حسگر زيستی تشخيص مصرف کوکائين در دانشگاه ايلام ساخته شد

محمود روشني، رئيس دانشکده علوم پايه دانشگاه ايلام در گفتگو با خبرنگار « خبرگزاری دانشجو» در ایلام، بیان کرد: کوکائين يکي از اعتيادآورترين و خطرناکترين مواد سوءمصرفي است که مقدار بيش از حد آن مي‌تواند موجب بروز مشکلات قلبي، تنفسي و حتي منجر به مرگ شود، با توجه به اهميت شناسايي کوکائين، نياز به يک روش ساده و گزينش‌پذير است که در مدت زمان کوتاهي بتواند مقدار اين ماده را در نمونه‌هاي سرم خون انساني به راحتي اندازه‌گيري کند، هدف اين پروژه طراحي حسگري گزينش پذير براي اندازه‌گيري و تشخيص کوکائين است.

وی افزود: در اندازه ‌گيري کوکائين به روش ‌هاي مرسوم از دستگاه‌ ها و تجهيزات گران قيمتي از جمله دستگاه‌هاي HPLC ،GC و غیره استفاده مي‌شود، در اين روش‌ها، آماده‌سازي و تهيه‌ي نمونه، وقت گير و پيچيده بوده و زمان زيادي براي اندازه‌گيري نياز است؛ همچنين ممکن است فرد معتاد از عوامل بلاک کننده استفاده کرده باشد که تشخيص کوکائين را غيرممکن مي‌کند.

رئيس دانشکده علوم پايه دانشگاه ايلام خاطرنشان کرد: با حسگر طراحي شده در اين طرح، هزينه‌ي آماده سازي و تهيه‌ي نمونه بسيار کمتر است و اندازه‌گيري و تشخيص ميزان کوکائين با سرعت بيشتري انجام مي‌شود؛ همچنين به دليل گزينش پذيري بسيار بالاي حسگر، چنانچه فرد معتاد مقدار بسيار کمي کوکائين مصرف کرده باشد و بخواهد با روش‌هاي غيرمعمول اثر مصرف را بلاک کند، به کمک اين کيت تشخيصي نمي‌تواند مصرف خود را کتمان کند. اين کيت تشخيصي هيچگونه اثر جانبي نداشته و با داشتن يک قطره از سرم خون فرد معتاد، تشخيص به راحتي انجام مي‌شود.

وی تصريح کرد: به کمک کيت تشخيصي حاصل، معتادين و مصرف کنندگان کوکائين به راحتي تشخيص داده خواهند شد، سازمان‌هايي چون ستاد مبارزه با مواد مخدر، نيروي انتظامي، پزشکي قانوني، مراکز بهداشتي درماني و کلينيک‌هاي ترک اعتياد مي‌توانند از حسگر طراحي شده استفاده کنند.

این محقق طرح درمورد نحوه‌ ساخت این حسگر گفت: در طرح حاضر زيست حسگر الکتروشيميايي بر پايه‌ تثبيت آپتامر بر روي الکترود کربن شيشه‌اي اصلاح شده با نانوکامپوزيت ساخته شده است؛ بدين صورت که ابتدا نانوکامپوزيتي از نانولوله‌هاي کربن چندلايه، کيتوسان و مايع يوني طراحي شده و به دنبال آن توالي DNA (آپتامر) ويژه‌ي کوکائين که در انتهاي آن نانوذره نقره متصل است، بر روي سطح قرار گرفته، کارايي اين آپتاحسگر براي اندازه‌گيري کوکائين، توسط روش‌هاي الکتروشيميايي مورد بررسي قرار گرفته است.

روشنی گفت: آپتاحسگر طراحي شده به ديگر مواد مخدر و داروها از جمله متادون، پتيدين، پاراستامول و کدئين حتي در غلظت ۲۰۰ برابر بيشتر هم هيچ پاسخي نمي‌دهد، اين آپتاحسگر قادر است کوکائين را با حد تشخيص ۱۵۰ پيکومولار در سرم خون انساني اندازه گيري کند، با توجه به آمار تأسف بار مصرف ديگر مواد مخدر و همچنين عزم جدي در تشخيص و پيشگيري از اعتياد، گروه تحقيقاتي ما به دنبال طراحي ديگر حسگرهاي مواد مخدر و شناسايي اين مواد است.

نتايج اين تحقيقات که حاصل همکاري دکتر محمود روشني، عضو هيات علمي دانشگاه ايلام و فائزه شه دوست فرد، دانشجوي دکتراي شيمي تجزيه اين دانشگاه می باشد در مجله‌ي Sensors and Actuators B: Chemical منتشر شده است.