وضعیت ناپایدار پروژه نئوم عربستان / آیا ابرپروژه آینده‌ساز خاورمیانه به تعطیلی کشیده می‌شود؟

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری دانشجو، پروژه نئوم، یکی از بزرگ‌ترین و جاه‌طلبانه‌ترین طرح‌های توسعه اقتصادی و فناوری در خاورمیانه است که توسط عربستان سعودی از سال ۲۰۱۷ در قالب برنامه «چشم‌انداز ۲۰۳۰» معرفی شد و هدف داشت تا این کشور را از وابستگی به نفت رها کرده و به قطب نوآوری و فناوری در منطقه تبدیل کند. این شهر هوشمند و آینده‌نگر، قرار بود با سرمایه‌گذاری‌های چند ده میلیارد دلاری، امکانات پیشرفته، فناوری‌های سبز و زیرساخت‌های مدرن، نمادی از تحول اقتصادی عربستان باشد.

اما در سال‌های اخیر، با نوسانات شدید بازار نفت و کاهش قیمت جهانی این منبع انرژی، روند توسعه نئوم با چالش‌های جدی مواجه شده است. از مهم‌ترین دلایل این مشکل، کاهش درآمدهای نفتی عربستان و به تبع آن فشار بر بودجه‌های سرمایه‌گذاری دولت است که به نظر می‌رسد پروژه‌های بزرگی مانند نئوم را تحت تاثیر قرار داده است.

 پروژه نئوم از آغاز تا انجام

نئوم قرار بود یک منطقه اقتصادی ویژه با مساحت حدود ۲۶ هزار کیلومتر مربع در شمال غرب عربستان باشد. این پروژه شامل چندین حوزه از جمله شهرهای هوشمند، تکنولوژی‌های پیشرفته، انرژی‌های تجدیدپذیر، گردشگری و حمل‌ونقل پیشرفته است. سرمایه‌گذاری کلان عربستان سعودی و مشارکت صندوق سرمایه‌گذاری عمومی (PIF) نقش کلیدی در تامین مالی این پروژه ایفا می‌کرد.

عربستان سعودی با سرمایه‌گذاری چند میلیارد دلاری، قصد داشت تا سال ۲۰۳۰، نئوم را به یکی از قطب‌های اصلی اقتصادی و فناوری تبدیل کند، اما کاهش قیمت نفت و افزایش کسری بودجه در سال‌های اخیر فشار زیادی به این برنامه وارد کرده است.

وضعیت فعلی پروژه نئوم و احتمال تعطیلی

طبق گزارش بلومبرگ، کاهش شدید قیمت نفت جهانی و افزایش کسری بودجه عربستان باعث شده است که صندوق سرمایه‌گذاری عمومی سعودی (PIF)، در سال جاری تنها حدود ۲۰ میلیون دلار قرارداد مرتبط با نئوم امضا کند؛ رقمی که در مقایسه با سرمایه‌گذاری ۱۲.۶ میلیارد دلاری این صندوق در سال ۲۰۲۳ بسیار ناچیز است.

متوسط قیمت نفت خام در بازار جهانی اکنون حدود ۶۶ دلار به ازای هر بشکه است، در حالی که عربستان برای تراز کردن بودجه خود به قیمت نفت حدود ۹۴ دلار نیاز دارد. اگر هزینه‌های سرمایه‌گذاری در پروژه‌هایی مانند نئوم در نظر گرفته شود، نیاز واقعی به قیمت نفت تا ۱۱۱ دلار برای هر بشکه افزایش می‌یابد. این اختلاف شدید میان قیمت نفت فعلی و قیمت مورد نیاز بودجه، فشار زیادی بر منابع مالی عربستان وارد کرده است.

این وضعیت باعث شده است تا بسیاری از کارشناسان و رسانه‌های بین‌المللی درباره آینده نئوم و احتمال توقف یا تعویق طولانی مدت پروژه هشدار دهند. کاهش قابل توجه سرمایه‌گذاری و محدود شدن قراردادها، نشانه‌های واضحی از بازنگری دولت سعودی در اولویت‌های توسعه‌ای است.

با وجود چالش‌های مالی، مقامات عربستان سعودی همچنان به اهمیت پروژه نئوم تاکید دارند و از آن به عنوان بخشی از برنامه بلندمدت خود برای متنوع‌سازی اقتصاد یاد می‌کنند. با این حال، به نظر می‌رسد روند اجرایی پروژه به شکلی آهسته‌تر و محتاطانه‌تر ادامه خواهد یافت.

پروژه نئوم عربستان که روزی به عنوان آینده اقتصاد منطقه و نقطه عطف توسعه فناوری و زیست‌محیطی مطرح بود، اکنون در سایه فشارهای مالی ناشی از کاهش قیمت نفت، با چالش‌های جدی مواجه است. احتمال توقف یا تعویق این ابرپروژه بسیار بالاست، مگر آنکه تحولات مثبتی در بازار نفت رخ دهد یا مدل سرمایه‌گذاری پروژه به شکل اساسی تغییر کند. در هر صورت، آینده نئوم همچنان یکی از مهم‌ترین مسائل اقتصادی و استراتژیک منطقه است که باید با دقت و توجه ویژه دنبال شود.