
از نانوفناوری تا انرژی هستهای؛ روایت عینی دستاوردهای ملی در «شب علم»
به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو؛ رویداد «شب علم» با هدف نمایش عمومی دستاوردهای علمی و فناوری کشور و آشنایی بیشتر اقشار مختلف جامعه با ظرفیتهای ملی در حوزه علم و نوآوری، در میدان مشق تهران برگزار می شود. این برنامه با مشارکت معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانشبنیان ریاستجمهوری، وزارت علوم، وزارت بهداشت، وزارت دفاع، سازمان انرژی اتمی، ستاد ویژه توسعه فناوری نانو، بنیاد ملی نخبگان و جمعی از شرکتهای دانشبنیان و پژوهشگاههای کشور به اجرا درآمد.
اهداف رویداد « شب علم»
«شب علم» بر اساس اعلام دبیرخانه آن، در راستای سیاست توسعه فرهنگ عمومی علم، ترویج دستاوردهای ملی و افزایش امید و اعتماد عمومی نسبت به توان علمی کشور برگزار شد. در بیانیه آغازین این برنامه، بر «ضرورت دیده شدن تلاش محققان داخلی»، «آشنایی نسل جوان با مسیر تبدیل ایده به محصول» و «بیواسطهسازی ارتباط علم و جامعه» تأکید شد.
این رویداد با الهام از مدلهای بینالمللی مانند «شب پژوهشگران اروپا» طراحی شده، اما با رنگوبوی بومیسازیشدهای که تمرکز بر دستاوردهای راهبردی ایران در حوزههای مختلف فناوری دارد.
در این رویداد، بیش از نهادهای علمی و فناور کشور مشارکت دارند. حضور وزارت دفاع با نمایش بخشی از دستاوردهای فناورانه دفاعی-صنعتی، سازمان انرژی اتمی با معرفی کاربردهای صلحآمیز فناوری هستهای، ستاد نانو با ارائه جدیدترین پروژههای صنعتیشده، معاونت علمی با معرفی شرکتهای پیشگام دانشبنیان، وزارت بهداشت با تجهیزات پزشکی تولید داخل و دانشگاههای معتبر کشور مانند شریف، تهران، امیرکبیر، علم و صنعت و شهید بهشتی از جمله جلوههای اصلی شب علم بود.
رویداد شب علم معمولاً بهصورت نمایشگاه علمی گسترده و فضای باز در مراکز شهری یا علمی برگزار میشود واز غرفههای موضوعی فناوری برای ارائه محصولات و پژوهشها در زمینههایی نظیر نانوفناوری، زیستفناوری، هوافضا، انرژی، رباتیک، فناوری اطلاعات، کشاورزی هوشمند و نمایش تعاملی علم اجرای آزمایشهای ساده، ابزارهای شبیهسازیشده، بازیهای علمی، ماکتهای آموزشی و تجربههای عملی برای مخاطبان است.
جامعه هدف و اهمیت اجتماعی
«شب علم» عمدتاً با نگاه به عموم جامعه طراحی شده است، اما بهطور خاص سه گروه ذینفع اصلی دارد که شتمل دانشآموزان و دانشجویان است.
از منظر فرهنگی، چنین رویدادی به کاهش شکاف میان جامعه و نهاد علم کمک میکند. همچنین، میتواند در ارتقاء شاخصهای سرمایه اجتماعی، تقویت خودباوری علمی و مقابله با ادراک منفی درباره ناکارآمدی پژوهش داخلی مؤثر واقع شود
همچنین در حاشیه غرفهها، استارتاپها و شرکتهای نوپای دانشبنیان نیز فرصت معرفی محصولات خود را داشتند. یکی از بخشهای مورد استقبال، غرفه نوآفرینان جوان و مخترعان نوجوان بود که با حمایت بنیاد ملی نخبگان و سازمان استعدادهای درخشان در گوشهای از میدان مستقر شده بودند.
ترویج عمومی علم و اشاعه فرهنگ علمی که شب علم با فراهمسازی محیطی تعاملی و غیررسمی، تلاش میکند درک عمومی از مفاهیم علمی را افزایش داده و علم را از فضای صرفاً دانشگاهی به درون جامعه بیاورد و تقویت نگرش علمی در نسل جوان؛ این رویداد به ویژه برای کودکان، نوجوانان و جوانان طراحی شده تا از سنین پایین با سازوکار علم و فناوری آشنا شده و انگیزه لازم برای پیگیری مسیرهای علمی در آنها ایجاد شود.
همچنین؛ ایجاد ارتباط نزدیک میان پژوهشگران و مردم شب علم فرصتی برای دیدهشدن فعالیتهای محققان، آزمایشگاهها، شرکتهای دانشبنیان و دانشگاهها در مقابل جامعه است. این ارتباط بدون واسطه، هم شفافیت فعالیتهای علمی را افزایش میدهد و هم اعتماد عمومی را به توانمندیهای علمی داخلی تقویت میکند.
گسترش علم در سطوح غیردانشگاهی که بخش قابل توجهی از مخاطبان شب علم را افرادی تشکیل میدهند که بهصورت رسمی در نهادهای دانشگاهی حضور ندارند. بنابراین، این برنامه علم را برای تمام اقشار جامعه قابل دسترس میسازد.
افزایش آگاهی نسبت به کاربردهای فناورانه علم در این رویداد، فناوریهای نوین در قالب محصولات واقعی، نمایش داده میشود؛ از فناوریهای حوزه سلامت و انرژی گرفته تا نانو، هوافضا، رباتیک، هوش مصنوعی و امنیت سایبری. این مسئله به درک ملموس مردم از نقش علم در بهبود کیفیت زندگی کمک میکند.
برگزاری نخستین دوره «شب علم» را میتوان گامی مؤثر در جهت تقویت پیوند علم و جامعه دانست. تکرار این نوع برنامهها میتواند سبب افزایش انگیزه جوانان برای ورود به مسیرهای علمی و فناورانه شود. از سوی دیگر، دیدهشدن دانش ایرانی در سطح عمومی، بهویژه در شرایطی که برخی روایتهای رسانهای تلاش در کمرنگ کردن دستاوردهای داخلی دارند، یک ضرورت راهبردی است.
طبق اعلام مسئولان معاونت علمی، این برنامه به صورت سالانه برگزار خواهد شد و در دورههای بعد، شهرهای دیگر نیز میزبان آن خواهند بود. همچنین تلاش میشود با افزودن ظرفیتهای آموزشی، نشستهای تخصصی و نمایشهای علمی خیابانی، گستره مخاطبان و سطح تأثیرگذاری برنامه توسعه یابد.
رویداد شب علم، بهعنوان بستری ملی برای نمایش توانمندیهای علمی کشور و افزایش سواد علمی عمومی، نقش مکمل مهمی در چرخه نوآوری ایفا میکند. تداوم و توسعه این رویداد، نهتنها موجب افزایش اعتماد عمومی به علم بومی خواهد شد، بلکه سبب پرورش نسلی علاقهمند، آگاه و مسئول نسبت به آینده علمی کشور خواهد شد.