داشتن حیوان خانگی؛ رویای کودکانه‌ای که گم شد!

گروه اجتماعی «خبرگزاری دانشجو»؛ زهرا مهاجری- گاو می بیند صدایش می کند «جوجو»؛ اسب می بیند صدایش می کند «جوجو»؛ مگس می بیند صدایش می کند «جوجو»؛ خودِ جوجه یا گنجشک را هم که می بیند به آن می گوید «جوجو» !

ندیده است! در کل دو سه سالی که از خدا گرفته، تنها حیوانی که از نزدیک و خارج از کارتون و فیلم دیده و از کنارش رد شده، گربه است که آن را هم نمی تواند لمس کند و داشته باشدش. از بین این همه موجود، اسم چندتایی را فقط می داند که آن هم به لطف کتاب و رادیو و تلویزیون است. اگر از نزدیک ببیندشان هم می ترسد و طرفش نمی رود و این ترس گاهی تا بزرگسالی ادامه پیدا می کند.

گذشت آن زمانی که هر خانواده گوشه حیاط خانه اش یک قفس درست می کرد و توی همین قفس کوچک چندتا مرغ و خروس یا اردک و کبوتر می انداخت و بهشان رسیدگی می کرد. حتی دیگر سنت قدیمی خرید جوجه های رنگی و جوجه اردک و خرگوش هم که با آمدن فصل تابستان رواج پیدا می کرد، ورافتاده و الان، در آپارتمان های اندازه قوطی کبریت، کمتر از این حیوانات بی ضرر خانگی پیدا می شود؛ حیواناتی که یک روز همه چیز کودکان بودند و بازی با آنها و غذا دادن بهشان و ضبط و ربط کردنشان، همه رویا و دنیای کودک می شد.

چرا دیگر در خانه ها حیوان خانگی پیدا نمی شود؟

«شرایط زندگی فرق کرده؛ دیگر کسی حوصله خودش را هم ندارد چه برسد به جک و جانور!» این را یک مادر سی و سه چهار ساله می گوید. دو پسر شیطان و پر شر و شور دارد و برایشان هر وسیله ای تهیه کرده تا انرژیشان را تخلیه کنند و کمتر اذیت کنندش! اما به تنها چیزی که تا به حال فکر نکرده، خرید یک حیوان خانگی است. با این که خانه اش جای کافی برای نگهداری از چند حیوان کوچک را دارد و حیاط خلوت مناسب این کار دارند، اما اعصاب و حوصله نگهداری و مراقبت از حیوان را ندارد.

این طور که کارشناسان می گویند، کودکان بعد از سن سه سالگی بازی با حیوانات را یاد می‌گیرند و با بزرگتر شدنشان، علاقه به نگهداری از حیوانات در آنها افزایش می یابد.

گروهی معتقدند این رفتار کودک مربوط به عصر دامپروری انسان بوده است، بنابراین در این سن کودکان به بازی با جوجه یا بره و گوسفند و ... علاقه پیدا می‌کنند. با بزرگتر شدن کودک بازی و علاقه او نیز از دامپروری و نگهداری حیوانات به سمت پرورش گیاه سوق پیدا می‌کند. به عقیده روان شناسان تکاملی، کودکان در واقع با بازی، کشاورزی اجداد خود را دنبال می‌کنند؛ وقتی او از دوران کودکی پای به دوران نوجوانی می‌گذارد به صنعت‌گری و عصر صنعت نزدیکتر می‌شود. به عقیده این دانشمندان این قبیل کدهای ژنتیکی نسل به نسل انتقال پیدا کرده و با بازی‌های تمرینی و مهارتی کودک ادامه پیدا می‌کند.

رشد زندگی آپارتمان نشینی و تغییر سبک زندگی باعث شده تا خانواده ها رغبت کمتری به نگهداری حیوان داشته باشند. این که این اتفاق چقدر خوب است و چه قدر نامبارک، چیزی است که مورد بحث کارشناسان روان شناسی و جامعه شناسی است.
 

از طرفی، بیماری هایی که در پی نگهداری از حیوان خانگی در محیط های دربسته و کوچک امروزی به وجود می آید، یکی از عواملی است که اقبال نسبت به این موضوع را کمتر کرده است.

غالباً حیوانات خانگی باعث آلرژی در کودک می‌شوند خصوصاً اگر کودک از نوزادی در کنار این حیوانات قرار داشته باشد. برخی حیوانات مانند گربه و سگ اصالتاً آلرژی‌زا هستند، اما حیوانی مانند جوجه به واسطه پرهایش، در کودک ایجاد آلرژی کرده و باعث بروز آلرژی‌های مرتبط با پرندگان در کودک می‌شود.

البته کودکانی که آسم یا آلرژی نسبت به این حیوان نداشته باشند، امکان نگهداری از حیوان را دارند، ولی اگر کودک گرفتار آلرژی بوده، با نگهداری حیوانات خانگی، بیماری‌اش تشدید می‌شود.

این است که خانواده ها عطای نگهداری از حیوان را به لقایش می بخشند و از مزایایش صرفنظر می کنند.

نگهداری از حیوان برای کودک مفید است

مریم اعلایی، روان شناس کودک معتقد است بازی با حیوانات برای کودک مفید است؛ کودکان در این موقعیت یاد می گیرند تا از حیوانات مراقبت کرده و آنها را درمان کنند.

به گفته این کارشناس، کودکان با این بازی احساس رضایت و مفید بودن می کنند و حس پدر و مادری نسبت به حیوان خانگیشان دارند.

اعلایی ادامه می دهد: «این سبک، در رشد مهارت های زندگی او مفید است و با این کار، مهارت های پدرانه و مادرانه او تقویت می شود.»

کودک در ارتباط با حیوان، ارتباط با دیگران را هم یاد می گیرد و دوست داشتن و دل بستن را تجربه می کند. حتی در صورت از دست دادن این حیوان، فقدان و عزاداری را تجربه می کند که این کودک را برای شرایط سخت آینده کمک می کند.

نکته جالبی که در حرف های این متخصص روان شناسی وجود دارد این است که مراقبت از حیوانات، علاوه بر مهارت های اجتماعی، به لحاظ هوشی، کودک را کمک می کند و هوش او را بالا می برد.

چه حیوانی برای کودک تهیه کنیم؟

اگر قبول کنیم که حیوان خانگی برای رشد کودک مفید است، انتخاب نوع حیوان نیز اهمیت ویژه ای پیدا خواهد کرد. توجه به فرهنگ، در انتخاب حیوان بسیار مهم است. باید حیوانی برای کودک انتخاب شود که هم برای سلامتی او ضرری نداشته باشد و هم مطابق با سبک زندگی خانوادگی و فرهنگی‌اش باشد. برای مثال، جوجه های ماشینی و یا رسمی، جوجه اردک و یا خرگوش، با فرهنگ بومی و ایرانی ما همخوانی بیشتری دارند تا نگهداری سگ و گربه.

به گفته کارشناسان روان شناسی، نگهداری از سگ با روحیه کودک سازگار نیست و به او روحیه خشونت را القا می کند، اما نگهداری از جوجه به کودک کمک می کند تا احساسات مثبتش را درباره حیوانات رشد داده و باعث افزایش عزت نفس و اعتماد به نفس او می شود.

حیوانی که برای کودک تهیه می شود، نباید آسیب رسان باشد. همچنین پدر و مادر باید در مورد عملکردهای کودک با حیوان به او آموزش کافی را بدهند. نحوه غذا دادن، تمیز کردن و مراقبت از حیوان، چیزی است که کودک باید آموزش ببیند و مهارتش در این زمینه بالا رود.

از آنجا که در دستورات دینی ما نیز، به نگهداری از حیوانات تاکید شده و فواید آن ذکر شده و با توجه به فوایدی که این امر در زمینه رشد و سلامت روان کودک دارد، توجه خانواده ها نسبت به این قضیه لزوم و اهمیت بیشتری پیدا می کند. اگر خانواده ها کمی از راحت طلبی خودشان کم کنند و به جای رایانه و سی دی های فیلم و کارتون، شرایط بازی کودک در محیط طبیعی را فراهم کنند، به رشد اجتماعی و فردی او کمک بزرگی کرده اند.