مراقب نوزادان، سالمندان و بیماران باشید

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری دانشجو، فرشید رضایی مدیرکل دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت در باره گرمازدگی به خبرنگار برناگفت: شاید برای شما هم پیش آمده باشد که یک روز در خردادماه یا تابستان بعد از یک روز کاری گرم، وقتی خیس عرق به منزل می‌رسید خسته و بی‌حال باشید و برخلاف معمول بی‌اشتها شده باشید و مقداری هم حالت تهوع احساس کنید. 

وی افزود: سلامتی و تعادل در بدن انسان با سازوکارهای بسیار دقیقی کنترل می‌شود و برای جلوگیری از گرمازدگی هم بدن انسان بسیار دقیق عمل می‌کند و نشانه‌هایی دارد که هر انسانی به‌خصوص والدین باید آن را بدانند.

رضایی بیان کرد: هر سال با گرم شدن هوا یکی از موضوعاتی که هرکس باید در سبک زندگی خودش و اطرافیانش مورد توجه قرار دهد، موضوع گرمازدگی و راه‌های پیشگیری از آن است که با روش‌های ساده می‌توان فصل گرما را به سلامتی پشت سر گذاشت، اما باید توجه کرد که هر فردی از کودکی تا سالمندی می‌تواند در گرما آسیب ببیند اما برخی از گروه‌های سنی مانند نوزادان، خردسالان، سالمندان و برخی مشاغل مانند سربازان، کشاورزان، کارکنان کارخانجات و پالایشگاه‌ها و رانندگان تاکسی در معرض خطر بیشتری قرار دارند.

مدیرکل دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت تصریح کرد: این که فردی آسیب‌پذیرتر است دلایل مختلفی دارد زیرا گرمازدگی فقط گرم شدن و کمبود آب در بدن نیست و بدن یک زن باردار، یک نوزاد یا یک سالمند با داروهای ضد فشار خون و یا یک بیمار با داروهای اعصاب و روان به شکل‌های مختلفی ممکن است آسیب‌پذیر شوند. 

وی توضیح داد: وقتی هوا گرم می‌شود یا در هوای گرم فعالیت بدنی بیشتری انجام می‌شود، سیستم بسیار دقیقی در بدن انسان فعال می‌شود که سعی می‌کند حرارت مرکزی بدن را تنظیم نگه دارد.

رضایی گفت: اول از همه یک پیام عصبی به مرکز تنظیم حرارت در مغز می‌رسد و دستور صادر می‌شود تا رگ‌های سطح پوست گشادتر شوند و گرما از طریق پوست بیرون رود.

مدیرکل دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت بابیان اینکه غدد تعریق نیز نقش مهمی برای عرق کردن و خنک شدن بدن دارند، تصریح کرد: اگر کسی در فضای مرطوب و شرجی تحت فشار گرما قرار بگیرد، ممکن است برای خنک شدن دچار مشکل شود زیرا رطوبت زیاد هوا نمی‌گذارد عرق‌ها تبخیر شوند و فرآیند تعریق در هوای گرم و مرطوب مختل می‌شود. بنابراین اگر در منزل یا باشگاه ورزش می‌کنند باید تهویه کافی برقرار کنند و مایعات کافی در فواصل منظم بنوشند.

وی تاکید کرد: نوزادان و خردسالان چون سیستم تنظیم حرارت‌شان کامل نیست در گرمای طولانی آسیب‌پذیرند و والدین باید به یاد داشته باشند که کودک را نباید در وسیله نقلیه تنها گذاشت.

 رضایی بیان کرد: وقتی گرمای درونی بدن بالا می‌رود مرحله به مرحله آبشار مشکلاتی در بدن فعال می‌شود که باید هرچه زودتر این چرخه گرفتاری را کنترل کنیم.

وی ادامه داد: در ابتدا مصرف مایعات و حرکت در سایه ممکن است کفایت کند اما وقتی گرمازدگی و ماندن در آفتاب طولانی شود، سیستم انعقادی و التهابی بدن نیز ممکن است فعال شوند و وخیم‌ترین حالت آن یعنی شوک گرمایی رخ دهد که یک اورژانس پزشکی است.

 وی هشدار داد: از سویی دیگر مصرف مایعاتی که فقط آب خالص باشد می‌تواند باعث اختلالاتی در تنظیم آب و نمک بدن شود.

مدیرکل دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت گفت: هنگام تعریق فقط آب از دست نمی‌رود بلکه نمک‌های ویژه بدن نیز از دست می‌رود و مایعاتی مانند آب هندوانه، آب میوه‌های تابستانی و دوغ جایگزین‌های بهتری نسبت به آب ساده فراوان هستند. 

وی تاکید کرد: مایعات دارای کافئین و قند و گاز فراوان نیز مایعات مناسبی برای روزهای گرم تابستان نیستند چون نه تنها تشنگی را به درستی رفع نمی‌کنند بلکه به تدریج بدن را کم آب‌تر می‌کنند و چرخه معیوب گرمازدگی فعال می‌شود.

رضایی افزود: آنچه بعد از مصرف مایعات اهمیت دارد، توجه به خنک کردن سطح پوست است که معمولاً با شست‌وشو و مرطوب نمودن مکرر دست و پاها انجام می‌شود و مانند عرق کردن مصنوعی باعث خنک شدن بدن می‌شود.

 وی هشدار داد: اگر بدن به جایی برسد که نتواند عرق کند و غدد عرق از کار بیفتند، پوست قرمز و خشک یکی از علائم مهم خطر می‌شود.

وی تصریح کرد: روند علائم گرمازدگی را می‌توان این‌گونه به شکلی ساده مرور کرد که ابتدا در گرما فرد پوستش قرمز می‌شود و عرق می‌کند و ضربان قلب بالاتر می‌رود بدون آن‌که فشار چندانی به قلب بیاید. اگر از محیط گرم دور نشود و تعریق ادامه پیدا کند و فقط آب ساده بنوشد کم کم حالت تهوع خفیف و خستگی هم پیدا می‌شود. ادامه حضور در گرما می‌تواند با گرفتگی عضلات و تهوع بیشتر همراه باشد که هشداری است برای آن‌که هرچه زودتر درمان‌های خانگی ساده و خنک کردن پوست آغاز شود.

وی ادامه داد: تا زمانی که حرارت بدن کمتر از ۴۰ درجه سانتی‌گراد باشد و سریع‌تر درمان آغاز شود و حرارت به ۳۸ و نیم درجه برگردانده شود، بیمار را نجات داده‌ایم. 

رضایی بیان کرد: مرز واضحی بین انتهای گرمازدگی و آغاز سکته گرمایی وجود ندارد و از همان ابتدای گرمازدگی و گرفتگی عضلات یا تهوع باید درمان‌های خانگی و ساده را با توجه به سن و سال و حال فرد شروع کنیم.

مدیرکل دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت عنوان کرد: سوال مهم اینجاست که چه زمانی خطر بسیار جدی می‌شود و فرصت جبران در منزل نداریم؟ زمانی که حرارت بدن به بالای ۴۰ درجه برود و روش صحیح برای خنک کردن آغاز نشود کم کم پروتئین‌های بدن و عملکرد میتوکندری‌ها مختل می‌شود و کلیه، مغز، کبد و قلب زیر فشار می‌روند و فرآیند شوک گرمایی که اورژانس پزشکی است آغاز می‌شود.

وی بیان کرد: اگر سرگیجه خفیف ابتدایی در گرمازدگی به گیجی و هذیان تبدیل شود، اگر پوست رنگ‌پریده و عرق‌کرده فرد گرمازده به پوست خشک و قرمز تبدیل شود، این‌ها یعنی گرمازدگی شدید شده و هر لحظه ممکن است بیمار وارد سکته گرمایی یا شوک گرمایی شود و باید فوراً با اورژانس ۱۱۵ تماس گرفت. 

وی افزود: در این شرایط باید فرد را سریع‌تر به مکان خنک و سایه‌دار منتقل کنیم، دراز بکشاند و پاهایش را کمی بالا ببریم، لباس و وسایل گرم‌کننده اضافه را از تن او درآوریم و با اسپری آب یا پارچه مرطوب بدنش را خنک کنیم.

رضایی تاکید کرد: تا رسیدن اورژانس باید با پنکه یا باد زدن فرد را خنک کنیم. اگر فرد بی‌هوش شده نباید مایعات به او بدهیم اما اگر هوشیار است می‌توان مایعات خنک مثل دوغ را جرعه‌جرعه به او داد.

مدیرکل دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت ادامه داد: یکی از موضوعات مهم در پیشگیری از گرمازدگی تمرین و آماده شدن قبل از برخورد با هوای گرم است. به‌عنوان مثال کسانی که می‌خواهند در پیاده‌روی اربعین شرکت کنند، باید ۷ تا ۱۴ روز قبل از حرکت، روزانه دقایقی در هوای گرم تمرین پیاده‌روی کنند. در این تمرین‌ها بدن خودش را تطبیق می‌دهد و آماده‌تر می‌شود.

وی گفت: در پیاده‌روی تمرینی، میتوکندری‌ها، ظرفیت قلبی، توانایی غدد عرق و محور فرماندهی مغز تقویت می‌شود. سپس باید با کفش مناسب، از مسیر سایه حرکت کنند، به دفعات در مسیر استراحت کنند و مایعات مناسب بنوشند و خنک شوند.

رضایی بیان کرد: در طب ایرانی افرادی که طبع گرم و خشک دارند بیشتر از دیگران مستعد گرمازدگی هستند اما یادمان باشد همه افراد در خطر گرمازدگی‌اند. 

وی ادامه داد: برخی کارشناسان طب ایرانی برای تابستان مصرف بعضی ادویه‌ها مثل زردچوبه را بهتر از دارچین و زنجبیل می‌دانند و مصرف میوه‌ها و سبزیجاتی مثل هندوانه و خیار را بیشتر توصیه می‌کنند، اما این موارد درمان قطعی نیست و فقط می‌تواند کمک‌کننده باشد.

مدیرکل دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت در پایان تاکید کرد: مشاغلی مانند سربازان، کارگران برجک‌ها، پلیس‌های چهارراه و رانندگان تاکسی در معرض گرمازدگی هستند و کارفرمایان موظفند تسهیلات لازم مانند مایعات مناسب، سایه کافی و خدمات دوره‌ای سلامت را فراهم آورند تا موارد گرمازدگی در تابستان به حداقل برسد.