هیچ کس برای این سینما راهکار نمی‌دهد همه نقد می کنند!/بیانیه هیئت داوران جشنواره یعنی بیانیه سینمای ایران
گروه فرهنگی «خبرگزاری دانشجو»؛ بالاخره قطار جشنواره فیلم فجر امسال هم به مقصد نهایی خود رسید، در حالی که مثل همیشه عده ای موافق و عده ای هم مخالف این جشنواره نام آشنا بودند.
عملکرد محمدرضا عباسیان، دبیر برگزاری جشنواره مجموعاً مورد قبول و خوب بود؛ به همین بهانه گپ و گفتی درباره این روزهای سینمای ایران با او داشتیم که متن مصاحبه اختصاصی وی با «خبرگزاری دانشجو» به شرح زیر است:
«خبرگزاری دانشجو» - اگر به عنوان مدیری که بیشترین وقت را برای جشنواره فیلم فجر گذاشته، کارنامه ای را صادر و نقاط قوت و ضعف جشنواره را مطرح کنید، نقطه قوت و ضعف خودتان را در چه می بینید؟
عباسیان: خود ظرفیت جشنواره فیلم فجر را باید نگاه کرد این جشنواره، جشنواره فیلم است و سینما یکی از تاثیرگذارترین شاخه فرهنگی و هنری و پرمخاطب ترین شاخه هنر است و از دید من جشنواره فیلم فجر تاثیرگذارترین شاخه هنری انقلاب است اگر چه ناچیز بوده ولی همین مقدار هم تاثیرگذار است.
فیلم ایرانی چه در داخل و چه در سطح بین المللی، تاثیرگذارترین است و جشنواره فیلم فجر مهمترین جشن هنری و فرهنگی سال کشور و در عین حال مهمترین جشن سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی می باشد؛ این جشن اتفاق و رویداد مهمی است و به این خاطر هم بسیار باید مورد توجه واقع می‌شود.
حجم انرژی ای که رسانه‌ها برای پوشش جشنواره مساوی گذاشته اند برابر با حجم کار رسانه‌ها در کل سال برای موضوع هنر است و این توجه از طرفی خوشحال‌کننده و از طرفی هم به خاطر زیاد بودن ناراحت کننده است.
از زمانی که برگزاری جشنواره به عهده ما گذاشته شده است نگاه ما در نقطه اول، بازنگری آئین‌نامه‌ای بود به هر حال برای سینمای ایران یک جایگاه حرفهای تعریف شده در بین سینمای جهان. با این دید ساعت‌ها یک تیم حرفهای نشستند و آئین‌نامه جشنواره را بازنگری کردند کلاس‌حرفه‌ای و استاندارد معنی‌اش این است که قرار است معیار حرفهای باشد.
ضرورتی ندارد که جشنواره فیلم فجر محل عرضه همه فیلم‌های سینمایی ایران باشد و در عین حال تعداد جوایز هم باید کم بشود که جایزه‌ها ارزش واقعی خودش را داشته باشد.
در بخش نگاه نو سی و یکمین دوره جشنواره فیلم فجر، فیلم اولی‌ها و سینمای آسیا چهارده جایزه را کم کردیم و در بخش سینمایی ایران، نگاه نو، مستند و بین‌الملل نیز به کمتر از سی جایزه رسید.
اگرچه امسال تعداد فیلم‌ها را کم کرده‌ایم ولی باز هم باید از تعداد فیلم‌ها کاسته شود؛ در این دوره به دبیر جشنواره هم جایزه نداده‌ایم و بازیگر فیلم اولی‌ها هم از این قاعده مستثنی نبودند.
نکته بعدی در خصوص شعار است ما برای جشنواره سی و یکم شعار نگذاشته‌ایم، بر مبنای همین سوال هم اعلام کردیم که فیلم‌هایی که شان انقلاب را رعایت نکنند در جشنواره شرکت داده نمی‌شوند و شعار تیم اجرایی هم کیفیت در برگزاری فیلم‌ها بود؛ کیفیت هم از نظر هنری و فنی و هم از نظر محتوایی.
ما در این دوره اعلام کردیم همه فیلم‌ها باید دیجیتال باشد، حتی یک کپی 35 میلی‌متری نداریم و چاپ نکردیم و این کار بزرگی بود که در این دوره از جشنواره اتفاق افتاد ولی متاسفانه از سوی رسانه‌ها توجهی به موضوع صورت نگرفته است.
ما در این دوره بحث برنامه‌ریزی نظامی را گذاشتیم و پای آن ایستادیم و علاوه بر آن در مراسم‌های جشنواره اعم از افتتاحیه و اختتامیه هم تلاش شد تا کیفیت خاص خودش را داشته باشد.
کیفیت برگزاری سی و یکمین دوره جشنواره بالاتر از سال گذشته بود ولی هزینه‌ها 40 درصد هزینه سال گذشته بود و 30 درصد نسبت به دوره قبل کاهش داشته است.
جشنواره فیلم فجر به مدت4 سال در برج میلاد برگزار شده بود و برج محل رجوع و تقاضا شد؛ طیف‌های گسترده و متفاوتی متوقع هستند که کارت برج میلاد را داشته باشند، سال گذشته نزدیک به 6 هزار کارت برج میلاد صادر شد. ما امسال 2200 درخواست رسانه‌ای برج میلاد داشتیم، در حالی که سالن برج میلاد 1500 نفر جا دارد که ما نزدیک به 4 هزار کارت برج میلاد صادر کردیم.
در این دوره از جشنواره جدول نمایش‌ها را طوری طراحی کردیم که فیلم‌هایی که به نظر می‌آمد فیلم‌های پرمخاطبی است در سانس اول صبح قرار داشته باشند که آدم‌هایی که واقعاً خواهان دیدن فیلم هستند، فیلم را تماشا کنند؛ بنابراین ما با مشکل جا برای هیچ کدام از فیلم‌های سانس صبح با این که پرمخاطب‌ترین فیلم‌ها بودند مواجه نشدیم و تنها دو فیلم به مشکل جدی برخورد که یکی از آنها فیلم دربند بود، که ما توقع نداشتیم با این ججم گسترده مورد استقبال قرار بیرد و دیگری و فیلم پوران درخشنده بود که ما پیش بینی می کردیم شلوغ بشود و آن هم طراحی و برنامه‌ریزی خاص خودش را داشت.
ما می‌خواستیم جشنواره را پر ضرب شروع کنیم یعنی از سانس اول می خواستیم شلوغ باشد با آقای ده نمکی هم توافق کرده بودیم که با فیلم رسوایی جشنواره را شروع کنیم و چون همیشه این طور بوده که برج میلاد تا سه روز اول تنورش گرم نمی‌شود، ما اصرار داشتیم از روز اول تنور برج گرم باشد. توافق هم کردیم اما بنا به مسائلی نمایش فیلم آقای ده نمکی را دو و سه روز به عقب انداختیم و با فیلم هیچ کجا، هیچ کس پرستاره ابراهیم شیبانی شروع کردیم.
برج هم از همان سانس اول شلوغ بود و برای اینکه روز آخر هم تعطیل نشود فیلم مطرح هیس را برای پخش در نظر گرفتیم و در سانس آخر برج میلاد که برج تا سانس آخر هم زنده بود و طبیعتاً در دو سانس هم ما ازدحام جمعیت داشتیم که این یکی از جذابیت‌های جشنواره است و از این حجم انتقادات ناراحت نیستیم و اتفاقاً اتفاق خوبی هم رخ داده است.
از اینکه خبرنگاران در شرایط سختی فیلم دیدند متاسفیم و از آنها بارها عذرخواهی کردیم. اما اینکه به هر حال از جشنواره استقبال می‌شود و به قول دبیران حرفهای جشنواره اگر در یک جشنواره دو تا شیشه شکسته نشود آن جشنواره، جشنواره نیست.
سال قبل تا جایی که من اطلاع دارم در بسیاری از سانس‌ها جا نبود و خبرنگارها ایستاده بودند و خیلی از میهمان‌ها هم ایستاده فیلم دیدند. ما امسال تنها در این دو فیلم ازدحام داشتیم ولی در فیلم‌های دیگر سالن پایین پر می‌شد، هیچ فیلمی نبود که کسی جای نشستن نداشته باشد حالا اینکه بعضی‌ها دوست دارند جای خوب گیر بیاورند یا اینکه بعضی‌ها توقع دارند که اولویتی داشته باشند و یا کسانی برای همکاران خود جا می گیرند این موضوع دیگری است و بر می گردد به بدنه سینما و رسانه ما و به برگزارکنند‌گان جشنواره ارتباطی ندارد ولی با این وجود باید بین زمان و مکان پخش نمایش فیلم برای خبرنگاران و مهمانان جشنواره تفکیک قائل شد.
«خبرگزاری دانشجو»: شما قبل از جشنواره کاری انجام دادید که سابقه نداشته و اینکه به دیدار دو تن از مراجع تقلید رفتید، شفاف می پرسم این دیدارها نمایشی بود یا آن مطالبی که مراجع فرمودند به کار بستید؟
عباسیان: ما فقط به دیدار دو نفر از علماء نرفتیم طیف گسترده‌ای از مسئولان مملکتی را مدنظر داشتیم و درخواست ملاقات دادیم و دیدار کردیم . این یک حرکت نمایشی نبود برای اینکه اولاً ما گزارش بدهیم یک چنین اتفاقی در حال رخ دادن است و دیگری اینکه بگوییم جشنواره فیلم فجر که اینقدر در سینما پرارزش و پراهمیت است، قرار است دارد برگزار شود یعنی اینها دو طرفه بوده است ما یک نکاتی را باید ذکر می کردیم و یک نکاتی را باید می‌شنیدیم؛ و به تناسب آدم‌ها ملاقات با یک سری از آنها صرف تبرک گرفتن بود.
دیدار با آقایان سبحانی و علوی گرگانی غیر از رهنمودهایی که داشتند که برای ما بسیار مهم بوده و تمام تلاشمان را کردیم که به آنها عمل کنیم این دیدارها بسیار متبرک بود.
غیر از دیدار با علما به حج عمره نیز رفتم و در آنجا با خدا عهد بستم و از خدا خواستم در برگزاری جشنواره کمکم کند، خدمت امام رضا(ع) هم رسیدیم که البته اینها رسانه‌ای نشد و به هر حال اینها جزء اعتقادات ما است.
«خبرگزاری دانشجو»: یک اتفاق امیدوارکننده‌ای امسال رخ داده و آن هم سینما و آشنایی مخاطبان سینما با نسل جدیدی از سینماگرها است، مثلاً فیلم تنهای تنهای تنها را می‌بینند و شگفت‌زده می‌شوند که این فیلمی که اسمی هم از آن نیست چگونه می‌تواند در جشنواره اینقدر مورد توجه قرار گیرد، این دلیلش چیست واین رویش نسل جدید را شما به عنوان دبیر جشنواره چگونه می‌بینید و برای حفظ این نسل چه برنامه‌ای دارید؟
عباسیان: هیچ فیلمسازی فرضش بر این نیست که همیشه فیلم خوب می‌سازد حتی فیلمسازان مطرح دنیا و حتی فیلمسازهای ایرانی. همیشه گفته ام پدیده سال‌های اخیر ما، فیلمسازان فیلم اولی یا فیلمسازان میانسال بوده‌اند. البته ما در بین فیلم اولی‌ها فیلم‌هایی را داریم که خیلی هم خوب نیستند. ما یازده فیلم اولی داریم که فقط سه، چهار تا از آنها فیلم‌های درخشانی بوده و از بین بیست و دو فیلم سینمای ایران نیز فقط چند مورد از آنها فیلم‌های درخشان است.
فیلمسازان اولی هم می‌توانند بدرخشد و یک کار نوین را نشان دهند، فیلمساز میانسال ما هم می‌تواند آثار نوینی را داشته باشد، اما نکته کلیدی این است که امسال فیلمسازان توانایی‌شان نسبت به سال گذشته خیلی بیشتر بوده و این خیلی امیدوارکننده است، ما می‌توانیم توقع داشته باشیم که یک نسل جدید فیلمسازی دارد روی کار می‌آید که اینها می‌توانند اتفاقات خیلی جدیدی را به ثمر برسانند.
در جشنواره ویدئویی نیز که امسال اولین دوره آن را برگزار کردیم این اتفاق افتاد اما به هر حال ظهور نسل جدید فیلمسازی در کشور رخ می‌دهد و خیلی هم باید خوشحال باشیم و گرایش بچه‌های نسل جدید هم گرایش دینی است و این بسیار خوب و امیدوارکننده است.
«خبرگزاری دانشجو»: اینکه فضای جدیدی دارد دست یک نسل جدید می‌آید و مرسوم است که می‌گویند نسل‌های مختلف ،فضاهای فکری متفاوت دارند آیا ما می‌توانیم بگوییم که این نسل سینمایی که دارد ظهور می کند فضای فکری جدیدی دارد و فضای فکری‌شان نسبت به فیلم‌هایشان در این قالب‌ها است؟
عباسیان: مزیت بسیار زیاد سینما این است که در جریان است، سینما دائماً در حال تجدید شدن است، سینما عین رودخانه در جریان است و در دنیا سبک فیلمسازی، سبک تدوین و...، تغییر می کند به لحاظ فنی سینما همه‌اش در حال تغییر است و از کلی‌ترین تا جزئی‌ترین ابزارهای فنی سینما همه‌اش در حال تغییر است.
سینما در کل در حال ظهور و بروز است؛ اگر کسی بتواند با این مقوله همگام شود و پیش برود موفق است که حسن نسل جدید این است که با این تکنولوژی و سبک جدید جلو می‌آید و دیگران را متعجب می‌کند. سینمایی که اتفاق جدیدی نداشته باشد مخاطبش را از دست می‌دهد.
«خبرگزاری دانشجو»: عنوان این جشنواره «جشنواره فیلم فجر انقلاب اسلامی» است که انقلاب اسلامی اش گفته نمی شود. ما نگاه می‌کنیم در جشنواره‌های خارجی انتخاب محتوایی مشخص شده است و محتوا را جهت دهی می کند ولی از این طرف ما از داوران می‌شنویم که ما به محتوا توجه نداریم و برای ما تکنیک مهم است، دلیل این امر چیست؟
عباسیان: به من بگویید انقلاب چیست؟ تعریف واقعی انقلاب با تعریفی که برخی از حزب اللهی ها امروز مطرح می کنند متفاوت است، انقلاب یعنی همه مردم، همه آنهایی که آمدند توی خیابان و راهپیمایی کردند.
امروز تعریفی که طیف تند رو از انقلاب دارد ارایه می دهد ، متاسفانه یک دایره بسته از آدم‌هایی است که نظر مقام معظم رهبری هم این نیست؛ ما می‌گوییم همه افرادی که امروز در داخل کشور هستند انقلابی‌اند. اما انقلابی سطح پایین هم داریم. انقلابی مخالف شرایط موجود داریم و در کنار آ انقلابی سفت و سخت هم داریم.
دیگران می‌شوند معارض، یعنی کسی که دارد علیه انقلاب عملیات روانی، فرهنگی ونظامی انجام می‌دهد ؛ به آنها گفته می‌شود ضد انقلاب ولی آنهایی که در ایران مانده و ناراضی هستند بخشی از انقلاب به حساب می‌آیند.
در سینما هم همینطور است، یعنی در سینما معیار ما برای انقلابی بودن الزاماً این نیست که هرکسی آمد و یک فیلم صرفا دفاع مقدسی و یا صرفاً ضد فتنه ساخت این فیلم انقلابی به حساب آید؛ نه اگر فیلمسازی آمد و یک فیلم طنز خوب خانوادگی ساخت که مردم ببینند و از آن لذت ببرند این هم انقلابی است؛ گفته می‌شود مردم انقلابی سینما نمی‌روند چون فیلم‌های خوبی وجود ندارد من با این مخالفم، مردم انقلابی سینما نمی‌روند چون فیلم‌های خوبی که آنها از آن لذت ببرند وجود ندارد.
در مورد سینما و جشنواره‌های اسکار، جشنواره کن و برلین نگاه سیاسی وجود دارد البته نگاه تخصصی‌شان را هم دارد یعنی آن جشنواره می‌آید در جایش به فیلم سیاسی‌اش جایزه می‌دهد،اما در عوض برای اینکه کلاس حرفهای ای خود را حفظ کند قطعاً جایزه تخصصی هم می‌دهد متاسفانه آنها جشنواره تاثیرگذار بین‌المللی هستند ولی ما جشنواره داخلی هستیم و اگر خدای ناکرده به این سمت برویم که اگر فیلمی ارزشی باشد و کاری هم به کیفیت فیلم نداشته باشیم ولی به آن جایزه دهیم ما به سینمای ارزشی ظلم کرده‌ایم.
در دیدار هفته گذشته عماری‌ها با مقام معظم رهبری، فرمایش ایشان بسیار درخشان بود و ایشان نشان دادند از همه ما روی سینما مسلط‌تر هستند؛ ایشان می‌دانند که در سینما چه خبر است و جایگاه سینما چیست.
مقام معظم رهبری فرمودند « بیان » بسیار مهم است.باید بیان خوبی داشت.
متاسفم این را می‌گویم ولی ما در حال حاضر دارای فیلم‌های ارزشی مبتذل هستیم.
فیلم ساختن در مورد شهداء امروز به بیزنس تبدیل شده است و مدام می‌روند شهید پیدا می‌کنند و درباره‌اش فیلم می‌سازند و در مورد موضوعات تاریخی هم همینطور، در مورد چنین موضوعاتی فقط یک بار می‌شود فیلم ساخت.
داورها به محتوای فیلم‌ها اهمیت دادند، مشخصاً داورها در مورد محتواها بحث می کردند، یک وزنی از داوری را ما امسال داشتیم که این وزن داوران به لحاظ سابقه فیلمسازی و ارزش برابری می‌کند با کل کارگردانی سینمایی ایران. اینها ژنرال‌های سینمای ایران هستند و برای سینمای ایران متاسفم که به ژنرال‌هایش هم احترام نمی‌گذارد. و ژنرال‌هایشان را زیر سئوال می‌برد، آن کسی که اینها را زیر سئوال می‌برد مفهومش این است که با سینما مشکل دارد و تکلیفش را با سینما معلوم نکرده است.
کسانی را داشتیم که خوب نقد کردند اما کسانی هم بودند که آمدند روی آنتن تلویزیون و گفتند داورها حرفهای بنی اسرائیلی می‌زنند؛ این آسیب است در مورد جوایز و بیشترین هجمه به سمت کسی رفته است که می‌گویند این آدم منتسب به سبزها است. اگر فعالیت انتخاباتی یک نفر ملاک باشد این بد است، ملاک ما برای آدم‌ها سیستم امنیتی و قضایی است، کسی که اجازه کار در این مملکت را دارد اجازه جایزه گرفتن هم دارد.
ما به بازیگر یک نقش جایزه دادیم. یک آدمی آمده یک نقشی را بازی کرده و ما به این بازیش جایزه دادیم. معنی این کار تایید یا رد این آدم نیست.
جشنواره فیلم فجر یک جشنواره هنری است و به صلاحیت هنری آدم‌ها جایزه می دهد و اصلاً ما سیستم امنیتی نداریم که اگر این آدم با نظام مشکل دارد اجازه بازی نداشته باشد. من می گوییم شان جشنواره فجر این است که همه را ببیند این جشنواره انقلاب است. برد جشنواره فجر این است که همه در آن باشند این برد انقلاب است که همه همدلانه بیایند. اینکه ما در افتتاحیه و اختتامیه‌هایمان از همه طیف‌ها می‌آیند این برد انقلاب است این افتخار جشنواره است و من نگران این هستم که یک عده‌ای از این حضور همدلانه ناراحتند.
«خبرگزاری دانشجو»: اگر سال بعد به شما بگویند دبیر جشنواره فجر شوید، قبول می کنید؟
عباسیان: ما شعار انقلابی بودن می‌دهیم انقلابی بودن یعنی اینکه شما ولایت پذیری دارید. پارسال به من گفتند که دبیر جشنواره می‌شوید یا نه؟ گفتم نه نمی‌شوم؛ ما داریم به سینمایی خدمت می کنیم که بیشترین حرفهای انقلاب را زده است. تصویری که از جنگ در ذهن بسیاری از مردم کشور ما است، از همین سینما است.
تصویری دینی که نسل امروز ما از انقلاب دارند مال همین رسانه است اگر سال آینده از من بپرسند می گویم: نه دبیر جشنواره فجر نمی‌شوم؛ اما اگر تکلیف بشود؛ حتماً قبول می کنم.
«خبرگزاری دانشجو»: آیا از بیانیه‌ای که هیئت داوران صادر کردند خبر داشتید؟
عباسیان: ما روزی که جمع بندی هیئت داوران بود آمدیم و دیدیم دارند یک بیانیه‌ای می‌نویسند آنها آدم‌های نبود که بشود چیزی به آنها گفت، بیانیه را هم که من دیدم اینها در طول جشنواره به این جمع‌بندی رسیده بودند.
بیانیه را یکی از داوران محترم تنظیم کرده بود که آوردند و خواندند و ما هم متنش را دیدیم . نگرانی‌های داوران را گفته بودند این داورها یعنی سینمای ایران، وضعیت سینمایی ایران را گفته بودند.
«خبرگزاری دانشجو»: الان جوان‌های مذهبی دارند به سمت سینما می‌روند که این تکنیک را یاد بگیرند این چه آسیب‌هایی می‌تواند داشته باشد برای جوان‌های که دارند وارد این حرفه می‌شوند؟
عباسیان: آسیبی ندارد فرضش این است که اتفاقاتی می‌افتد.ادم های حزب اللهی داشتیم که آمدند و در این سینما استحاله شدند ، یک سرپایینی لذت بخش است. بسیار مهم است به جای اینکه حرف بزنیم کار بکنیم، بچه‌ها باید کار بکنند و در رقابت اصلی کارشان سنجیده بشود نه اینکه گلخانه درست بکنیم برای بچه‌ها، بگوییم فیلم‌های ما را در جشنواره نمی‌بیند چون غرض وجود دارد واقعاً این طور نیست.
فیلم خوب که ساخته بشود و محتوایی ارزشی هم داشته باشد اگر فیلم خوبی باشد همه جا دیده می‌شود؛ نمی شود که دیده نشود. یعنی من همه حرفم این است که بچه‌هایی که دارند می‌آیند توی کار باید کار و تکنیک را یاد بگیرند فیلم بیانیه سیاسی نیست، بیانیه مذهبی و حزبی هم نیست. می گویم فیلم خوب بساز و حرفت را هم در آن بزن.
رسانه‌های تاثیرگذار امروز در جامعه ما چه چیزهای هستند؟ تاثیرگذارترین رسانه ماهواره است و بعد از آن تلویزیون و بعد از آن شبکه نمایش خانگی و بعد از آن سینما است. اما ما همه نقدها را به سینما برمی گردانیم. خوب راهکار بدهید، قبول داریم بعضی از فیلم‌ها بد است بگویید چه کار بکنیم که خوب بشود بیاییم فیلم بسازیم؛ با خراب کردن چیزی درست نمی‌شود.
چقدر خوب است که ما جشنواره عمار داریم اما چقدر خوب است که فیلم‌هایی در عمار داشته باشیم که در جشنواره‌های دیگر هم دیده می‌شوند.
وقتی جنگ می‌شود طرف مقابل واقعاً می‌زند باید کار بکنیم، با نوشتن و نقد چیزی درست نمی‌شود من می‌گوییم به جای اینکه بنویسیم این بد است آن بد است، بگوییم چه کار کنیم خوب بشود. اگر اهل نوشتن هستیم راهکار بدهیم، هیچ کس یک جمله به عنوان راهکار که این جشنواره باید اینطور بشود ندارد. اما جشنواره که تمام می‌شود، همه شروع می‌کنند به نوشتن،الان مشکل سینما این است.