محمدی: اصلی ترین نگرانی نتانیاهو غنی سازی 20 درصد است / صالحی: منتقدین محل مصرف سوخت 20 درصد را پیدا کنند تا ما تولید کنیم

گروه آزاداندیشی «خبرگزاری دانشجو»؛ بعد از مذاکرات و توافق ژنو، نظرات مختلفی در رابطه با میزان غنی‌سازی توافق‌شده بیان شد. عده‌ای معتقد بودند که غنی‌سازی 5 درصد هم نیازهای ما را برطرف می‌کند، عده‌ای دیگر از صاحب‌نظران مخالف 5 درصد بودند و سطح بالاتری از غنی‌سازی را برای صنعت هسته‌ای لازم می‌ دانستند.

برای بررسی بیشتر این موضوع مناظره مکتوبی میان علی‌اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی و مهدی محمدی صاحب‌نظر مسائل سیاسی ترتیب دادیم. نظرات صالحی از مصاحبه وی با نشریۀ مثلث و آرای محمدی از یادداشت وی در سایت پایگاه ایران هسته‌ای نگاشته شده است.

«خبرگزاری دانشجو»- اهمیت غنی‌سازی به ویژه غنی‌سازی 20 درصد، برای ما چقدر است؟

علی‌اکبر صالحی: در مورد غنی‌سازی باید گفت وقتی جمهوری اسلامی به طور جدی وارد موضوع غنی‌سازی شد، این نیت و شعار را مطرح کرد که ما باید از أمین مطمئن سوخت نیروگاه‌های هسته‌ای که بعداً در ایران تأسیس می‌شود، اطمینان حاصل کنیم.

ما وقتی می‌خواهیم نیروگاه بوشهر را بسازیم که بعد از احیای مجدد، بیش از یک و نیم میلیارد هزینه برد و پنجاه تا شصت سال عمر مفید خواهد داشت، باید اطمینان حاصل کنیم که سوخت این نیروگاه تأمین خواهد شد. بدین ترتیب، ایران وارد فعالیت چرخه سوخت شد و فعالیت‌های خود را در زمینه غنی‌سازی آغاز کرد. ما در هر سال به 27 تن اکسید اورانیوم 1/4 درصد برای راکتور بوشهر نیاز داریم. ما هنوز چند سال فاصله داریم تا زمانی که بتوانیم به جایی برسیم که ظرفیت غنی‌سازی ما به قدری بالا برود که پاسخگوی نیاز یک رآکتور مثل بوشهر باشد.

این نیت ما برای ورود به غنی‌سازی بود و هدف نهایی ما در غنی‌سازی است. ما نمی‌خواهیم همه غنی‌سازی دنیا را انجام بدهیم؛ بلکه می‌خواهیم نیازهای اولیه خود را تأمین کنیم و در صورت نیاز بیشتر آن را از خارج تأمین کنیم.

مهدی محمدی: برای اینکه روشن شود غنی سازی 20 درصد و ذخیره مواد 20 درصد ایران تا چه حد با ارزش بوده به یاد می‌آورم که بنیامین نتانیاهو در سخنرانی سپتامبر 2012 خود در مجمع عمومی سازمان ملل هنگامی که می خواست اصلی ترین نگرانی خود از برنامه هسته ای ایران را توصیف کند، دقیقاً به همین مسئله، یعنی ذخیره مواد 20 درصد ایران و سرعت تولید و انباشت مواد با غنای 20 درصد، اشاره کرد.

تا امروز روزی نبوده که مقام های امریکایی ها هم نگفته باشند که تا چه حد از غنی سازی 20 درصد در ایران نگران بوده و آرزوی توقف آن را داشته اند. تیم ایرانی پذیرفته است که با طرف غربی بر اساس منطق Break out مذاکره کند و خروجی مذاکرات این باشد که یا ایران اساساً توان گریز هسته ای نداشته باشد یا اینکه برنامه غنی سازی ایران آنقدر محدود باشد که زمان گریز به بالای یک سال افزاش پیدا کند و در هر دو حال نتیجه یکی است و آن هم اینکه غنی سازی ایران از حیث درصد نباید بالاتر از 5 درصد برود و از حیث گستره هم ایران در طول مدت گام آخر که آقای دکتر ظریف تأیید می کند آمریکا خواهانه 20 ساله بودن آن است، باید قید برنامه غنی سازی صنعتی را بزند و به یک برنامه غنی سازی بسیار کوچک بسنده کند که این هم معنایی جز محروم شدن ایران از حق ذاتی اش طبق ماده 4 NPT ندارد.

بنابراین، اگر از این منظر یعنی منظر نگرانی اصلی غرب از برنامه هسته ای ایران به غنی سازی 20 درصد نگاه کنیم، غنی سازی 20 درصد بسیار با ارزش و بلکه با ارزش ترین دارایی هسته ای ایران است؛ زیرا فقط انجام غنی سازی در این سطح و انباشت مواد 20 درصد تا حدود 200 کیلوگرم بود که با کاهش اساسی زمان Break out محاسبات آمریکایی ها را تغییر داد و آنها را پای مذاکره ای آورد که می توانست به پذیرش کامل برنامه غنی سازی 5 درصد ایران در ابعاد صنعتی بیانجامد، چیزی که توافق ژنو آن را هم از دست داده است.

«خبرگزاری دانشجو»- نظر شما دربارۀ تعلیق غنی سازی20 درصد چیست؟ آیا صنعت هسته ای ما به این درصد از غنی‌سازی نیاز دارد یا همان 5 درصد هم نیاز ما را برطرف می‌کند؟

علی‌اکبر صالحی: ما در حال حاضر، غنی‌سازی را انجام می‌دهیم و فعالیت‌های غنی‌سازی متوقف نشده است. اما انتقادی که عزیزان منتقد بر این تفاهم‌نامه وارد می‌کنند، این نیست که که آنها غنی‌سازی ما را به طور عملی و دوفاکتو نپذیرفته‌اند؛ بلکه می‌گویند ظرفیت و حجم غنی‌سازی شما در ایستگاه نهایی، باید مورد توافق طرفین قرار گیرد. ما غنی‌سازی پنج درصد را ادامه می‌دهیم و هر زمانی که رآکتورها به سوخت بیست درصد نیاز داشته باشند، با توجه به امکانات عظیمی که در کشور وجود دارد، خود این سوخت را تولید می‌کنیم. اگر به سوخت بالای بیست درصد نیاز داشته باشیم، آنها باید ضمانت دهند که تأمین می‌کنند.

ما در فردو و نطنز سوخت بیست درصد تولید می‌کردیم و این را تعلیق کردیم. من به کسانی که انتقاد دارند می‌گویم شما محل مصرف سوخت بیست درصد را پیدا کنید تا ما هم تولید کنیم.

مهدی محمدی: اعضای تیم مذاکره کننده هم بارها از این استدلال استفاده کرده اند که ایران تعلیق غنی سازی 20 در صد در توافق ژنو را از آن رو پذیرفته که دیگر نیازی به تداوم این عملیات نداشته و نیاز خود در این حوزه را به طور کامل تأمین کرده است. ظاهر قضیه را که نگاه کنیم این استدلال درست هم هست.

ایران غنی سازی 20 درصد را برای تأمین سوخت راکتور تحقیقاتی تهران آغاز کرد و اکنون اطلاعات مندرج در آخرین گزارش آژانس نشان می دهد، ایران سوخت لازم برای مصرف 5 سال این راکتور را تولید کرده است و از این منظر دیگر نیازی به ادامه غنی سازی 20 درصد نیست. در واقع، در همان ابتدای راه هم اگر غربی ها سوخت راکتور تهران را به ایران می فروختند، اساساً غنی سازی 20 درصد آغاز نمی شد. آیا کسی از منتقدان به آقایان خرده گرفته که چرا غنی سازی 20 درصد را تعلیق کرده اند که در جواب به تأمین نیاز راکتور تهران استناد می کنند؟! هرگز چنین بحثی مطرح نبوده است.

غنی سازی 20 درصد مدت هاست روی میز مذاکره قرار دارد و ایران آماده معامله بر سر آن بوده است. مشخصاً از زمان مذاکرات مسکو در بهار 1391 ایران آمادگی خود را برای بحث درباره غنی سازی 20 درصد اعلام کرده و در پیشنهادی که در آن مذاکرات مطرح شد گفته بود که ما به ازای این کار را لغو تمامی تحریم های یک جانبه می داند. بنابراین ایران بیش از 2 سال است که مشکلی با شکل دادن به یک معامله بر سر غنی سازی 20 درصد ندارد و بحثی هم اگر هست درباره ما به ازای این اقدام است نه اصل آن. سؤال از تیم مذاکره کننده و آقای دکتر صالحی این نیست که چرا تعلیق غنی سازی 20 درصد را پذیرفته اند؛ بلکه سؤال این است که در ازای واگذاری این امتیاز بزرگ چه دریافت کرده اند؟

تأمین سوخت راکتور تهران یک ملاک کاملاً حداقلی و حتی می توان گفت ساده دلانه برای تعیین میزان ارزش غنی سازی 20 درصد است. ارزش واقعی غنی سازی 20 درصد که طبعاً ایران باید با روی میز گذاشتن آن مذاکره می کرد و ما به ازای مناسب درخواست طلب می نمود، فرسنگ ها با این موضوع فاصله دارد.

«خبرگزاری دانشجو»: نظرتان دربارۀ مذاکرات هسته‌ای و روند آن چیست؟ آیا امتیازات داده و گرفته شده با هم تناسب دارند؟

علی‌اکبر صالحی: من به اذن خداوند متعال بسیار خوشبین هستم. البته برای این خوشبینی تحلیلی هم دارم که از ابتدا هم همین تحلیل در ذهنم بود. آمریکا راهی جز حل این موضوع ندارد. تا امروز هر بهانه‌ای آورده، بهانه‌ها از دستش گرفته شده است. آخرین بهانه آنها مربوط به راکتور اراک بود که ما گفتیم این رآکتور را بازطراحی می‌کنیم.

افکار عمومی می‌بیند ما اهل منطق و عقلانیت هستیم؛ اما آنها اهل لجاجت و تهمت هستند. این مسئله برای دنیا روشن شده است؛ بنابراین آن‌ها راهی برای بازگشت ندارند. آقای اوباما اخیراً اذعان کرد که ایران یک کشور قدرتمند و نقش‌آفرین در سطح جهان است. آن‌ها نمی‌توانند با چنین کشوری از راهی غیر از تعامل برخورد کنند. هر راهی رفتند که ایران را وادار به تسلیم شود موفق نشدند. جنگ، تحریم. اینجانب به این نتیجه رسیده‌ام که با توجه به مجموعه تحولات جهانی، بحران اقتصادی، مشکلات منطقه‌ای و برخی عوامل دیگر، آمریکا راهی جز تعامل با ایران ندارد.ایران لنگر ثبات منطقه است.

مهدی محمدی: حال نوبت به این سؤال می رسد که دولت حسن روحانی این سرمایۀ عظیم را در ازای کدام امتیاز از کف داده است؟ غنی سازی 20 درصد و ذخیره مواد 20 درصد ایران، مهم ترین بخش برنامه هسته ای ایران از نظر غربی ها و متوقف کردن آن نیز اصلی ترین نیاز و بنیادی ترین و فوری ترین نگرانی آنها بوده است. یک معامله متوازن معامله ای است که در ازای برطرف کردن فوری ترین نگرانی یک طرف، متقابلاً فوری ترین نگرانی طرف مقابل را هم رفع کند.

توافق ژنو اصلی ترین و فوری ترین نگرانی آمریکا و اسرائیل از برنامه هسته ای ایران را با متوقف کردن غنی سازی 20 درصد و خنثی کردن تمام ذخیره مواد هسته ای ایران رفع می کند؛ اما در مقابل چیزی به ایران می دهد که نه تنها نگرانی فوری ایران نیست؛ بلکه حالا معلوم شده اساساً یک امتیاز محسوب نمی شود.

نگرانی فوری ایران در حوزه هسته ای تحریم های نفتی و بانکی است و یک توافق تنها زمانی می تواند خوب و متوزان باشد که غنی سازی و مواد 20 درصد را با تحریم نفت و بانک مقابل بگذارد و به یک معامله شکل بدهد. اتفاقی که توافق ژنو افتاده این است که ایران مفت و مجانی مهم ترین نگرانی طرف غربی را رفع کرده و حالا برای رفع نگرانی اصلی خود مجبور به مذاکره درباره ابعاد غنی سازی 5 درصد و راکتور اراک است. ایران در ازای از دست دادن ارزشمند ترین دارایی هسته ای خود فقط 4/2 میلیارد دلار پول به دست آورده که حتی یک دلار آن هم وارد ایران نشده و اصلی ترین تحریم های غرب نه فقط به جای خود باقی مانده بلکه در این مدت تشدید هم شده است.

تهیه و تنظیم: حانیه سادات مؤمنی