مجلس چهارم؛ پیروزی راستی‌ها، حمایت از دولت سازندگی

گروه سياسي «خبرگزاري دانشجو»؛ در فاصله زماني بين انتخابات دور سوم و انتخابات دور چهارم مجلس شورای اسلامی، کشور ما شاهد حوادثی بود که از آغاز دوران جدیدی در تاریخ انقلاب اسلامی حکایت داشت.

 

پایان جنگ تحمیلی در تابستان سال 1367، ارتحال امام خمینی (ره) در خرداد 68، برگزیده شدن آیت الله خامنه ای به رهبری انقلاب و آغاز دوران سازندگی با ریاست جمهوری اکبر هاشمی رفسنجانی رویدادهای بزرگ و تاثیرگذاری بودند که انتخابات چهارمین دور مجلس شورای اسلامی را تحت الشعاع قرار می دادند.

 

در انتخابات چهارمین دور مجلس شورای اسلامی جامعه روحانیت مبارز در سطحی گسترده با شعار «پیروی از خط امام، اطاعت از رهبری و حمایت از هاشمی» به صحنه انتخابات آمد؛ گروه های همسو با این تشکل همچون جمعیت مؤتلفه، جامعه وعاظ، جامعه اسلامی مهندسین و جامعه اسلامی فرهنگیان، دانشگاهیان و جامعه زینب و جامعه اصناف و بازار نیز از فهرست جامعه روحانیت مبارز حمایت کردند.

 

در نهایت انتخابات در روز 21 فروردین ماه سال 1371 با مشارکت 58 درصدی مردم برگزار شد؛ همچنین مرحله دوم این انتخابات ۱۸ اردیبهشت همان سال برگزار شد.

 

در این دوره از مجلس، حجت الاسلام علی اکبر ناطق نوری، رئیس مجلس و حسن روحانی، سید اکبر پرورش، محمدعلی موحدی‌کرمانی، حسین هاشمیان نواب رئیس بودند.

 

با اعلام نتايج، همان گونه كه انتظار مي رفت تركيب نمايندگان مجلس تغييري كلي پيدا كرد و جامعه روحانيت مبارز و تشكل هاي همسو، اكثريت قاطع کرسی های دوره چهارم را به دست آورده بودند.

 

با وجود اینکه چپ ها عدم توفيق خود را به نظارت استصوابی نسبت می دادند، شكست جريان چپ به گونه اي بود كه حتي مهدي كروبي، دبيركل مجمع روحانيون و رئيس مجلس سوم نيز از راهيابي به مجلس بازماند.

 

مجمع روحانيون مبارز و متحدانش فراكسيون كوچكي را در مجلس چهارم تشكيل دادند كه توسط مجيد انصاري تنها نماينده عضو مجمع روحانيون مبارز رهبري مي شد. علاوه بر تهران در ساير شهرستان ها نيز بسياري از عناصر منتسب به جريان راست موفق به راهيابي به مجلس شوراي اسلامي شدند. در پي اين شكست، نيروهاي اصلي جريان چپ ضمن مقصر قلمدادكردن نظارت استصوابی، با تكدر خاطر كم كم گوشه انزوا اختيار كرده و تا مدتی سياست سكوت را بر فعاليت سياسي ترجيح دادند.

 

 

مجید انصاری، نماینده مجلس چهارم در مورد شکست جریان چپ در انتخابات می گوید: «مهم‌ترین مانع دو موضوع بود. یکی رد گسترده صلاحیت داوطلبان منتسب به جریان خط امام و جریان چپ. گرچه در گذشته رد صلاحیت انجام می‌شد اما قبلا عمدتا ناشی از مسائل قانونی بود و اگر صبغه سیاسی هم در جایی داشت کم رنگ یا نادر بود. اما این بار شورای نگهبان بسیار عریان و بدون رودربایستی به قلع و قمع گسترده جریان خط امام پرداخت. کسانی که در ادوار مختلف تایید شده بودند. کسانی از چهره‌های موجه انقلاب و نظام، صرفا بدلیل مخالفت با بعضی از مسائل رد صلاحیت می‌شدند.»

 

وی ادامه می دهد: «در آن زمان هنوز جریان اصولگرا به تعبیري با آقای هاشمی بطور جدی زاویه پیدا نکرده بود. گرچه بعضی انتقاد‌ها در گوشه و کنار شنیده می‌شد، اما این جریان در آستانه انتخابات چهارم برای جبران شکست خود در انتخابات سوم به تبلیغات وسیعی روی آوردند و جریان خط امام را به کارشکنی و چوب لای چرخ دولت گذاشتن متهم کردند.»

 

 

اسدالله بادامچیان در مورد ترکیب مجلس چهارم می گوید: «تصمیم ساز مجلس مردم هستند. در انتخابات مجلس چهارم مردم به کسانی که در مجلس سوم شعار فقر و غنا دانند دربست رای ندادند. بگذریم از اینکه اکثریتشان امروز در جنگ فقر و غنا خیلی غنی شدند! و آنهایی که متهم به اسلام آمریکایی بودند زندگی هایشان خیلی با گذشته فرق نکرده است.»

 

وی ادامه می دهد: «بنده همان زمان می گفتم آقای کروبی رای نمی آورد. آقای مهندس نبوی می فرموند شما با این قاطعیت نگو که این افراد رای نمی آوردند که من به ایشان گفتم به این تحلیل مطمئن هستم. اما به شما می گوییم که خود من هم تصور نمی کردم چهره هایی مثل آقای توسلی یا خانم دباغ رای نیاورند. بنابراین، این مردم هستند که تعیین می کنند چه گروهی در مجلس حضور داشته باشد.»

 

 

مرتضی الویری، یکی از کاندیداهای جریان چپ است که علی رغم تایید صلاحیت، موفق به کسب رای برای ورود به مجلس نشد.

 

وی در مورد انتخابات مجلس چهارم می گوید: «اگر بخواهيم يک نگاه تحليلي و تاريخي به موضوع شرکت در انتخابات مجلس چهارم داشته باشيم، به نظرم اشتباه بزرگ جريان چپ، آن بود که حاضر به شرکت در چنين انتخاباتي شد؛ چرا که ردصلاحيت هاي انتخابات مجلس چهارم اولين خشت کجي بود که در روند انتخابات هاي مجلس نهاده شد و اگر در همان دوران برخورد قاطعي صورت مي گرفت وضعيت به شکلي متفاوت از آنچه اتفاق افتاد درمي آمد.»

 

 

حجت الاسلام سیدرضا اکرمی، نماینده سمنان در مجلس چهارم با اشاره به جایگاه کشور در شرایط پس از جنگ اظهار مي دارد: «پس از پایان دفاع مقدس کشور در شرایط خاصی به سر می برد و آسیب زیادی را متحمل شده بود در این شرایط آقای هاشمی تمام تلاش خود را صرف سازندگی و آبادانی کشور کرد و در واقع یک جهش بزرگ ایجاد شد.»

 

وی مي افزايد: با وجود تلاش های زیادی که آقای هاشمی انجام داد اما سیاست های تعدیلی یک مقداری تند بود و قیمت دلار را به مرز 1000 تومان رساند.

 

نماینده مجلس چهارم با اشاره به اقدامات آن مجلس مي گويد: مجلس منتقد سیاست های آقای هاشمی به این صورت بود چون بر این باور بود که اعمال این سیاست ها فشار زیادی را متوجه قشر آسیب پذیر می کند بنابراین همواره انتقادات خود را به اطلاع دولت می رساند.

 

وي تصریح مي كند: روزی که آقای هاشمی دولت دوم خود را معرفی کردند قرار نبود که مجلس به وزیری رای اعتماد ندهد اما شرایطی ایجاد شد که نمایندگان تصمیم گرفتند به آقای نور بخش رای اعتماد ندهند؛ چون بر این باور بودند که ایشان مسئول این سیاست های غلط هستند. هرچند این مسئله فایده ای نداشت و آقای هاشمی، آقای نوربخش را به عنوان معاون اقتصادی خود منصوب کرد. اما به نظر من این اقدام مجلس باید مورد تقدیر قرار بگیرد.

 

 

مرتضی نبوی، در مورد رابطه هاشمی با جامعه روحانیت مبارز در انتخابات مجلس چهارم می گوید: «با توجه به اینکه مجلس سوم مقابل آقای هاشمی (رئیس ‌جمهور وقت) قرار گرفته بود، دولت یا رئیس‌ جمهور برای نجات از ترکیب مجلس سوم در انتخابات مجلس چهارم، به ‌نوعی حامی لیست روحانیت مبارز بود، چون شعار لیست روحانیت مبارز پیروی از خط امام، اطاعت از رهبری و حمایت از هاشمی بود.»

 

این عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام می افزاید: «در حقیقت جامعه روحانیت حمایت آقای هاشمی را پشت سر خودش داشت، نه حمایت کارگزاران را؛ مجلس سوم مقابل آقای هاشمی ایستاده بود و لذا لیست روحانیت حمایت هاشمی را داشت، منتها وقتی مجلس چهارم کارش را شروع کرد، کارگزاران این مجلس را برنتابیدند، چون فکر می‌کردند حمایت از هاشمی یعنی اطاعت از هاشمی، در حالی که حمایت متفاوت از اطاعت بود و در نتیجه برای نشان دادن عکس‌العمل به عملکرد مجلس چهارم آمدند و رسماً کارگزاران را اعلام کردند.»

 

مجلس چهارم با شورای نگهبان هم تعامل مناسبی داشت. آیت الله مومن در این رابطه می گوید:« در دوره چهارم مجلس، تقریباً هیچ مشکلی نداشته‌ایم و کار به خوبی و رفاقت پیش می‌رفت.»

 

 

«مجلس چهارم، سياست را با اخلاق ممزوج كرده است و بحمداللَّه، سياست را در جهت ضدّاخلاقى نكشانيده است.

 

نكته دومى كه در كار اين مجلس مشاهده مى‏شود، اين است كه ضمن اين‏كه مجلس با دولت خدمتگزار و بخصوص رئيس دولت و كارهاى ارزشمندى كه در دولت انجام مى‏گيرد، همكارى دارد، نقش نظارتى خود را هم ايفا مى‏كند.

 

سرفصل ديگرى كه بنده به‏خاطر آن، مجلس را در قلب خودم تحسين كرده‏ام، واكنش به‏موقع نسبت به مسائل حسّاس داخلى و خارجى است.

 

يك موضوع ديگر كه انصافاً جاى تقدير دارد، همين «برنامه دوم» است كه دولت با زحمت قابل تحسينى آن را تقديم مجلس كرد و مجلس، حقّاً، با اين برنامه برخوردى جدّى و فعّال داشت.

 

نكته ديگر اين است كه بين مجلس شوراى اسلامى و آحاد نمايندگان، فرق هست. يعنى اگر ما از مجلس شوراى اسلامى ستايش مى‏كنيم - كه جاى ستايش هم دارد - اين بدين معنا نيست كه اين ستايشها، مالِ همه اعضا و نمايندگان مجلس است. نماينده، بايدها و نبايدهايى دارد. بعضى نمايندگان، به اين بايدها و نبايدها، خيلى پايبندند و بعضى به طور متوسط پايبندند. شايد بعضى هم، خداى ناكرده، كمتر پايبند باشند.»