نقشه جامع علمی کشور باید در طول ۱۰ سال محقق شود

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، سومین جلسه کمیسیون تلفیق روزآمدسازی اهداف، راهبرد‌ها و اقدامات حوزه آموزش عالی، پژوهش و تجاری‌سازی نقشه جامع علمی کشور با حضور ناصر باقری‌مقدم مدیر اجرایی روزآمدسازی، نمایندگان شورای عالی انقلاب فرهنگی، فرهنگستان علوم، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، بنیاد ملی نخبگان، سازمان توسعه همکاری‌های علمی و فناورانه بین‌المللی، پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک)، دانشگاه شهید بهشتی، دانشگاه خوارزمی، دانشگاه فردوسی مشهد و مؤسسه تحقیقات سیاست علمی کشور برگزار شد.

در این جلسه امیر شهسواری عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی براساس مطالعات صورت پذیرفته، راهبرد‌ها و اقدامات ملی پیشنهادی را در راستای دستیابی به ۳ هدف کلان شامل تحقق مرجعیت علمی و فناوری، تقویت مشارکت نظام آموزش عالی در حل مسائل کشور و ارتقا کارآمدی نظام آموزش عالی، پژوهش و تجاری‌سازی ارائه کرد.

نقشه باید در طول ده سال محقق شود

ناصر باقری‌مقدم مدیر اجرای روزآمدسازی نقشه جامع علمی کشور گفت: نقشه جامع علمی کشور باید به‌گونه‌ای تنظیم شود که هم‌زمان با تطابق با نیاز‌های فعلی و آینده کشور، بتواند با شرایط خاص کشور مانند تحریم‌ها، نوسانات اقتصادی و محدودیت‌های منابع سازگاری داشته باشد. این نقشه باید قابل انعطاف باشد تا در صورت بروز تغییرات غیرمنتظره در شرایط داخلی یا خارجی، قابلیت بازنگری و تعدیل را داشته باشد و بتواند مسیر خود را به‌طور مؤثر و بهینه ادامه دهد. تنها در این صورت است که می‌توانیم به اهداف علمی، پژوهشی و فناوری کشور دست یابیم و نقش آن را در توسعه ملی و پیشرفت اقتصادی و اجتماعی کشور به‌خوبی ایفا کنیم.

وی افزود: هدف ما تدوین یک نقشه جامع علمی کشور برای یک بازه زمانی ده‌ساله است، این نقشه باید طوری طراحی شود که در طول این مدت به‌طور کامل محقق شود. یکی از نکات کلیدی در این زمینه، توجه به شرایط خاص کشور است. باید ملاحظاتی مانند تحریم‌ها، محدودیت‌های اقتصادی، چالش‌های اجتماعی و تغییرات سیاسی را در نظر بگیریم تا نقشه تدوین‌شده واقع‌بینانه و عملیاتی باشد. به همین دلیل، نه تنها باید به ظرفیت‌ها و نقاط قوت کشور توجه شود، بلکه باید از قبل به این نکته توجه کنیم که چه تهدیدات و چالش‌هایی ممکن است در مسیر تحقق اهداف پیش بیاید و برای مقابله با آنها برنامه‌ریزی مناسبی انجام دهیم.

لزوم بهره‌گیری از زیرساخت‌های دانشگاهی برای توسعه علمی کشور

امیر شهسواری عضوهیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی درباره ارتقا کارآمدی نظام آموزش عالی کشور گفت: برای دستیابی به سه هدف کلان در نظام آموزش عالی، پژوهش و فناوری، نیازمند تدوین برنامه‌های جامع و یکپارچه‌ای هستیم که تمامی ابعاد علم و فناوری را در بر گیرد. علاوه بر این، این اهداف باید با نیاز‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی کشور هم‌راستا باشند و به‌عنوان یک موتور محرکه برای توسعه پایدار عمل کنند. در این راستا، نقش هر یک از بازیگران اصلی این عرصه، اعم از دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها، نهاد‌های دولتی، بخش خصوصی و جامعه علمی، بسیار حیاتی است.

وی بیان کرد: در گام نخست، تحقق مرجعیت علمی و فناوری باید از طریق ایجاد زیست‌بوم نوآوری و فناوری و ارتقا زیرساخت‌های پژوهشی صورت پذیرد. توسعه مراکز تحقیقاتی در دانشگاه‌ها، تجهیز آزمایشگاه‌ها و تقویت شبکه‌های علمی بین‌المللی از جمله اقدامات ضروری است. علاوه بر این، باید به تربیت نخبگان علمی و متخصصان با کیفیت توجه ویژه‌ای شود تا از طریق جذب و حفظ استعداد‌های برتر، کشور به یکی از قطب‌های علمی جهانی تبدیل شود. همچنین، در کنار تقویت تحقیق و توسعه، دانشگاه‌ها باید به بهبود کیفیت آموزش و ایجاد دوره‌های تخصصی در زمینه‌های نوظهور و میان‌رشته‌ای بپردازند.»

شهسواری در ادامه افزود: تقویت مشارکت نظام آموزش عالی در حل مسائل کشور باید با بازتعریف مأموریت‌های دانشگاه‌ها در راستای نیاز‌های جامعه و حل چالش‌های اساسی کشور، مانند بحران آب، مشکلات زیست‌محیطی، تغییرات اقلیمی، بیکاری، و بهداشت و درمان، همراه باشد. این موضوع نیازمند آن است که دانشگاه‌ها به عنوان مراکز حل مسئله و کارآفرینی اجتماعی عمل کنند. توسعه برنامه‌های آموزشی که به‌طور خاص بر روی حل مسائل و نیاز‌های جامعه تمرکز دارند، می‌تواند موجب تقویت این مشارکت شود. همچنین، لازم است نهاد‌های دولتی و صنعت با دانشگاه‌ها ارتباط نزدیک‌تری برقرار کرده و از ظرفیت‌های پژوهشی آنها بهره‌برداری کنند. در این راستا، تأسیس مراکز تحقیقاتی مشترک میان دانشگاه‌ها و صنایع مختلف کشور می‌تواند به حل مشکلات عملی کمک شایانی کند.

وی بیان کرد: «ارتقاء کارآمدی نظام آموزش عالی، پژوهش و تجاری‌سازی به معنای تبدیل دستاورد‌های علمی به فناوری‌های قابل استفاده در صنعت و زندگی روزمره است. ایجاد شرکت‌های دانش‌بنیان، شتاب‌دهنده‌های فناوری و شبکه‌های همکاری میان دانشگاه‌ها و صنعت، از جمله مسیر‌هایی است که می‌تواند به تجاری‌سازی علم کمک کند. حمایت از پژوهش‌های کاربردی، توسعه پروژه‌های مشترک میان صنعت و دانشگاه، و ایجاد یک سیستم مناسب برای تجاری‌سازی ایده‌ها و اختراعات، از اقداماتی است که می‌تواند زمینه‌های تجاری‌سازی دانش را فراهم کند. علاوه بر این، ایجاد فرهنگ کارآفرینی در بین دانشجویان و اساتید، برگزاری دوره‌های آموزشی در زمینه مدیریت نوآوری و کارآفرینی، و ارائه مشوق‌های مالی برای تجاری‌سازی تحقیقات، می‌تواند به بهبود کارآمدی این سیستم کمک کند.

شهسواری درباره هم‌افزایی بین رشته‌ای گفت: یکی از جنبه‌های مهم دیگر در دستیابی به اهداف فوق، توجه به هم‌افزایی میان بخش‌های مختلف علم و فناوری است. برای مثال، تقویت تعامل میان علوم پایه و علوم مهندسی، علوم انسانی و علوم اجتماعی، به‌ویژه در زمینه‌های میان‌رشته‌ای، می‌تواند به خلق نوآوری‌های بزرگ و حل مسائل پیچیده اجتماعی کمک کند. همچنین، ایجاد هم‌افزایی بین دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی، صنایع و دولت، با بهره‌گیری از ظرفیت‌های بخش خصوصی و حمایت از طرح‌های مشترک، می‌تواند به بهبود عملکرد سیستم علمی و فناوری کشور کمک کند.

وی در پایان اشاره کرد: در نهایت، موفقیت در این سه هدف کلان نیازمند آن است که ساختار‌های حاکمیتی و مدیریتی کشور، به‌ویژه در حوزه‌های آموزش عالی و پژوهش، بازبینی و اصلاح شوند. تسهیل روند‌های اداری، بهبود قوانین مربوط به پژوهش و فناوری، و ایجاد شرایط مساعد برای جذب سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی در این حوزه‌ها می‌تواند نقش بسزایی در تسریع دستیابی به اهداف بلندمدت کشور داشته باشد. با تحقق این سه هدف کلان، نظام آموزش عالی و پژوهش کشور به موتور محرکه‌ای برای توسعه علمی، اقتصادی و اجتماعی تبدیل خواهد شد. این مسیر نه‌تنها به ارتقا کیفیت زندگی مردم کمک خواهد کرد، بلکه جایگاه ایران را در سطح جهانی در زمینه علم و فناوری مستحکم‌تر خواهد ساخت و می‌تواند به عنوان الگویی برای کشور‌های در حال توسعه در مسیر پیشرفت علمی و اقتصادی قرار گیرد.