مسئله جدی اتباع در زمینه کودکان‌کار / آسیب‌های اجتماعی نیازمند نهادی مستقل است

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری دانشجو، فاطمه دانشور بنیان‌گذار و مدیرعامل موسسه نیکوکاری مهرآفرین پناه عصر درگفتگو با خبرگزاری دانشجو در زمینه آسیب‌های متعددی که کودکان‌کار در معرض آن قرار دارند، بیان‌کرد: کودکان وقتی وارد چرخه کار می‌شوند در معرض سوء رفتار‌های مختلف،  آزارجنسی و بهرکشی قرار می‌گیرند؛ که این اتفاق منجر به ابتلای این کودکان به بیماری‌هایی مثل ایدز و هپاتیت و بیماری‌های آمیزشی می‌شود؛ که این مسائل نیاز به بررسی هدفمند با حضور متخصصین و مشارکت نهاد‌های مردمی برای تصمیمات و اقدامات جدی طولانی مدت دارد.

نهاد‌های متولی کودکان‌کار؛ از تصمیمات مقطعی تا اقدامات ضربتی

فاطمه دانشور در زمینه عملکرد نهاد‌های متولی کودکان‌کار بیان کرد: به عنوان فردی که سال‌ها فعالیت در زمینه کودکان آسیب دیده وکودکان‌کار داشته‌ام، در طی این سال‌ها بار‌ها شاهد تصمیمات مقطعی و ضربتی نهاد‌ها در زمینه کودکان‌کار بوده‌ام.

مدیرعامل خیریه مهرآفرین در زمینه عملکرد سازمان بهزیستی درحیطه کودکان‌کار بیان‌کرد: سازمان بهزیستی به عنوان یک نهاد متولی به‌طور خاص که مامور پرداختن به وظایف متعددی نیز می‌باشد؛ در زمینه کودکان‌کار زیرساخت لازم را ندارد. گرچه این سازمان ممکن است درزمینه ساختمان و مکان از امکاناتی برخوردار باشد، اما در زمینه نیروی متخصص و توانمند در حوزه کودکان‌کار توان لازم را ندارد.

او در ادامه افزود: بهزیستی در مواردی که در طی طرح‌های اجرایی کودکان را جمع آوری می‌کند تنها با دریافت تعهد از والدین، این کودکان را به والدین باز می‌گرداند، اما بعد از آن هیچ پیگیری‌ای توسط نیرو‌های دولتی و مددکاران اجتماعی در زمینه اجرای این تعهد توسط والدین صورت نمی‌گیرد که این موضوع از اهمیت قابل توجهی برخوردار است.

دانشور خاطر نشان‌کرد: در واقع در کشور در زمینه آسیب‌های اجتماعی و همین طور مسئله کودکان‌کار به‌طورجدی به مددکاران اجتماعی متخصص سازمان بهزیستی نیازداریم. خلائی که در حال حاضر به‌طور چشمگیری حس می‌شود؛ چرا که این سازمان با محدودیت‌های زیادی مواجه است؛ که تاثیر زیادی بر روی عملکرد این سازمان نیز به دنبال دارد و به‌طور جدی باید به آن پرداخته‌شود.

وی در زمینه عملکرد شهرداری به عنوان نهاد متولی کودکان‌کار اظهار‌کرد: شهرداری با ایجاد مراکزی مثل پویاشهر و اختصاص دادن آن به سازمان‌های مردم نهاد عملکرد نسبتا بهتری ارائه کرده است؛ اما این صرفا در اختیار قراردادن ساختمان برای نهاد‌ها است در حالی‌که فراهم سازی ظرفیت‌های دیگر نیز ضروری است.

افزون برآن نکته حائز اهمیت این است که شهرداری‌ها در شهر‌های مختلف عملکرد متفاوتی را ارائه می‌دهندو اگرچه شهرداری تهران چنین مراکزی را ترتیب می‌دهند، اما در بسیاری از شهر‌های دیگر با وجود کودکان‌کار چنین اقداماتی صورت نمی‌گیرد. کمااینکه در اقدامات شهرداری نیز اقدام ریشه‌ای صورت نمی‌گیرد و فقدان مددکاراجتماعی و نیرو‌های خبره کافی، به چشم می‌آید.

طرح‌های اجرایی نهاد‌های متولی؛ ساماندهی یا جمع آوری؟

فاطمه دانشور در زمینه طرح ساماندهی بیان کرد: در طرح ساماندهی کودکان‌کار بیش ازآنکه ساماندهی‌ای صورت بگیرد صرفا جمع آوری این کودکان انجام می‌شود. با توجه به اتباع بودن کودکان‌کار که میزان قابل توجهی از این کودکان نسل دوم یا سومی ازمهاجرین افغانستانی هستند که از نسل‌های قبل وارد ایران شده‌اند و هنوز نتوانسته‌اند حتی شناسنامه دریافت کنند؛ نه تنها اقدام جدی‌ای در زمینه ساماندهی آنها صورت نمی‌گیرد بلکه فقط با تصمیمات ضربتی این کودکان گا‌ها جمع آوری شده و به افغانستان بازمی‌گردند که حتی مشاهده می‌شود که از طرق مختلف مجددا به ایران باز می‌گردند.

دانشور در ادامه افزود: نهاد‌های متولی کودکان‌کار مثل بهزیستی و شهرداری زمانی می‌توانند در زمینه ساماندهی کودکان‌کار موفق عمل‌کنند که زیرساخت‌های لازم برای این موضوع را تدارک دیده باشند؛ مثل پیش بینی فضا‌هایی که با نیروی انسانی کارآزموده و متخصص بتوانند در مواجه با کودکان‌کار، خدمات مددکاری اجتماعی و رصد این کودکان را انجام‌دهند. درحالی که در شرایط حاضر این زیرساخت‌ها در بدنه بهزیستی و شهرداری مشاهده نمی‌شود. اگرچه گا‌ها برای پیش بردن موقت امور اقداماتی صورت می‌گیرد، اما به طور ریشه‌ای و عمیق در ساماندهی و حل مسئله کودکان‌کار اقدامی انجام‌شود.

چالش بزرگ مسئله کودکان‌کاراتباع

مدیرعامل موسسه نیکوکاری مهرآفرین با تاکید بر نقش حضور اتباع درکشور در زمینه پدیده کودکان‌کار اشاره‌کرد: اگرچه درصد کمی از کودکان‌کار مهاجرین و کولی‌ها هستند که البته بدترین اشکال بهره‌کشی ازکودکان نیز توسط این اقوام در ایران اتفاق می‌افتد و نیاز به مداخله جدی دولتی دارد. اما بخش اعظم کودکان‌کار را اتباع تشکیل می‌دهند که در زمینه بهداشت، تحصیل، رفاه و... با مشکلات متعددی مواجه‌اند؛ و نیاز به تدابیر جدی و عمیق دولت در مواجه با مسئله کودکان‌کار اتباع وجود دارد.

دانشور با پرداختن به محرومیت‌ها و خدمات محدودی که کودکان‌کار به علت اتباع بودن دریافت می‌کنند بیان کرد:کودکانی که متولد ایران هستند و یا حتی از چند نسل قبل در ایران حضور داشته‌اند؛ خود را ایرانی می‌دانند و درکی از افغانستان ندارند. در حالی که توسط نهاد‌های دولتی سهل انگاری قابل توجهی در زمینه اوراق هویتی این کودکان صورت می‌گیرد و به همین واسطه این کودکان از ابتدایی‌ترین حقوق خود نیز محروم می‌مانند.

وی در ادامه بیان کرد: به طور مثال یکی از کودکان‌کار تحت حمایت خیریه مهرآفرین کودک ۸ ساله‌ای بود که توسط یک کودک‌کار بزرگ‌تر دچار سوختگی جدی‌ای شده‌بود و با وجود درصد بالای سوختگی به علت اتباع بودن کودک، تمام هزینه‌های سنگین آن آزاد محاسبه و توسط خیریه پرداخت شد. و، چون هر دو کودک اتباع بودند هیچ اقدام قانونی نیز برای جرم صورت گرفته دنبال نشد و رسیدگی قضایی آن بی نتیجه ماند. همه‌ی این نقض حقوق‌ها به علت سهل انگاری در زمینه شرایط هویتی و حقوقی این کودکان است و در حال حاضر صرف نظر از حقوق کودک بیشترین مواجه با این مسئله با اقدام رد مرز آنان صورت می‌گیرد.

نهاد‌ها و سازمان‌های مردم نهاد؛ مایوس، اما ادامه‌دهنده

بنیان‌گذار این موسسه خیریه درزمینه سطح هماهنگی و تعامل میان نهاد‌های دولتی با انجمن‌های مردمی مطرح کرد: معمولا متاسفانه کرسی‌ای به سازمان‌های مردم نهاد داده نمی‌شود؛ و اگر هم امکانی داده شود در موارد محدودی و به طور سلیقه‌ای خواهد بود. به طور کلی سازمان‌ها و نهاد‌های مردم نهاد و به‌ویژه در سال‌های اخیر، بیشتر با برخورد‌های قهری و یا حتی امنیتی مواجه شده‌اند؛ وحضور در جلسات مربوط به تصمیم‌گیری و مداخله در وضعیت کودکان‌کار کم‌تر اتفاق‌افتاده‌است.

دانشور نظر به‌اینکه شفافیت و پاسخگویی در زمینه بودجه و عملکرد نهاد‌های متولی کودکان‌کار وجودندارد افزود: انجمن‌های مردم نهاد در زمینه این شفافیت می‌توانند مطالبه‌گر باشند. اما همواره شاهد آن هستیم که فعالیت این انجمن‌ها در سایه‌ی رویکرد‌های متفاوت دولت‌ها در مواجه با این انجمن‌هاست. در برخی دولت‌ها مواجه با انجمن‌ها قهری بوده و در دولت‌هایی رویکرد‌های بهتری در پیش‌گرفته‌اند. همچنین انجمن‌های مردمی نیز در طی این سال‌ها به واسطه فشار‌های مختلف دولت‌ها و برخورد‌های قهری‌ای که صورت گرفته‌است دچار فرسودگی و ناامیدی در ادامه مسیر شده‌اند که وضعیت مایوسانه‌ای است.

حل آسیب‌های اجتماعی نیازمند تاسیس وزارت رفاه و تامین اجتماعی مستقل است

مدیرعامل و بنیان گذار موسسه خیریه مهرآفرین در زمینه حل مسائل آسیب اجتماعی و کودکان‌کار اظهارکرد: ما در حال حاضر با یک خلاء جدی در زمینه مسائل اجتماعی مواجه و نیازمند وزارت خانه مستقل رفاه و تامین اجتماعی در کشور هستیم. در واقع معاونت اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی عملکرد مطلوب و کافی‌ای نداشته است و شورای خدمات اجتماعی وزارت کشور نیز نتایج موثری تا کنون نداشته‌است؛ و درطی این سال‌ها ما شاهد اقدامات جدی‌ای نبوده‌ایم.

وی در ادامه بیان‌کرد: وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در حال حاضر بیشتر بر روی مسئله کار وکارگار متمرکز است و مسائل اجتماعی به طور جدی مورد غفلت واقع شده است. این درحالی است که ما به طور جدی نیازمند وزارت خانه‌ای مستقل هستیم که وزیر آن به طور خاص و با تمرکز به مسائل اجتماعی در هیئت دولت به پیگیری مستمر بپردازد.

دانشور تاکید داشت: افزون برآن در کشور ما سند رفاه اجتماعی تعریف نشده است و در نتیجه اقشار آسیب پذیر جامعه مورد تحلیل وبررسی قرارنگرفته و در نتیجه مورد غفلت قرار‌می‌گیرند. ما نیازمند تدوین و تصویب سند رفاه اجتماعی در کشور هسیتیم که در آن کودکان‌کار، معتادین و سایر اقشار آسیب پذیر نیز مورد توجه قرار گیرند و در زمینه پرداختن و ارائه خدمات به آن‌ها تصمیمات جدی اتخاذ شود.

او خاطر نشان‌کرد: در واقع شکل گیری وزارت رفاه و تامین اجتماعی مستقل یک راهکار بلند مدت و ضروری برای پرداختن به آسیب اجتماعی است چرا که تا زمانی که نهاد متولی مشخص و توانمندی با اقدامات بلند مدت و تخصصی شده وجود نداشته باشد، علی رغم اصل ۲۹ قانون اساسی که دولت مکلف به تامین رفاه اجتماعی و بهبود وضعیت معیشت مردم است؛ این امر محقق نخواهد شد.

فاطمه پارسایی/