آسیب‌ها و راهکارهای پایین آمدن سن استفاده از رسانه و بازی‌های الکترونیکی در کودکان

گروه فرهنگی«خبرگزاری دانشجو»حیان علوی؛ سن استفاده از رسانه های صوتی و تصویری مانند تلویزیون، بازی های کامپیوتری،تلفن همراه و دیگر دستگاههای الکترونیکی به شدت در ایران کاهش یافته است. به نحوی که کودکان سه یا چهارساله به راحتی و بدون احتیاج به والدین خویش از بازی های کامپیوتری و تلفن همراه استفاده می کنند و این موضوع بنابر شرایط اقتصادی خانواده، سطح سواد و تعداد خواهران و برادران دیگر از خانواده ای به خانواده دیگر متغیر است.

عوامل متعددی در ایران سبب شده است تا سن استفاده کودکان از وسایل الکترونیکی کاهش پیدا کند که از جمله آن می توان به در دسترس بودن رسانه ها اشاره کرد؛ به نحوی که می توان اذعان داشت رسانه ها در همه جا یافت می شوند حتی در اتاق خواب کودکان ما. دومین عامل که سبب کاهش سن استفاده از رسانه های الکترونیکی در کودکان شده است رقابت شدیدی است که بین رسانه در جلب توجه خردسالان و نوجوانان جریان دارد. به نحوی که شاهد به بازار آمدن انواع وسایل کمک آموزشی و بازی های متنوع در راستای آموزش و سرگرمی کودکان هستیم.از سوی دیگر خانه های کوچک آپارتمانی و پر مشغله گی مادران و پدران سبب شده است که به صورت ناخودآگاه از این رسانه های الکترونیکی استقبال کنند چرا که سبب سرگرمی آنان می شود و والدینی که خسته از کار روزانه به خانه باز میگردند در سکوت بیشتری می توانند به استراحت بپردازند. البته شایان ذکر است که این آفت تنها متوجه مادران شاغل نیست بلکه مادران خانه دار نیز به علت بی حوصله گی، روزمرگی و گذراندن قسمت زیادی از روز با فرزندان نیز از این موضوع استقبال میکنند. 

 با توجه به پایین آمدن سن استفاده از وسایل الکترونیکی این سوال مهم مطرح است که مناسب ترین سن برای استفاده از رایانه ها و وسایل الکترونیکی از قبیل بازهای موبایل، آی پد،ایکس باکس برای کودکان چه سنی است؟ واقعیت آن است که دانشمندان در این زمینه نظریات متعددی را مطرح میکنند برخی اعلام میدارند که استفاده از بازی های کامپیوتری باعث رشد خلاقیت و بالارفتن سطح هوش کودکان میشود تا آنجا که اگر والدین از این امر جلوگیری کنند سبب می شود تا کودکان زبان مشترک خویش را با هم سن و سالان خود از دست بدهند و گویی به نوعی از جامعه زمان خویش عقب مانده اند. اما برخی دیگر به آسیب های استفاده از وسایل الکترونیکی معتقد هستند و بیان میدارند که استفاده از این وسایل سبب به وجود آمدن مشکلاتی در مدرسه، خواب، اختلالات خوردن و چاقی می شود و حتی گاه بستری مساعد برای بروز رفتارهای غیر قانونی و خطرناک می شود. از سوی دیگر این دانشمندان معتقد هستند که بازی بیش از حد با وسایل الکترونیکی و استفاده از رسانه ها سسب کم شدن هوش اجتماعی کودکان می شود؛ به نحوی که آن ها در آینده قادر به انجام کارهای گروهی، درست ارتباط گرفتن با همنوعان  خود نیستند.

واقعیت امر آن است که رسانه ها و وسایل الکترونیکی در زندگی ما وجود دارند و نمی توان به راحتی ارتباط تنگاتنگی که بین کودکان ما و این وسایل شکل گرفته است را انکار کرد؛ بسته به سطح اقتصادی خانواده که تا چه اندازه این گونه وسایل الکترونیکی را در اختیار کودکان خویش قرار میدهد تا میزان زمان مفیدی که والدین برای بازی با کودکان خویش در نظر میگیرند سن کودکان و میزان زمانی را که صرف استفاده از این وسایل میکنند متفاوت است؛ در حقیقت ما نمی توانیم محدودیت سن خاصی را برای کودکان قائل شویم چرا که ارتباط به وجود آمده میان کودکان ما ورسانه ها امری امکار نشدنی است و به علت وجود تولیدات بسیار متنوع و گاه آموزنده به ناچار والدین و کودکان آلوده این بازار می شوند؛ اما عاقلانه آن است که والدین به دنبال راهکارهای کاربردی باشند و از تئوری پردازی بپرهیزند.

اولین راه حل اساسی و بسیار مهم در استفاده بهینه از رسانه ها و وسایل الکترونیکی آن است که استفاده از رسانه ها و وسایل الکترونیکی  مترادف با کلمه محدودیت باشد. به نحوی که واقعا برای استفاده از وسایل الکترونیکی مانند تلفن همراه والدین یا ایکس باکس زمان در نظر گرفته شود. متاسفانه زمان استفاده از این گونه وسایل همواره با ابهام همراه است. «از صبح تا شب پای کامپیوتری» جمله بسیار معروفی است که روزی چندبار با صدای جیغ مادرانه و گاه پدرانه شنیده می شود. بهتر آن است که والدین دست از این کلی گویی ها بردارند و به جای غر زدن های گاه و بیگاه که کوچکترین تاثیر مثبتی ندارد برخوردی قاطع و همراه با منطق درباره زمان استفاده کودکان و نوجوانان از رسانه ها و وسایل الکترونیکی داشته باشند.

در نتیجه اولین گام اساسی این است که به این والدین به این سوال پاسخ دهند که مناسبترین زمان ممکن برای استفاده از وسایل الکترونیکی و رسانه ها برای فرزند من به چه مقدار است؟ و در گام بعدی اندازه گیری واقعی را نسبت به این موضوع داشته باشند و دست از کلی گویی و ابهام بردارند و در نهایت با قاطعیت نسبت به اجرای آن اقدام کنند.

مهم ترین آسیبی که در این مرحله متوجه والدین است آن است که با قاطعیت به اجرای دستورات خود نمی پردازند. بارها در خانواده های ایرانی شاهد آن بوده ایم که ابتدا مادر از فرزند خود می خواهد که به انجام تکالیف مدرسه بپردازد اما کودک با اصرار، خواهش و تمنا و گاه به راه انداختن دعوا موفق می شود که به خواسته خود برسد.

از سوی دیگر والدینی که موفق می شوند زمان استفاده کودکان خود را از رسانه ها و وسایل الکترونیکی محدود کنند آیا برای زمان باقی مانده کودکان خود برنامه ریزی کرده اند؟ آیا برای ارائه دادن دیگر اقسام غیر الکترونیکی تفریحات و سرگرمی ها تدبیری کرده اند؟

در حقیقت این بخش از کار احتیاج دارد تا والدین به هدایت فرزندان خود بپردازند. در این زمان والدین باید تدبیری اتخاذ کنند تا کودکان به باز ی کردن در خارج از خانه روی بیاورند یا با استفاده از تصورات خلاقانه کودکان به بازی های گروهی و حتی خواندن کتاب و مجلات مشغول شوند.

در حقیقت والدین باید رژیم غذایی رسانه ای را برای فرزندان خود در نظر بگیرند که از دو جهت مورد توجه باشد؛ اول زمان بندی و محدودیت استفاده کودکان از رسانه و وسایل الکترونیکی که توضیح آن گذشت؛ دوم توجه کردن به کیفیت محتوای بازی های سرگرم کننده و در کل بازی با وسایل الکترونیکی.