ریتالین؛ مخربی به قدرت کوکائین

گروه علمی «خبرگزاری دانشجو»-سیده حنانه حسینی؛ متخصصانی که با بیماران وابسته به کوکائین و کودکان ADHD مصرف­کننده ریتالین کار کرده­اند، معتقدند که در ظاهر امر نمی­توان هیچ شباهتی بین این دو گروه مشاهده کرد؛ اما با وجود مصارف پزشکی این دارو، باید تأثیرات درازمدت آن بر عملکرد مغز مدنظر قرار گیرد.

کامبیز صیدی، فوق تخصص مغز و اعصاب می‌گوید: تحقیقات نشان داده‌اند که ریتالین باعث تغییراتی در نورون­های مرکز پاداش مغز در موش­ها ­شده است، که در برخی موارد مشابه تأثیرات کوکائین می‌باشد.

وی در ادامه اظهار می‌کند: گرچه مصرف پزشکی این دارو خطر وابستگی و اعتیاد آن را افزایش نمی­دهد؛ اما مصرف خودسرانه ریتالین بویژه در دانشجویان می­تواند منجر به بروز اعتیاد و سایر عوارض روان­شناختی هم­آیند با سوءمصرف و وابستگی به مواد شود.

این فوق تخصص مغز و اعصاب تاکید می‌کند: مؤسسه ملی سوء مصرف داروی آمریکا (NIDA) اعلام کرده است که طی مطالعه‌ای، محققان به مدّت دو هفته، هر روز دو گروه موش­ها را تحت تزریق ریتالین و کوکائین قرار دادند؛ سپس نواحی پاداش مغز را از لحاظ تغییرات احتمالی در شکل­بندی خارهای دندریتی، که مرتبط با شکل­گیری سیناپس­ها و روابط بین سلول­هاست، و ظهور پروتئین دلتا  Fos Bکه در حالت وابستگی به مواد مشاهده می­شود، پرداختند.

صیدی تصریح می کند: در برخی موارد بین تغییرات حاصل از دو ماده کوکائین و ریتالین مشابهت وجود دارد؛ اما گاه تأثیرات ریتالین حتی بسیار شدیدتر از کوکائین است که برای نمونه می‌توان به ظهور پروتئین دلتا Fos B در نواحی خاص اشاره کرد.

ریتالین جزو مواد روان­گردان­های محرک محسوب می‌شود که عملکرد مغز را تحت تأثیر قرار می­دهد؛ ولی متاسفانه امروزه قبح استفاده از این دارو شکسته شده و بسیاری از دانشجویان در شب‌های امتحان از آن استفاده می‌کنند، که همواره شاهد تبعات بسیار مضر آن نیز خواهند بود.

حاصل سوء ‌مصرف ریتالین، اعتیاد به سایر مواد مخدر است

محمدرضا خان‌ محمدی، متخصص اعصاب و روان با تاکید بر اینکه مصرف داروی ریتالین که به عنوان داروی تقویت حافظه تبلیغ می‌شود، اعتیادآور است، بیان می‌کند: متاسفانه رشد مصرف این دارو در بین دانشجویان و سربازان نگران کننده است.

وی همچنین افزود: داروی ریتالین، دارویی است که در سال‌های اخیر با ادعای تقویت حافظه به بازار آمده که بازار خرید و فروش آن نیز در ایام امتحانات بسیار داغ است.

خان‌محمدی بیان می‌کند: تبلیغ ریتالین به عنوان داروی تقویت حافظه در حالی‌ است که مصرف این دارو، سبب گرایش و افزایش تمایل مصرف کنندگان به استفاده انواع مواد مخدر می‌شود.

وی همچنین تاکید می‌کند:جوانان و بویژه قشر دانشجو با کوچک‌ترین فشار و استرس دوران امتحانات خود، تحمل خود را از دست می‌دهند و متاسفانه برخی تصور می‌کنند که مصرف ریتالین راه موثری برای فراموش کردن مشکلات است؛ اما مصرف داروهای کمکی و تقویتی مانند ریتالین، موجب هدایت جوانان به سمت استعمال مواد مخدر و اعتیادآور از جمله کراک و شیشه می‌شود.

این متخصص اعصاب و روان با تاکید بر لزوم آگاهی‌رسانی اجتماعی در این زمینه، یکی از علل عمده گرایش جوانان به مواد مخدر را خلا ارائه آموزش‌های صحیح و جامع در این زمینه بیان کرده و می‌افزاید: متاسفانه ما هم اکنون با ضعف در ارائه آموزش‌های لازم و کاربردی در زمینه پیشگیری از اعتیاد به نوجوانان و جوانان در محیط‌هایی چون دانشگاه، مدارس و حتی خانواده‌ها هستیم.

خان محمدی می‌گوید: در حال حاضر آموزش و پرورش و مراکز آموزش عالی کشور، در مورد پیشگیری از اعتیاد صرفا به ارائه آموزش‌های سنتی و ناکافی که بیشتر دافعه را ایجاد می‌کنند تا جاذبه، بسنده کرده و از سوی دیگر خانواده‌ها نیز به جای اینکه به فکر بهداشت روان و آموزش مهارت‌های زندگی به فرزندانشان باشند، تنها به فکر مواردی چون خوب درس خواندن آنها هستند .

بررسی عوارض خطرناک مصرف قرص‌ ریتالین

همچنین سیده فرزانه حسینی، روانشناس تحصیلی و ازدواج با اشاره به عوارض خطرناک ریتالین می‌گوید: شایع‌ترین عوارض این دارو در مصرف کنندگانی که با تجویز پزشک اقدام به استفاده از این قرص می‌کنند، کاهش اشتها، بی‌خوابی، اضطراب، تحریک‌پذیری، شکم‌درد و سردرد است؛ اکثر این عوارض پس از چند هفته از شروع درمان از بین می‌رود؛ ولی در صورت استمرار علایم می‌توان با مشورت پزشک دوز دارو را کاهش داد.

وی بیان می‌کند: در ابتدای ورود این قرص به بازار، رایج‌ترین سوءاستفاده توسط دانشجویان پزشکی صورت می‌گرفت؛ چرا که این دانشجویان در طول دوران تحصیل با خواص این دارو آشنا می‌شدند و از طرفی فشار و سنگینی درس و امتحان و کشیک، آنها را مستعد استفاده‌ نادرست از آن می‌کرد. این استفاده‌ همواره در افراد اثرات و پیامدهای نامطلوبی دارد.

این مشاور خانواده اظهار می‌کند: به‌طور کلی، اگر ریتالین مطابق دستور پزشک مصرف شود، برای افزایش تمرکز و کاهش خواب‌آلودگی مفید است؛ اما تأثیری در کاهش اضطراب ندارد؛ حتی ممکن است اضطراب‌زا نیز باشد.

حسینی تحریک روان‌پریشی را یکی دیگر از عوارض مصرف این قرص دانست و افزود: عارضه‌ دیگر این قرص، ایجاد سوءظن و حملات پرخاشگرانه است، همواره مشاهده شده است که افراد با مصرف این قرص، حتی روی اعضای خانواده‌شان، چاقو کشیده‌اند.

 نکته‌ دیگر این است که اگر کسی این قرص را به‌طور مرتب یا با فواصل کوتاه مدت مصرف کند، به آن وابسته می‌شود و وقتی می‌خواهد آن را کنار بگذارد، در صورتی که تحت نظر پزشک نباشد، ممکن است به افسردگی دچار شود.

وقتی دانشجو در طول ترم چیزی از مفهوم دروس متوجه نشده باشد و در شب امتحان مجبور به درس خواندن شود، تحت فشار بیش از حد قرار گرفته و حتی اگر ریتالین دور از دسترس او باشد، سراغ مواد خطرناک دیگری مانند شیشه خواهد رفت؛ بنابراین باید فضای آموزشی دانشجویان بهبود پیدا کرده، و نظارت جدی بر عرضه و فروش داروهای محرک وجود داشته باشد.