گروه اقتصادی «خبرگزاری دانشجو»؛ بعد از جنگ جهانی دوم و شناخته شدن دلار آمریکا به عنوان ارز مقبول جهانی در کنفرانس برتون وودز، تجارت و اقتصاد به سمت استفاده از دلار پیش رفت و این واحد پولی در تمامی معاملات به عنوان ارز مقبول برای دو طرف مورد استفاده قرار گرفت.
ایران نیز در این بین همانند کشورهای دیگر دلار را واحد تجارت بین المللی خود قرار داد؛ این اتفاق به مرور زمان سبب شد دلار به ارز اول دنیا از لحاظ مقبولیت تبدیل شود و در همه کشورها مورد استفاده قرار گیرد.
شاید عمده دلیل آن راحتی محاسبه با دلار برای تجارت خارجی کشورها بود؛ چرا که این احتمال وجود داشت، دو کشوری که با هم مبادله اقتصادی انجام می دهند، واحد پولی یکدیگر را قبول نداشته باشند، به همین دلیل دلار توانست این خلا را پر کند و جایگزین پول رایج هر کشور در تجارت خارجی شود.
این سلطه دلار ادامه پیدا کرد، به گونه ای که هم اکنون بیش از 60 درصد از مبادلات بین المللی با دلار آمریکا صورت می گیرد.
اگر چه در این میان کشورهایی همانند ژاپن (ین)، انگلیس (پوند)، چین (یوان)، سوئیس (فرانک) و اتحادیه اروپا (یورو) با افزایش قدرت اقتصادی خود توانستند، واحد پولی خود را به سطح قابل قبولی از مقبولیت جهانی برسانند، اما ریال ایران نتوانست این راه را در پیش گیرد.
در نهایت ارزهایی که در بالا به آنها اشاره شد، توانستند در برخی از مبادلات بین المللی جایگزین دلار شوند، البته این اتفاق مدیون افزایش قدرت اقتصادی کشورهای مذکور بود.
آنچه که در این میان مهم است، نحوه استفاده از ریال کشور در مبادلات بین المللی می باشد و اینکه ایران چگونه می تواند از واحد پولی خود در سطح جهانی استفاده کند.
مهمترین راه بالا بردن مقبولیت واحد پولی یک کشور در سطح بین الملل افزایش قدرت اقتصادی آن کشور است؛ به همین دلیل تا زمانی که نتوانیم به یکی از قدرت های اقتصادی تبدیل شویم شاید سخت بتوانیم ریال را در تجارت خارجی به کار بریم؛ در سطح منطقه ای نیز باید نوسانات ارزش ریال را به کمترین میزان برسانیم تا بتوانیم اعتماد طرف های مقابل را افزایش داده و آنان را به استفاده و دریافت ریال ایرانی مجاب کنیم؛ چیزی که در یک سال گذشته به دلیل کاهش روزانه ارزش ریال اتفاق نیفتاده است.
با نگاهی به طرف های تجاری ایران می توانیم دریابیم که آنان نیز از اینکه واحد پولی تجارت بین المللی خود را دلار انتخاب کرده اند، ناراضیند و به دنبال جایگزینی پول کشور خود در این مبادلات هستند؛ چیزی که چین و هند در معاملات خود با ایران بر آن تاکید دارند.
این دو کشور پیشنهاد ایران مبنی بر استفاده از واحد پولی یکدیگر به جای دلار را پذیرفته اند؛ به عنوان نمونه هند که از ایران نفت وارد می کند، در مقابل روپیه به ایران بدهد و از سویی دیگر ایران نیز که کالاهایی همانند برنج و پارچه را از این کشور وارد می کند در مقابل ریال پرداخت کند؛ در نهایت اینکه این دو کشور به راحتی می توانند دلار را از چرخه اقتصادی تجارت با یکدیگر حذف کنند.
اما چگونه می‌توان طرف های تجاری ایران را به این سمت کشاند؟
نوسانات دلار در یک سال گذشته صدمات زیادی بر اقتصاد ایران وارد کرده است؛ به گونه ای که قیمت ها به دلیل بالا رفتن نرخ دلار با افزایش شدید مواجه شده؛ از سویی دیگر تحریم های خصمانه آمریکا و دیگر متحدان غربی این کشور سبب شده است صادرات نفت ایران با مشکل مواجه شود و این اختلال موجب گردیده دلار به میزان کمتری به کشور وارد شود؛ چرا که در سال های گذشته همواره بیشترین راه تامین دلار، فروش نفت بوده است.
سیاستگذاران اقتصادی نیز به گونه ای سیاستگذاری کرده اند که این وابستگی نه تنها کاسته نشده، بلکه روز به روز بر میزان آن نیز افزوده گردیده است؛ اگر چه در یک سال گذشته به دلیل وجود تحریم ها تلاش هایی در جهت خارج کردن دلار از گردش تجارت خارجی ایران صورت گرفته، اما هنوز به میزان قابل قبولی نرسیده است.
ارزهای محلی جایگزینی مناسب برای دلار در تجارت با کشورهای منطقه
رئیس کل بانک مرکزی چندی پیش در اجلاس «دی هشت» راهکار مناسبی ارائه داد که اگر کشورهای عضو به این راهکار به صورت کارشناسی و برنامه ریزی شده، توجه داشته باشند، می توانند به راحتی دلار و یورو را از تجارت خارجی خود حذف کنند.
بهمنی با اشاره به تاثیرپذیری اقتصاد کشورهای در حال توسعه و بازارهای نوظهور از اختلالات و آشفتگی‌های اقتصادهای پیشرفته در چند سال اخیر گفت: تعیین واحد پولی دیگر به‌عنوان وسیله مبادله و ذخیره ارزش برای مقابله با تهدیدهای اقتصادی غرب و مصون بودن از نوسانات غیرقابل پیش‌بینی و ناخواسته دلار و یورو، از ضروریات است و به همین منظور استفاده از ارزهای محلی راهکار مناسبی است.
رئیس‌کل بانک مرکزی ضمن اشاره به تجربه موفقیت‌آمیز ایران در سال‌های اخیر برای حذف اسعار عمده، بویژه دلار و یورو از مجموعه ذخایر ارزی خود و همچنین تجارت بین‌المللی افزود: بدون تکیه بر اسعار عمده نیز می‌توان امور تجاری را اداره کرد.
البته این پیشنهاد باید کامل تر و کاربردی تر شود، اما نباید به راحتی از کنار آن عبور کرد؛ چرا که مسئولان اقتصادی کشور باید دریافته باشند که تکیه بر دلار در مبادلات خارجی می تواند مشکلاتی را در برهه های مختلف زمانی همانند افزایش تحریم ها و نوسانات داخلی برای اقتصاد کشور ایجاد کند.
بودجه 92 و نقش دلار در آن
تحولات اقتصادی کشور در یک سال گذشته به روشنی بیانگر این بود که بودجه نویسان دولت و نمایندگان مجلس باید در بودجه نویسی و تصویب آن به سمتی پیش بروند که دلار در آن نقش پررنگی نداشته باشد و از وابستگی به آن کاسته شود، البته نباید فراموش شود که در ابتدا باید میزان وابستگی بودجه به نفت کاهش یابد تا در مرحله بعدی دلار نیز به مرور زمان از چرخه اقتصادی کشور کنار گذاشته شود؛ چراکه دلارهایی که در حال حاضر به اقتصاد کشور تزریق می شود، دلارهای نفتی است و تا زمانی که نفت حرف اول را در تامین درآمدهای دولت بزند، دلار نیز در چرخه اقتصادی کشور وجود دارد.
نباید فراموش کرد که دلیل کاهش وابستگی به نفت تنها دلارهای نفتی نیست چرا که خود نفت و نوسانات قیمتی آن نیز می تواند تاثیرات مخربی به همراه داشته باشد به عنوان نمونه اگر بودجه ای با نفت 90 دلاری بسته شود به این معنا خواهد بود که هزینه ها و درآمدها بر مبنای آن برنامه ریزی و محاسبه می شوند، حال اگر به هر دلیلی قیمت نفت در بازارهای جهانی کاهش یابد به نحوی تمام بودجه ریزی کشور با مشکل مواجه خواهد شد.
ارسال نظرات