دهد.

همچنین ایجاد صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر با حمایت دولت، بانک‌های تخصصی دانش‌بنیان، صنایع بزرگ و ارائه تسهیلات کم‌بهره از طریق صندوق نوآوری و شکوفایی ضروری است.

از منظر غیر مادی، ارائه دوره‌های آموزشی در زمینه بازاریابی، صادرات، ثبت اختراع، و توسعه کسب‌وکار به مدیران این شرکت‌ها می‌تواند مسیر موفقیت آن‌ها را هموارتر کند.

علاوه بر این، دولت و نهادهای عمومی می‌توانند محصولات شرکت‌های دانش‌بنیان را در اولویت خرید قرار دهند. برگزاری نمایشگاه‌های تخصصی و رویدادهای معرفی محصول می‌تواند به شناساندن این شرکت‌ها کمک کند.

از همه مهم‌تر، ترغیب دانشگاه‌ها به تجاری‌سازی پژوهش‌ها و راه‌اندازی شرکت‌های دانش‌بنیان توسط اعضای هیئت علمی و دانشجویان تحصیلات تکمیلی می‌تواند زنجیره‌ای ارزشمند از علم تا تولید ایجاد کند.

گامی بلند در راستای تحقق شعار سال 

شرکت‌های دانش‌بنیان نه‌تنها به‌عنوان بازیگران اقتصادی جدید در کشور مطرح هستند، بلکه به‌عنوان موتور محرک توسعه علمی، تولید پیشرفته و صادرات غیرنفتی شناخته می‌شوند. حمایت همه‌جانبه از این شرکت‌ها به‌ویژه در حوزه مقررات، تأمین مالی و بازار می‌تواند گامی بلند در راستای تحقق شعار «سرمایه‌گذاری برای تولید» باشد.

اگر بخواهیم اقتصادی پویا، مستقل و رقابت‌پذیر داشته باشیم، مسیر آن از دل شرکت‌های دانش‌بنیان می‌گذرد.