سرباز محافظ شمال/ ناو دیلمان، پرچمدار 100 میلیون دلاری ارتش در دریای خزر

به گزارش خبرنگار سیاسی خبرگزاری دانشجو ؛ ناو «دیلمان»  در آذر ماه 1402 رسماً به ناوگان شمال و منطقه چهارم دریایی امام رضا (ع) در دریای خزر ملحق شد. این شناور نظامی که توسط متخصصان صنایع دریایی وزارت دفاع طراحی و تولید شده، با ویژگی‌های متمایز و قابلیت‌های پیشرفته خود، نقش پرچمدار ناوگان شمال ایران را ایفا می‌کند. این شناور ساخت صنایع شهید تجمیدی بوده و در حال حاضر در کنار ناوچه های کلاس پیکان ساخت ایران، وظیفه دفاع از مرز های شمالی کشور را بر عهده دارد.

تاریخچه پروژه موج و تولد دیلمان

پروژه موج به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین طرح‌های دفاعی ایران در حوزه دریایی، با هدف ساخت ناوشکن‌های بومی و کاهش وابستگی به فناوری‌های خارجی در دستور کار نیروی دریایی ارتش قرار گرفت. این پروژه با دستور مستقیم فرماندهی معظم کل قوا برای ساخت ناوشکنی با قابلیت حمل بالگرد و موشک آغاز شد. اولین محصول این پروژه، ناوشکن «جماران» بود که در 30 بهمن 1388 به ناوگان دریایی ایران ملحق شد و پس از چند هزار سال، اولین شناور نظامی ساخت ایران از زمان ناوگان دریایی دوران خشایارشاه محسوب می‌شد.

ساخت جماران در شرایطی انجام شد که دانش کشتی‌سازی نظامی به‌صورت مدرن و مدون در ایران وجود نداشت. در این راستا، نیروی دریایی ارتش با شناسایی توانمندی‌های داخلی، همکاری با 120 مرکز دانشگاهی و بیش از 1000 متخصص (که بیش از 100 نفر از آن‌ها دارای مرتبه علمی دکتری بودند)، موفق به تدوین دانش طراحی شناور جنگی از مرحله تعریف نیازهای عملیاتی تا آزمایش‌های استاندارد نظامی شد. در این پروژه، بیش از یک میلیون و چهارصد هزار قطعه استفاده شد و یک میلیون و دویست هزار نفر ساعت کار صرف گردید.

پس از جماران، ناوشکن‌های «دماوند» (1393)، «سهند» (1397) و «دنا» به ناوگان ملحق شدند. هر یک از این شناورها با اعمال تجربیات و بهبودهای فنی نسبت به نمونه‌های قبلی ساخته شدند. اما پس از حادثه ناوشکن دماوند در دریای خزر، نیاز به طراحی و ساخت یک ناوشکن جدید برای ناوگان شمال احساس شد. این نیاز منجر به تولد ناوشکن «دیلمان» با شماره بدنه 78 گردید که پنجمین محصول پروژه موج و پیشرفته‌ترین آن‌ها محسوب می‌شود. ساخت دیلمان با 950 هزار نفر ساعت کار در مدت 4 سال انجام شد و این شناور در آذر 1402 به‌طور رسمی وارد خدمت شد.

مشخصات فنی و طراحی ناوشکن دیلمان

ناوشکن دیلمان با طراحی متفاوت نسبت به هم‌رده‌های خود در پروژه موج، از نظر ابعاد و ساختار بهینه‌سازی شده است. این شناور دارای طول 94 متر، عرض 11.1 متر و آبخور 3.25 متر است. وزن آن 1500 تن و سرعت عملیاتی آن 26 نات (حدود 48 کیلومتر بر ساعت) گزارش شده است. این ناوشکن می‌تواند با 80 نفر پرسنل به‌صورت کامل بهره‌برداری شود.

یکی از مهم‌ترین بهبودهای دیلمان در حوزه سامانه رانش است. برخلاف ناوشکن‌های قبلی سری موج که از دو شفت و دو پروانه استفاده می‌کردند، دیلمان مجهز به سیستم رانش چهارخطی با 4 شفت و 4 پروانه است. علاوه بر این، سامانه بوتراستر با توان 86 کیلووات و دور متغیر تا 1480 دور در این ناوشکن تعبیه شده که به پهلوگیری در بندر و انجام چرخش‌های سریع در سرعت بالا کمک می‌کند. این ویژگی‌ها به‌ویژه در دریای خزر که یک دریای بسته با جریانات قوی در بخش عمیق‌تر (سمت ایران) است، از اهمیت بالایی برخوردار است.

طراحی بدنه دیلمان نیز مشابه ناوشکن سهند، با هدف کاهش سطح مقطع راداری انجام شده است. با بالا بردن دیواره‌های دو طرف ناو و مخفی کردن برخی تجهیزات در میان این دیواره‌ها، کشف راداری این شناور توسط دشمن دشوارتر شده و زمان شناسایی آن به‌طور قابل‌توجهی افزایش یافته است. این طراحی، دیلمان را به شناوری با قابلیت پنهان‌کاری نسبی تبدیل کرده که در نبردهای دریایی یک مزیت استراتژیک محسوب می‌شود.ناخدا اسکندری؛ مسئول طراحی و ساخت ناو دیلمان  قیمت ناو دیلمان را 100 میلیون دلار اعلام کرد که به لطف صنایع بومی تولید این ناو، بدون خروج ارز از کشور تولید شد.

 تسلیحات و سامانه‌های دفاعی دیلمان

ناوشکن دیلمان از نظر تسلیحاتی و سامانه‌های دفاعی، یکی از مجهزترین شناورهای پروژه موج است. تسلیحات این ناوشکن به شرح زیر است:
توپ سینه ناو: یک قبضه توپ 76 میلی‌متری فجر27 در بخش سینه ناو و 6 قبضه توپ 20 میلی‌متری اورلیکن در جلو، عقب و طرفین برای دفاع نزدیک. در نمونه رونمایی شده توپ های جانبی هدایت دستی بودند که به نظر میرسد در ارتقا های بعدی اتوماسیون شوند.
موشک‌های ضدکشتی: 8 فروند موشک کروز ضدکشتی قادر و قدیر با بردهای 200 و 300 کیلومتر که توانایی درگیری با اهداف دریایی در فواصل دور را فراهم می‌کنند.
اژدر: 6 اژدر مارک 46 برای مقابله با تهدیدات زیرسطحی.
سامانه دفاع نقطه‌ای کمند: این سامانه با توان شلیک 4 تا 7 هزار گلوله در دقیقه، می‌تواند از فاصله 2 کیلومتری با موشک‌های کروز مهاجم درگیر شود و نقش مهمی در دفاع نزدیک ایفا کند.

علاوه بر تسلیحات، دیلمان مجهز به سامانه‌های پیشرفته الکترونیکی و اطلاعاتی است:
سامانه الینت مرصاد: برای جمع‌آوری و شنود سیگنالی، که توان اطلاعاتی بالایی به ناو می‌بخشد.
سامانه خودحفاظتی چف جوشن: برای مقابله با موشک‌های هدایت راداری از طریق ایجاد اختلال در سیستم‌های دشمن.

رادار چشم عقاب و دکل یکپارچه
یکی از بارزترین ویژگی‌های دیلمان، دکل یکپارچه آن است که امکان نصب رادارهای پیشرفته آرایه فازی را فراهم کرده است. رادار آرایه فازی «چشم عقاب» که برای این ناوشکن طراحی شده، دارای 4 وجه با پوشش 360 درجه (هر وجه 90 درجه) و 4 هزار آرایه (هر وجه 1000 آرایه) است. این رادار در باند فرکانسی ایکس عمل می‌کند و با برد 200 کیلومتر، قابلیت کشف 100 هدف و درگیری همزمان با 13 هدف را دارد.

چشم عقاب با توانایی به‌روزرسانی اهداف در کمتر از یک ثانیه، امکان تغییر سریع فرکانس و تحلیل سیگنال‌های اخلالگر را دارد که در حوزه ضد جنگ الکترونیک یک مزیت بزرگ محسوب می‌شود. همچنین، سطح مقطع راداری این رادار نسبت به نمونه‌های قبلی بسیار کمتر است و نیاز به تعمیر و نگهداری کمتری دارد. این رادار قادر به شناسایی و رهگیری اهداف متنوعی مانند شناورها، هواپیماها، بالگردها، پهپادها و موشک‌های کروز است.

دکل یکپارچه دیلمان همچنین امکان نصب سامانه‌های پدافند هوایی پیشرفته‌تر را فراهم کرده است. بر اساس گزارش‌ها، نصب سامانه عمودپرتاب کوتاه‌برد «نواب» و سامانه برد متوسط «صیاد» برای این ناو پیش‌بینی شده که قابلیت دفاع هوایی آن را به‌طور چشمگیری افزایش خواهد داد و در ارتقاهای بعدی روی این شناور ایرانی نصب خواهد شد.

قابلیت حمل بالگرد و نقش ضدزیردریایی

پد بالگرد دیلمان نسبت به شناورهای قبلی کلاس موج بزرگ‌تر شده و توانایی حمل بالگردهای سری SH را دارد. پیش از این، شناورهای پروژه موج تنها قادر به حمل بالگردهای AB212 بودند، اما دیلمان با این بهبود، می‌تواند بالگردهای ضدزیردریایی را حمل کند. این قابلیت به‌ویژه در دریای خزر که تهدیدات زیرسطحی می‌توانند از سوی مین‌های دریایی ایجاد شوند، اهمیت استراتژیک دارد.

 نقش استراتژیک دیلمان در دریای خزر

دریای خزر به‌عنوان بزرگ‌ترین دریاچه جهان، از نظر ژئوپلیتیکی و اقتصادی برای ایران و کشورهای همسایه از اهمیت بالایی برخوردار است. این دریا نه‌تنها منابع غنی نفت و گاز را در خود جای داده، بلکه به‌عنوان یک مسیر ارتباطی و تجاری بین کشورهای منطقه عمل می‌کند. از سوی دیگر، حضور نظامی کشورهای همسایه و رقابت‌های منطقه‌ای، ضرورت تقویت توان دریایی ایران در این منطقه را دوچندان کرده است.

ناوشکن دیلمان به‌عنوان پرچمدار ناوگان شمال ایران، نقش کلیدی در تأمین امنیت دریایی و حفاظت از منافع ملی در خزر ایفا می‌کند. این شناور با قابلیت‌های پیشرفته راداری، تسلیحاتی و مانور بالا، توانایی مقابله با تهدیدات متنوع از جمله شناورهای دشمن، موشک‌های کروز و تهدیدات زیرسطحی را دارد. همچنین، حضور دیلمان در ناوگان شمال، پیام روشنی از توانمندی و عزم ایران برای دفاع از مرزهای آبی خود به کشورهای منطقه ارسال می‌کند.

یکی از جنبه‌های مهم نقش دیلمان، تقویت توان بازدارندگی ایران در برابر تهدیدات احتمالی است. دریای خزر به دلیل بسته بودن، از نظر نظامی شرایط خاصی دارد و هرگونه درگیری در این منطقه می‌تواند به سرعت تشدید شود. دیلمان با سامانه‌های پیشرفته خود، توانایی پاسخ سریع به تهدیدات و ایجاد برتری نسبی در این محیط را برای ایران فراهم می‌کند.

 دیلمان ساخت ایران مدافع مرز های آبی ایران

دیلمان و شناور روسی در رزمایش مشترک 

دیلمان به دلیل ویژگی‌های متمایز و فناوری‌های پیشرفته‌ای که در آن به‌کار گرفته شده، به‌حق پرچمدار ناوگان شمال ایران محسوب می‌شود. این ناوشکن نه‌تنها جایگزین ناوشکن دماوند شده، بلکه با بهبودهای چشمگیر در طراحی، تسلیحات و سامانه‌های رانش و راداری، یک گام بزرگ در ارتقای توان دریایی ایران در خزر به شمار می‌رود. دکل یکپارچه و رادار چشم عقاب، دیلمان را به یک شناور پیشرو در حوزه جنگ الکترونیک و شناسایی تبدیل کرده است.

علاوه بر این، دیلمان نمادی از خودکفایی و توانمندی صنعتی و علمی ایران است. ساخت این ناوشکن با همکاری دانشگاه‌ها، شرکت‌های دانش‌بنیان و متخصصان داخلی، نشان‌دهنده پیشرفت ایران در حوزه کشتی‌سازی نظامی است. این دستاورد در شرایطی به‌دست آمده که ایران تحت تحریم‌های شدید بین‌المللی قرار دارد و این امر ارزش کار انجام‌شده را دوچندان می‌کند.

با وجود پیشرفت‌های چشمگیر، دیلمان و ناوگان شمال ایران همچنان با چالش‌هایی مواجه هستند. یکی از این چالش‌ها، نیاز به افزایش تعداد شناورهای پیشرفته برای پوشش کامل منطقه خزر است. همچنین، تهدیدات نوین مانند جنگ سایبری و حملات پهپادی، نیازمند توسعه بیشتر سامانه‌های دفاع الکترونیک و ضدپهپاد است. متاسفانه سامانه های پدافندی منصوب در زمینه کمی نسبت به تهدیدات بروز نیستند و مشخصاً یک ارتقا پدافندی در این ناو ایرانی کارساز خواهد بود که با توجه به تجربه توسعه پلتفرم موج، احتمالا پرتابگر های پدافندی صیاد و نواب در ارتقاهای بعدی به این ناو اضافه شوند.

 دیلمان به‌عنوان پیشرفته‌ترین محصول پروژه موج و پرچمدار ناوگان شمال ایران، نقش بسزایی در تقویت توان دریایی کشور در دریای خزر ایفا می‌کند. این شناور با طراحی بهینه، تسلیحات پیشرفته، رادار چشم عقاب و قابلیت حمل بالگرد ضدزیردریایی، یک دستاورد بزرگ برای نیروی دریایی ارتش و صنایع دفاعی ایران محسوب می‌شود. دیلمان نه‌تنها امنیت مرزهای آبی ایران را تضمین می‌کند، بلکه به‌عنوان نمادی از خودکفایی و اقتدار ملی، پیام روشنی از توانمندی ایران به کشورهای منطقه و جهان ارسال می‌کند. با ادامه این روند، می‌توان انتظار داشت که ناوگان دریایی ایران در خزر و سایر مناطق، به‌عنوان یک نیروی بازدارنده و قدرتمند، نقش‌آفرینی بیشتری داشته باشد و بر اساس تجارب ساخت این شناور، در سال های آینده شاهد شناور های مدرن جدیدی در نیروی دریایی ارتش و سپاه باشیم.

سید نوید رضا موسوی