عبدالکریمی: دنبال کنندگان علم دینی در تاریکی قدم می‌زنند / نبویان: عالم برعابد افضل است

به گزارش خبرنگار سیاسی «خبرگزاری دانشجو»، مناظره علوم انسانی- اسلامی یا علم دینی با حضور حجت الاسلام و المسلمین سید محمود نبویان و بیژن عبدالکریمی عصرامروز در تالار شیخ انصاری دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران برگزار شد.

در این برنامه که به همت انجمن علمی علوم سیاسی دانشگاه تهران برگزار شده بود، بیژن عبدالکریمی تعریف خود را درباره علوم انسانی- اسلامی به هشت محور تقسیم کرد و گفت: باید از خود بپرسیم انگیزه و یا هدف علوم دینی چیست و چه اهدافی برای تحقق علوم انسانی- اسلامی در جامعه خود در نظر گرفته‌ایم.

وی ادامه داد: برای پاسخ به این پرسش دو دسته جواب وجود دارد که بخشی دلایل تاریخی، سیاسی، ایدئولوژیکی، اجتماعی و تاریخی و بخشی در بستر متافیزیکی و معرفت شناسی مطرح می‌شود که نمی‌توان این دو را از یکدیگر به طور کامل تفکیک کرد.

 عبدالکریمی با بیان آنکه علوم انسانی صرفاً مبنای نظری ندارد، گفت: علوم انسانی نشأت گرفته از واقعیات تاریخی و دلایلی که برای تحقق علوم انسانی در جامعه برمی‌شمریم ناشی از فروپاشی علوم سنتی در مواجه با جهان جدید است.

 وی با اشاره به آغاز دوره پست مدرن اظهار داشت: اکنون شاهد رواج مبانی سکولاریستی در جهان هستیم که این شدت گرفتن در این دوره قابل قیاس با دوره پهلوی نیز نیست.

این استاد فلسفه تکنولوژی را اتفاقی بزرگ خواند و افزود: کره زمین برای اولین بار با پیدایش تکنولوژی تغییر کرد و بعد از آن برخی از افراد این رویا را در سر پروراندند که شاید بتوانیم علوم اسلامی را نیز به استغنای نظری و عملی برسانیم که به هر حال طرح علوم انسانی- اسلامی حاصل معضل تطابق بخشی جهان‌های متعدد است.

وی در مواجهه فلاسفه اسلامی با افکار فیلسوفان یونانی خاطرنشان کرد: در دوره‌های گذشته هیچ‌کدام از علمای اسلامی به دنبال اسلامی‌سازی منابعی که از یونان نشأت گرفته بودند نبودند چرا که آنان مقلد و مقید نبودند و در سیطره مبانی فکری خود نماندند و به همین دلیل توانستند از پایه‌گذاران تمدن اسلامی به عنوان یکی از تمدن‌های بزرگ بشری باشند.

عبدالکریم با اشاره به مبحث شرق شناسی در گفته‌های ادوارد سعید خاطرنشان کرد: نوع شرق‌شناسی ما دارای مشکل است و طرح مسئله احیایی علوم انسانی دربرابر علوم غربی یکی از بحران‌های است که با آن روبرو هستند در حالی که نشانه‌های توهمی را ارائه می‌دهیم باید بگوییم که طرح علوم انسانی- اسلامی شعاری از اساس تهی است.

 وی ادامه داد: ایده علوم انسانی- اسلامی از زمانی که شکل گرفت با تعاریف مختلف و ملاک‌های متفاوتی روبرو بود.

حجت الاسلام و المسلمین نبویان در ابتدای این نشست هر علم را مبتنی بر انگیزه و هدفی دانست و گفت: عبارتی که دوست ما درباره در تاریکی قدم برداشتن دنبال‌کنندگان علم دینی مطرح می‌کنند موضوعی خارج از بحث است چرا که در علوم مختلف حتی در علوم پزشکی نیز دانشمندان دچار اختلاف هستند و این اختلاف به معنای در تاریکی قدم برداشتن آنان نیست.

 وی ادامه داد: اندیشه دینی و علوم اسلامی سابقه‌ای عمیق و طولانی دارد و مشکل از آنجایی شروع می‌شود که نگاه ما تنها به نظرات دانشمندان غربی و تفکرات آنان است.

 حجت الاسلام و المسلمین نبویان به تعریف مبناهای مختلف از علم پرداخت و گفت: در معنای دینی حداقل چهار معنا دارد که اگر تنها در مبنای نظری آن، آن را بررسی کنیم خواهیم دید که امکان تحقق آن وجود دارد.

عبدالکریمی در ادامه با اشاره به قرون وسطی و به انحطاط کشیده شدن علوم دینی در آن زمان گفت: در قرن 18 و 19 قرون وسطی یکپارچه در تاریکی بود و بسیاری از متفکران در آن زمان با مشکل روبرو بودند و احساس می‌کنم که شما دارای یک نوع ایهام و یا ابهام در اندیشه خود هستید و آنچه را که تاریکی می‌دانید روشنایی است و بالعکس.

این استاد دانشگاه با انتقاد از قدمت علوم دینی گفت: اگر علوم اسلامی دارای قدمت است و از قبل تاکید شده است چرا به دنبال تحقق دوباره آن در جامعه‌ هستید و این امر را در بوق و کرنا کرده‌اید در حالی که مشکل ما آن است که علم در یک پیوند با سکولاریسم و متریالیسم پیوند دارد و این امور را نمی‌توان با بحث متافیزیکی و دینی پیوند کرد.

 عبدالکریمی با اشاره به طرفداران علم دینی اظهار داشت: ادله پیروان علم دینی یا علوم انسانی- اسلامی را می‌توان در یک تقسیم‌بندی هشت محوره بررسی کرد به این معنا که آنان می گویند علوم فعلی خواستگاه غربی دارد بنابراین ما باید براساس زیست بوم خود علم داشته باشیم از سوی علوم جدید در این چهارقرن شکل گرفته بنابراین نتایجی که به دست آمده است فرا تاریخی نیستند و آن را نمی توان به همه دوره‌های تاریخی تأمین داد.

عبدالکریمی با اشاره به ادعای تاسیس کنندگان علوم انسانی- اسلامی گفت: علوم جدید با علوم دینی تطابقی ندارد چرا که علوم جدید مبنای هرمونتیکی دارد و تفسیرهای متفاوتی از آن می‌توان برداشت کرد.

این استاد دانشگاه با بیان آنکه تاسیس‌کنندگان علوم انسانی- اسلامی از بومی‌سازی تنها به دنبال اسلامی کردن علوم هستند، خاطرنشان کرد: بومی‌سازی علوم یکی از ضرورت‌هایی است که باید در هر کشوری با توجه به مقتضیات آن انجام شود اما فرق است میان آنکه علوم را اسلامی کنیم یا اینکه بومی‌سازی انجام دهیم بنابراین این تعبیر که بومی‌سازی علوم را همان اسلامی شدن تلقی کنیم تعریف درستی نیست.

 این استاد دانشگاه با بیان آنکه هر علم دارای قایتی است، اظهارداشت: اگر ما مبانی علم را تغییر دهیم می‌توانیم به علم جدید برسیم.

 حجت الاسلام و المسلمین نبویان در پاسخ این استاد فلسفه گفت: ما برای آن از اسلامی شدن علوم انسانی- اسلامی در دانشگاه‌ها صحبت می کنیم چرا که وضع ما در دوران فعلی وضعیت خوبی نیست حتی زمانی که از فلسفه اسلامی سخن می گویم دانشگاهیان و اساتیدی چون کانت، متفکر غربی رجوع می‌کنند چرا که معنای علم دینی به درستی روشن نشده است و علم دینی به معنای علمی آن since نیست.

 وی ادامه داد: علم در معنای علمی آن تنها متکی بر حس و تجربه است در حالی که تنها به حس و تجربه نمی‌توان به اثبات خدا پرداخت.

حجت الاسلام نبویان علم را معنای دینی آن به چهار دسته تقسیم کرد و گفت: توصیه می‌کنم کتاب بحران شفای بوعلی سینا را بخوانید چرا که در زمینه این موضوع به خوبی توانسته‌است مفاهیم را توضیح دهد و باید بگویم شما که به رنسانس اشاره می‌کنید و به انحطاط علم در آن دوره اشاره می‌کنید، فرانسس بیکن متفکر آن زمان تنها هدف علم را نه شناسایی خدا بلکه کسب قدرت دانست و از آن رو بود که مسیر علم از رنسانس به این طرف تغییر کرد.

 این استاد دانشگاه در پایان علم را در معنای دینی آن دارای تقدس خواند و اظهار داشت: فضای علمی، فضای مقدسی است و در این فضا عالم بر عابد افضل است بنابراین باید بگویم علم دینی علاوه بر آنکه به چرایی و تبیین پدیده‌ها می‌پردازد و علت سائلی آنان را بررسی می کند به تبیین غایی این امور را نیز می‌پردازد که بسیار قابل اهمیت و توجه است.