جواد اردكاني در گفت‌وگوي تفصيلي با «خبرگزاري دانشجو»:
گروه فرهنگي «خبرگزاري دانشجو»؛ پس از پايان سي‌‌امين جشنواره فيلم فجر بر آن شديم تا نگاهي داشته باشيم به فيلم هاي دفاع مقدسي جشنواره تا هم نقدشان كنيم هم پاي حرف هاي دست اندركاران فيلم ها بنشينيم؛ براي اولين نفر به سراغ جواد اردكاني رفتيم تا حرف هايش را در مورد «شور شيرين» بشنويم؛ فيلمي كه راجع به شهيد محمود كاوه است.
متن ذيل مصاحبه كامل «خبرگزاري دانشجو» با جواد اردكاني است:
خبرگزاري دانشجو- لطفاً در ابتدا توضيحي در خصوص مراحل شكل گيري فيلم «شور شيرين» بگوئيد؟
اردكاني: در سال 1387 بنياد شهيد، جانبازان و ايثارگران پيشنهاد نگارش فيلمنامه اي درباره شهيد كاوه را به من داد و من هم با كمال افتخار پذيرفتم. تحقيقات مقدماتي انجام شد و بعد با كمك دو نفر از نزديكان و همرزمان شهيد، آقايان مجيد آيافت و ماشاالله شاهمرادي زاده مرحله تحقيق تكميلي و نگارش فيلمنامه را شروع كرديم كه در مجموع حدود يك سال طول كشيد و فيلمنامه بيش از پنج بار بازنويسي شد.
خوشبختانه آقاي ايافت طي سالهاي قبل طرح يك سريال تلويزيوني با موضوع زندگي و شهادت شهيد كاوه را در بيش از 50 قسمت آماده كرده بودند كه كمك خيلي زيادي در طراحي قصه فيلم «شور شيرين» به گروه نگارش كرد.
طرح به مراكزي ارائه شد و قبل از همه قرارداد ساخت فيلم با سازمان فرهنگي هنري شهرداري تهران به شكل مشاركت 50 درصدي منعقد و پيش توليد كار در سال 1388 شروع شد. خوشبختانه كار در بنياد سينمايي فارابي، استانداري خراسان رضوي و سپاه پاسداران هم با استقبال خوبي مواجه شد و نهايتأ قرار شد شور شيرين توسط بنياد فارابي با حمايت مراكزي كه نام بردم ساخته شود كه شد و به اين ترتيب در نيمه دوم سال 1389 فيلمبرداري كار شروع شد كه تا اواسط بهمن ماه طول كشيد و به جشنواره آن سال نرسيد و محصول نهايي در جشنواره فيلم فجر سال 1390 به نمايش درآمد.
خبرگزاري دانشجو - فيلمبرداري را در كدام استان‌ها انجام داديد؟
اردكاني: قصه فيلم در كردستان سال 59 و 60 و در محدوده شهر سقز و اطراف آن اتفاق مي افتاد، اما به بركت انقلاب چهره كردستان نسبت به دهه 60 آنقدر تغيير كرده بود كه ما نتوانستيم شهر و روستايي را در خود كردستان انتخاب كنيم.
در مرحله پيش توليد خيلي جاها رو جستجو كرديم. از استان خراسان شمالي و رضوي تا اطراف تهران و برخي استان هاي ديگر و نهايتأ رسيديم به استان كرمانشاه. برخي شهرهاي كوچك اطراف كرمانشاه در بعضي نقاط شباهت هايي به كردستان آن سال ها داشت كه با بازسازي 30 تا 80 درصدي امكان آماده سازي داشت، بنابراين عليرغم هزينه سنگيني كه اين بازسازي به كار تحميل مي كرد اين كار انجام شد و بخش اصلي «شور شيرين» شامل صحنه هاي شهري شهرهاي سقز و بوكان، روستاهاي سرا و ميان بو، پايگاه دكل بنفشه و لوكيشن هاي ديگر مربوط به استان كردستان در شهرهاي اطراف كرمانشاه آماده سازي شد و جلو دوربين رفت و بخش هاي محدودي از كار هم در مشهد فيلمبرداري شد كه در نسخه سريالي «شور شيرين» ديده خواهد شد.
خبرگزار ي دانشجو - در مورد اين نسخه سريالي توضيح بدهيد و بفرماييد فيلمبرداري فيلم «شور شيرين» چقدر زمان برد؟
اردكاني: ما بعد از فيلمبرداري و تدوين ديديم طبق فيلمنامه و با ريتم سينمايي زمان فيلم بيش از 180 دقيقه مي شود كه براي يك فيلم سينمايي زياد بود. از طرفي علاقه مند بودم كل فيلمنامه روايت بشه و بتوانيم چيزهاي بيشتري از شهيد كاوه بگيم و از طرف ديگه ريسك بزرگي بود كه تماشاگر سينما رو با يك فيلم سه ساعته روبرو كنيم، بنابراين آقاي حسن ايوبي، تدوينگر كار پيشنهاد دادند تا نسخه كامل كار را به شكل يك سريال چند قسمتي به تلويزيون پيشنهاد بديم و نسخه سينمايي با حذف برخي قصه هاي فرعي به زمان حدود صد دقيقه برسد.
كار به جناب آقاي فرجي، مدير شبكه يك پيشنهاد شد كه خوشبختانه پذيرفتند و با حمايت ايشان نسخه سريالي به صورت مجزا آماده سازي و ارائه شد كه اميدواريم بلافاصله بعد از اكران فيلم و توزيع در شبكه خانگي، سريال شور شيرين از شبكه يك سيما نمايش داده بشه. زمان كل فيلمبرداري شامل نسخه سريالي و تلويزيوني حدود صد جلسه بود كه طي چهارماه انجام شد.
خبرگزار ي دانشجو - هدف شما از ساخت و تهيه اين فيلم چه بوده است؟
اردكاني: واقعيت اين است كه ما در مستند سازي دوران پرشكوه و سرنوشت ساز دفاع مقدس كوتاهي كرده ايم. اگر مجموعه مستندهاي روايت فتح هم نبود داشته هاي ما از دفاع مقدس كه قابل انتقال به نسلهاي بعد باشد چيزي در حد صفر بود.
در طول جنگ البته خيلي مراكز از خيلي صحنه هاي جنگ فيلمبرداري كردند آن فيلم ها مي توانست بخش مهمي از جنگ را در قالب مستند براي نسل هاي امروز و فردا بازگويي كند، اما متأسفانه اين فيلم ها كه عمدتأ توسط يگان هاي رزم تهيه شده بود يا كاملأ از بين رفته و يا اگر هست به دليل فهرست نشدن و نظم كاربردي پيدا نكردن الان در برخي مراكز نگهداري مي شوند بدون آن كه كسي به درستي بداند در آن حجم بزرگ تصاوير چه صحنه هايي از چه عمليات هايي و از چه شخصيت هايي وجود دارد. در اين خلأ بزرگ و خطر بزرگتر سينماي داستاني ما هم هرگز اقدام به مستند سازي جنگ نكرده است.
فيلم هاي شهيد محور كه بر اساس واقعيت هاي تاريخي و با نگاه و لحني واقعگرايانه ساخته مي شوند مي توانند قسمتي از اين مستندسازي را انجام دهند و باز متأسفانه سينماي دفاع مقدس ما طي سالهاي طولاني دوران دفاع مقدس و بعد از آن به دلايل مختلف به طرف توليد فيلم هاي شخصيت محور نرفت. خب با عنايت الهي و اشاره حضرت آقا اولين فيلم شهيد نگار سينماي ايران سه سال پيش درباره شهيد عزيز عبدالحسين برونسي ساخته شد و طلسم شكسته شد. «شور شيرين» قدم دوم ما بود كه پيداست اولين دليل ساخته شدنش تداوم شهيدنگاري در حوزه سينماي داستاني بود و اين بار در باره شهيد كاوه.
جداي از معرفي شهيد كاوه كه در كردستان بسيار نقش‌آفرين بوده است، دوست داشتم به بركت نام شهيد كاوه طلسم كار در موضوع كردستان هم شكسته شود. بي تعارف بايد عرض كنم در همه اين سالها خط قرمزهايي در باره مسئله كردستان وجود داشته كه باعث شده رسانه‌هاي ما به اين محدوده ورود پيدا نكنند. نسل امروز ما شايد اصلأ ندانند غائله كردستان در دهه 60 چي بود و چطوري ختم به خير شد. شايد حتي خيلي از هم نسل هاي خود من هم كه در اون سالها سروكارشان با موضوع كردستان نبود، در اين باره فقط مشتي شايعات شنيده باشند و نه بيشتر.
اگر از پير و جوان جامعه ما پرسيده شود شهيد بروجردي و ناصر كاظمي و قمي و محراب و خيلي ديگر از اين بزرگان كي بودند، كمتر كسي بتواند جواب بدهد. شايد كمتر كسي بداند چه تعداد از مردم غيور و شريف كردستان در راه فرو نشاندن آتش فتنه در آن سرزمين مظلوم به شهادت رسيدند. شايد كمتر كسي مطلع باشد كه بيشتر از 50نفر از ماموستاهاي كردستان به دست ضد انقلاب به مظلومانه ترين شكل در راه دفاع از دين و سرزمينشان شهيد شدند و بخش بزرگي از اين ندانستن ها مربوط مي شود به همان سكوت رسانه اي در موضوع كردستان كه طي همه اين سالها به دلايل موجه و ناموجه بر فضاي رسانه اي كشور حكومت مي كرد كه محمود كاوه ثابت كرد كه مي شود از كردستان گفت و بايد گفت. «شور شيرين» فرياد بلندي بود كه اين سكوت رو شكست.
خبرگزراي دانشجو - شما در معرفي شخصيت محمود كاوه چقدر موفق بوده‌ايد؟
اردكاني: ما قطعأ نتوانستيم شخصيت محمود كاوه را كامل معرفي كنيم و اميدوارم با ساخت يك سريال پر قسمت مثل همان كاري كه عرض كردم آقاي ايافت طراحي كرده اند، حق مطلب را درباره شهيد كاوه بيشتر و بهتر ادا شود، اما اين را مطمئن هستم كه «شور شيرين» توانسته به لطف خدا درست طرح مسئله كند. مطمئنم كسي كه اين فيلم را تماشا كند، محمود كاوه مسئله ذهني او خواهد شد. به هرحال يكي از كاركردهاي فيلم‌هاي شهيدنگار دفاع‌مقدس همين بايد باشد كه باعث شود مخاطب با اين اشخاص رفاقت پيدا كند و بعد باعلاقه بيشتري از كانال ها و راههاي مختلف به دنبال شناخت اين بزرگان برود.
خبرگزار ي دانشجو - اين فيلم مجروح، زخمي و تلفات انساني داشت؟
اردكاني: دو نفر از همكاران تداركاتي پروژه به اسامي پيمان طهماسبي و مرتضي مرادي كه از نيروهاي محلي بودند، زمان تعطيلي پروژه در جاده تصادف كردند و متأسفانه كشته شدند. خدا رحمتشان كند.
خبرگزاري دانشجو - بازخورد منتقدان، مخاطبان و سينماگران نسبت به اين فيلم را چگونه ديديد؟
اردكاني: اين فيلم در جريان جشنواره بيش از 30 نوبت پخش در تهران و شهرستان‌ها داشت كه خوشبختانه مخاطب كاملأ همراهي كرد و مطمئنم با اكران مناسب و تبليغ كافي با استقبال مخاطب مواجه خواهد شد و در مورد منتقدان نيز بازخوردها البته متفاوت بود؛ خيلي از آنها آمدند و دم گوش ما گفتند كه آقا دستت درد نكند فيلم خوب و چنين و چناني بود خب ممنون. خيلي هاي ديگر هم در سايت ها و تريبون هاشون فيلم رو به باد نقدهاي احساسي غير فني گرفتند و حتي سعي كردند با حربه كردن عظمت شهيد كاوه فيلم رو حقير جلوه بدهند كه خب باز هم ممنون، ولي آخرش نفهميدم چرا بايد طرفداران اين نوع فيلم ها جرأت نكنند نظرشان را علني و در فضاي رسانه مطرح كنند، در حالي كه مخالفان هيچوقت مخالفتشان را در گوشي و يواشكي عنوان نمي كنند.
اما اين را مي دانم كه متأسفانه يك جريان بزرگ و فعال رسانه اي در داخل كشور به شكل منسجم و با برنامه و هدفمند دارد سينماي كشور را به سمت مورد نظر خودش هدايت مي كند. اين جريان رسانه اي فيلم ها را همان اول از نظر موضوعي به شدت مميزي مي كند و خط قرمزهاي خودش را با قدرت اعمال مي كند؛ فيلم هاي ارزشي محكوم به بايكوت شدن هستند. حالا اين فيلم مي خواهد فيلم عاشورايي «عصر روز دهم» باشد يا فيلم دفاع مقدسي «كودك و فرشته» يا فيلم ضد صهيونيستي «سي و سه روز» يا «شكارچي شنبه» يا و يا و يا ... .
به هر حال همه اين فيلم ها توسط آن جريان رسانه اي مميزي موضوعي مي شوند و مورد بايكوت جدي رسانه اي قرار مي گيرند. متأسفانه در مقابل جريان رسانه اي معتقد به گفتمان انقلاب، اگر بشود اسم جريان رسانه اي برآن گذاشت، از انسجام و وحدت رفتاري برخوردار نيست و روز به روز هم دارد دچار پراكندگي بيشتر مي شود. رفتار رسانه اي با فيلم هاي ارزشي در اين فضا بايد ارزيابي شود. همين فضاست كه باعث شده خيلي از فيلمسازها و خيلي از مديران انقلابي دچار اداهاي سوپر روشنفكري بشوند.
خبرگزاري دانشجو - نظر شما در خصوص گيشه نداشتن فيلم‌هاي دفاع مقدس چيست؟
اردكاني: اين هم يكي از همان القائات آن جريان رسانه اي است و فكر مي كنم ارزش دقيق شدن را دارد؛ متأسفانه در مباني رفتار رسانه اي اتفاقاتي در حال وقوع است كه ما را به يك راه غير قابل برگشت مي برد. دارند به نفع همان مباني گفتمان سازي مي كنند؛ اولأ كي گفته كه فيلم هاي دفاع مقدس گيشه ندارد و حتي اگر نداشته باشد كي گفته كه گيشه سينما يعني همه ظرفيت اكران. آمار فروش يك فيلم در سالن هاي سينما مساوي است با آمار مخاطب. آيا حوزه نمايش خانگي بخشي از اكران نيست؟ آيا نمايش فيلم از شبكه هاي مختلف تصويري بخشي از اكران نيست؟ آيا فيلمي كه قابليت نمايش از تلويزيون را ندارد و مثلأ در سينما 500 ميليون مي فروشد، مخاطب بيشتري دارد يا فيلمي كه در اكران سينما 50 ميليون مي فروشد، اما حداقل 10 بار از شبكه هاي مختلف تلويزيوني نمايش داده مي شود؟ 500 ميليون تومان فروش با احتساب بليط متوسط 2500 تومان مي شود چند نفر بيننده؟ 200 هزار نفر. هر نوبت نمايش از تلويزيون يعني حداقل چند نفر بيننده؟ حداقل 10 ميليون نفر. 10 نوبت نمايش مي شود 100 ميليون نفر. حالا مخاطب كدام فيلم بيشتر بوده؟
«خداحافظ رفيق» را در اكران سر بريدند و در جشنواره بايكوت كردند. آيا اين فيلم مخاطب نداشت؟ چند بار تا به حال در بهترين ساعت هاي پخش از شبكه هاي مختلف نمايش داده شده؟ من از دوستان و بويژه مديران فرهنگي خواهش مي كنم فريب اين بازي رسانه اي را نخورند. مردم ما تشنه ديدن فيلم هاي سالمند. تشنه ديدن كارهاي ارزشي اند. اگر گروه هاي بزرگ مخاطب را خود ما با فيلم هاي بي سر و ته غير اخلاقي و بي ارزش از سينما فراري داده ايم و حالا در گيشه گرفتار ذائقه هاي محدود شده ايم، اين مشكل ماست نه مشكل مردم. اين تقصير مديريت منفعل و و اداره فرهنگي است نه خواست عموم مردم. چرا هيچكس هيچ وقت اين واقعيت را رسانه اي نمي كند كه فيلم هاي روشنفكري ما گيشه ندارند. چرا هيچكس دم گوش مسئولان فرهنگي زمزمه نمي كند اين فيلم هاي روشنفكري و هنري كه اغلب با حمايت نهادهاي دولتي ساخته مي شوند، به دليل گيشه نداشتن نبايد ساخته شوند؟ چرا اين وسوسه ها و وسواس ها فقط مال سينماي ارزشي است؟ و بر فرض كه اين چنين باشد و بر فرض كه خيلي از فيلم هاي خوب ارزشي گيشه نداشته باشد، راه حل چيست؟ نساختن فيلم ارزشي و فيلم دفاع مقدس يا باز گرداندن مخاطب اين نوع فيلم ها به سينما؟
خبرگزاري دانشجو - مشكل سينماي دفاع مقدس چيست؟
اردكاني: مشكل بزرگ سينماي ارزشي و دفاع مقدس اين است كه علاقه‌مندان به اين حوزه با سينما قهر هستند و وظيفه بزرگ مسئولان فرهنگي آشتي دادن اين افراد با سينما است و هر چيزي غير از اين فرار مسئولان از مسئوليت و پاك كردن صورت مسئله به جاي حل كردن آن است.
ارسال نظرات