گروه فرهنگی «خبرگزاری دانشجو»- فاطمه نادری؛ با توجه به پیشرفت روز افزون فناوری و توفیقات بیش از پیش انسان در عرصه های مختلف، آن چه که در درجه ی اول اهمیت قرار دارد طریقه ی حضور در این عرصه هاست. حضوری عالمانه و آکاهانه، حضوری که در آن، هرآنچه که به عنوان تأثیر و تأثر می توان برشمرد، در راه نیل انسان به کمال و تعالی بیشتر باشد.
یکی از فضاهایی که انسان با شتاب فراوانی در آن موفق به ایجاد امکانات روزافزون شده است، فضای مجازی است. با تأمل در گذر زمان به راحتی می توان دریافت که پیشرفت آدمی در این عرصه کاملا ملموس و مشهود بوده است، چندی پیش بود که حتی داشتن یک پست الکترونیکی امکانی ویژه به حساب می آمد که همگان توانایی دستیابی به آن را نداشتند، اما امروزه حتی در شهر ها و روستاهای بسیار کوچک و دور افتاده نیز افراد، در استفاده از ابعاد مختلف این فضا توانایی های چشم گیری کسب نموده اند و قادرند در عرض چند دقیقه، حجم قابل توجهی از اطلاعات مختلف را مبادله کنند.
اما از یک واقعیت نمی توان غافل بود و آن این که فضای مجازی نیز نظیر محیط اجتماعی که در آن زندگی می کنیم یک پدیده ی موثر و متاثر است. واقعیتی است که فرد در تعامل با آن هم می تواند تأثیرات مثبت یا منفی را پذیرفته و به همین میزان نیز می تواند در آن تاثیرگذار باشد. به طور قطع نمی توان از این ویژگی فضای مجازی غفلت نمود. به عنوان مثال همان گونه که فرد طی تعامل با دیگران در جامعه دچار برخی نا آرامی های روحی و روانی می شود، این تاثیر و تاثر عینا در فضای مجازی نیز قابل پیش بینی است.
اما گاه فرد کاملا این ویژگی ها را نادیده گرفته و با فضایی که اشتراکات فراوانی با اجتماع خارج دارد رفتاری کاملا دوگانه در پیش می گیرد.
پس از حفظ این نکته که نه تنها میزان تاثیر و تاثر در فضای مجازی کم تر از محیط اجتماع نیست که چه بسا این پدیده می تواند شدت بیشتری نیز در فضای مجازی داشته باشد، به یک مثال بپردازیم:
در محیط جامعه فرد کم تر حاضر است با افرادی که هیچ شناختی از آن ها ندارد اقدام به برقراری ارتباط نموده و وارد تعامل شود اما در فضای مجازی ارتباط و تعامل با افراد ناشناس امری طبیعی تلقی می شود، امری که گاه بسیار آسیب زا و پرخطر است.
همچنین شاید بسیاری از افراد در محیط جامعه و در منظر دیگران مقید به رعایت اصول و آداب اخلاق شهروندی باشند و این خصیصه را حتی در افرادی که مذهبی نیستند نیز می توان مشاهده نمود، اما بسیاری از همین افراد که حاضر نیستند در جامعه اصول و اخلاق شهروندی را زیر پا بگذارند، ممکن است در مواجهه با مسایل خلاف اخلاق اجتماعی و اصول شهروندی و متاسفانه حتی خلاف شرع و دستورات الهی در فضای مجازی رفتاری بسیار متفاوت در پیش گیرند، رفتارهایی که گاه به صورت یک عادت مرض گونه پدیدار گشته و رفته رفته سلامت و بهداشت روانی فرد و جامعه را به مخاطره افکنده و او را در معرض اقسام واکنش های مخالف اصول و موازین اخلاقی قرار می دهند.
البته هرگز نباید منکر نکات مثبت این فضا و پتانسیل عظیمی که می تواند به عنوان ابزاری برای نیل به کمالات علمی و معنوی به کار گرفته شود، بود!
با حفظ مقدمه ی مذکور ضروری است جهت دستیابی به جامعه ای مجازی عاری از آسب های موجود آن چه را که شایسته است برای نیل به این هدف مورد توجه و اهتمام قرار گیرد از نظر بگذرانیم:
الف: در ناحیه ی فرد به عنوان شهروند ی در این شهر مجازی
همان طوری که هیچ انسانی در بدو امر حاضر نیست با رفتارهایی که توام با خطر و آسب، هم برای خود و هم برای دیگران است، سلامت خود و دیگران را به مخاطره افکند، کاربران بایستی به این مهم توجه داشته باشند که تمامی رفتار های آنان در این فضا هم می تواند به سود یا زیان آنان منجر شود پس فرد سالم و با درایت رفتاری را در پیش می گیرد که نه تنها خطری برای او یا دیگران نداشته باشد بلکه در نهایت سود و منفعتی نیز متوجه او گرداند .
همان طوری که افراد برای هر ترددی در محیط جامعه لازم است قطعا برنامه و هدفی داشته و در پی دستیابی به آن طبق اصول و موازینی معین حرکت کنند که آنان را به هدف نایل گرداند، در فضای مجازی نیز همین اصل حاکم است. مسلماً تردد بی هدف چیزی جز اتلاف وقت و انرژی فرد و حتی در بسیاری موراد زیان های جبران ناپذیر، چیزی ببار نخواهد آورد.
بسیاری از افراد در محیط جامعه آنقدر به اصول اخلاقی و انسانی پای بند هستند که نخواهد با رفتار های خلاف هنجار خود، فضای جامعه را آلوده نمایند. نظیر این رفتار در محیط مجازی نیز از هر فرد سالمی انتظار می رود.
ناگفته نماند بسیاری از معضلاتی که گریبان گیر برخی کاربران می شود از قبیل اعتیاد به نت گردی های بی هدف، مشکلات اخلاقی ناشی از ورود به سایت های مستهجن و ... مسایلی کاملا شناخته شده هستند که به نظر می رسد نیازی به توضیح و تبیین ندارند و هر فردی که خواستار آرامش روح و روان خود و جامعه است مسلما خود را ملزم به رعایت آن خواهد نمود.
ب: در ناحیه ارگان کنترل کننده و هدایت گر این فضا
به نظر می رسد علاوه بر عوامل بازدارنده ی درونی که از کابران انتظار می رود تا جهت بهبود فضای مجازی و کاهش آسیب های منتج از آن به کار گیرند، نظیر هر جامعه ای که قوای حاکم با هدف و وظیفه ی ایصال افراد جامعه به درجات کمال و سعادت دنیوی و اخروی، اقدامات گوناگونی از تعریف و تبیین فرهنگ خاص آن جامعه، تلاش در راستای درونی سازی فرهنگ صحیح، قانون گذاری و... انجام می دهد تا بتواند به هدف آن جامعه از وضع قانون و تبیین چارچوب های فرهنگی و وضع هنجار های گوناگون نایل آید، همین کاربری، برای قوای حاکم در فضای مجازی نیز پیش بینی شود. در هر جامعه ای پیش و بیش از آن که از شهروندان انتظار قانون مداری و تقید به موازین و هنجار های آن جامعه رود، شایسته است قوای کنترل کننده ابتدا با تولید محتواهای مفید و سازنده، وضع قوانین و هنجارهای لازم و مهم تر از همه فرهنگ سازی برای ورود افراد در این فضا، تا جای ممکن از شدت آسیب های موجود در این محیط را بکاهد.
برای آن که افراد، در یک جامعه به درستی با آرمان ها و هنجار های منتهی به آن ها آشنا شده و خود را ملزم به رعایت آن ها نمایند لازم است قوای حاکمیت با کلیه ی توان و امکانات خود در راه این مهم گام بردارد. وقتی فرهنگ صحیح حضور در فضای مجازی که شامل تعریف صحیح از این فضا، پتانسیل های آن و نیز آسیب ها و خطرات آن به درستی و حتی خیلی پیشتر از آن که امکان ورود به این فضا برای افراد، میسر شود از طریق رسانه های گوناگون و در مقاطع مختلف با رعایت ظرایف و نکات تخصصی مختص این اقدام، گام به گام اطلاع رسانی شود مسلما، افراد جامعه با آگاهی بیشتری وارد این محیط شده و از آن جایی که در شرایط مذکور فرد نسبت به خطرات و آسیب های پیشرو و نیز ابعاد مثبت این فضا شناخت کافی داشته و سپس وارد این عرصه می شود به میزان قابل توجهی از رفتار های پر خطر و آسیب زا کاسته و سعی در حفظ حریم بایدها و نه بایدهای آن خواهد نمود.
/دانشجوی دکتری دانشگاه تهران/
ارسال نظرات