آیا با توافق ژنو در گام نهایی تحریم های ایران لغو می‌شود؟

گروه آزاداندیشی «خبرگزاری دانشجو»؛ آنچه پیش رو دارید مناظره مکتوبی است که پیرامون موضوع توافق ژنو بین برخی صاحب نظران این حوزه شکل گرفته است. این مطلب که به همت هسته کرسی های آزاداندیشی قرارگاه شهید باقری تهیه شده با محوریت سوال زیر مسئله توافق ژنو را از زاویه ای مشخص مورد بررسی قرار می دهد.

سوال اول: یکی از نتایج توافق ژنو به لرزه در آمدن پایه تحریم ها عنوان شده که در گام نهایی به لغو همه تحریم ها منجر خواهد شد. سوال اینجاست که در انتها چه تحریم هایی لغو خواهد شد؟ آیا تنها تحریم های مربوط به پرونده هسته ای مورد مذاکره است یا سایر تحریم ها نیز مورد توجه است؟

دکتر فواد ایزدی:
کارشناس مسائل آمریکا

هدف اصلی مذاکرات هسته‌ای برداشتن تحریم های بانکی و نفتی علیه ایران است، اما متاسفانه این هدف حتی در گام نهایی توافق نامه نیز محقق نمی‌شود. در متن چهار صفحه‌ای توافق نامه، هر جا کلمه تحریم‌ها (sanctions) به میان آمده است، عبارت هسته‌ای (nuclear-related) با آن همراه شده است. به عبارت دیگر در گام نهایی، و پس از انجام تمام تعهدات ایران بر اساس توافق‌نامه، فقط تحریم‌های هسته‌ای سازمان ملل، تحریم‌های هسته‌ای چندجانبه، و تحریم‌های هسته‌ای ملی برداشته خواهد شد. در نتیجه تحریم‌های بانکی و نفتی مصوب کنگره آمریکا، در جای خود محفوظ خواهد ماند و به این موضوع در ذیل خواهیم پرداخت. متأسفانه در برخی از بخش‌های ترجمه رسمی توافق‌نامه ژنو توسط وزارت امور خارجه ایران اشتباهاتی به چشم می‌خورد. چرا که از قید کلمه «هسته‌ای» برای تحریم های چندجانبه و ملی در متن اصلی صرف‌نظر شده است.
 
در متن اصلی توافق نامه در صفحه چهار آمده است:
 
Comprehensively lift UN Security Council, multilateral and national nuclear-relate sanctions, including steps on access in areas of trade, technology, finance, and energy, on a schedule to be agreed upon.

در واقع در تمام قسمت‌های متن توافق نامه که بحث برداشته شدن تحریم‌ها به میان آمده است، کلمه تحریم با کلمه هسته‌ای همراه شده است. توجه به این نکته لازم است که در متن تحریمهای نفتی و بانکی که توسط کنگره امریکا به تصویب رسیده است، جدای از موضوع هسته‌ای، ادعاهایی در رابطه با حقوق بشر و حمایت ایران از تروریسم مطرح شده است. حقیقت امر این است که تحریم های نفتی و بانکی با سه بهانه به تصویب رسیده‌اند، بنابراین، حتی اگر ایران برنامه هسته‌ای خود را به طور کامل و برای همیشه متوقف کند، آمریکا بدون نقض توافق نامه ژنو می‌تواند با دو بهانه دیگر خود یعنی موضوعات حقوق بشر و حمایت از تروریسم، به تحریمهای بانکی و نفتی که بیشترین مشکل را برای مردم ایجاد کرده ادامه دهد.

دکتر سعید زیباکلام:
استاد دانشگاه
 

تحریم‌ها که صادرات محصول بنزین را به ایران محدود می‌کنند میلیاردها دلار به درآمد ایران لطمه خواهند زد و این تحریم‌های مربوط به بنزین هم در جای خود باقی خواهند ماند.

اکثریت قاطبه این 100 میلیارد دلار دارایی‌های ارزی بلوکه شده ایران کماکان به‌واسطه تحریم‌های ما غیر قابل دسترسی باقی خواهند ماند.
 
تحریم‌ها اقتصادی به طور کامل باقی خواهند ماند
 
دیگر اجزای مهم رژیم تحریم‌ها در جای خود باقی خواند. بدون هیچ تغییری سر جایشان خواهند بود، شامل تحریم‌ها علیه بانک مرکزی ایران و تقریباً دوجین بانک‌های عمده دیگر و نهادها یا شخصیت‌های مالی. تحریم‌های جانبی روی بانک‌ها که با افراد و نهادهای امریکایی تجارت می‌کنند کماکان بر جای خود باقی خواهند ماند. کماکان امکان دسترسی بسیار محدودی به نظام مالی امریکا وجود خواهد داشت. تمام تحریم‌ها بر بیش از 600 شخصیت حقیقی و حقوقی که به برنامه‌ هسته‌ای ایران و برنامه موشک‌های بالستیک کمک می‌کنند، به قوت تمام پابرجا خواهند بود. تحریم‌ها در چندین عرصه اقتصاد ایران بر جای خود باقی خواهند ماند، شامل کشتی‌سازی و کشتی‌رانی. در حوزه خدمات فنی مربوط به انرژی تحریم‌ها برای سرمایه‌گذاری درازمدت به قوت خود باقی خواهند ماند. محدودیت‌های وسیع امریکا بر تجارت با ایران به قوت خود باقی خواهد بود و ایران را از دسترسی با بزرگ‌ترین اقتصاد دنیا محروم خواهد کرد.

تمام تحریم‌های شورای امنیت نیز؟ که ما سال‌های مدیدی داریم می‌گوییم غیرقانونی هستند. ما یک بحث فنی داریم. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باید بیاید بررسی کند. اصلاً احاله پرونده ایران از آژانس به شورای امنیت غیر قانونی بوده و به همین خاطر سال‌های مدیدی است مسئولین و مقامات بالای کشور ما به‌طور رسمی این قطعنامه‌ها را رد کرده و گفته‌اند قبولشان نداریم. حالا اینجا را نگاه کنید. تمام تحریم‌های شورای امنیت سر جایشان مانده است و ما می‌پذیریم.

مهدی محمدی:
کارشناس مسائل سیاسی

کل داستان تحریم در توافق ژنو این است که اولا برای 6 ماه 6 کشوری که از ایران نفت می‌خرند موظف به کاهش 20 درصدی خریدشان نخواهند بود و می‌توانند سطح فعلی خرید نفت را حفظ کنند. خب آیا این به این معناست که ما هر چقدر نفت فروختیم در این 6 ماه می‌توانیم پولش را به دست بیاوریم؟ نه! از این به بعد هم هر نفتی بفروشیم پولش بلوکه می‌شود. عدد دقیقش را نمی‌دانم ولی بالای 15-10 میلیارد دلار است. فقط از پول‌های بلوکه شده قبلی خود ما در 8 قسط 4/2 میلیارد به ما می‌دهند. بعد گفته‌اند تحریم طلا، خودرو و پتروشیمی را تعلیق می‌کنند. توجه کنید که در اینجا درآمد تضمین شده‌ای وجود ندارد بلکه صرفا به ما می‌گویند در این حوزه‌ها می‌توانید تجارت کنید. آیا این معنایش این است که ایران حتما درآمد خواهد داشت؟ لزوما و با تیم فعلی که بر وزرات نفت حاکم است نه! چرا که باید بروند مشتری پیدا کنند و محصولات را بفروشند. خود آمریکا تخمین زده ایران از این ناحیه حداکثر می‌تواند 1/5 میلیارد درآمد داشته باشد. این سقف درآمد است و ممکن است عدد واقعی بسیار پایین‌تر باشد. حدود 1/3 میلیارد هم پول غیر مستقیم است که ایران می‌تواند آن را صرفا برای خرید دارو، غذا، پرداخت شهریه دانشجویان، پرداخت هزینه‌های پزشکی و پرداخت بدهی‌هایش به سازمان‌های بین‌المللی استفاده کند.
 
تحریم‌های اساسی نفت، بانک، بیمه و امثال اینها اصلا دست نمی‌خورد

تحریم‌های اساسی نفت، بانک، بیمه و امثال اینها اصلا دست نمی‌خورد. اینها را نگه داشته‌اند برای گام آخر که از ایران درخواست خواهند کرد در ازای آن برنامه صنعتی غنی‌سازی‌اش را جمع و اوراق کند.

این کل داستان تحریم است. ملاحظه می‌کنید در حالی که توافق ژنو زیر ساخت غنی‌سازی ما را بشدت دستکاری می‌کند و ذخیره مواد ایران را از بین می‌برد اما زیرساخت تحریم‌ها را کاملا حفظ کرده و فقط مقداری پول نقد یعنی حدود 7 میلیارد به ایران می‌دهد که واقعا عدد ناچیزی است. این یعنی یک معامله کاملا نامتوازن. این معامله آنقدر نامتوازن است که برخی کارشناسان غربی خودشان هم صدایشان درآمده و ابراز تعجب کرده‌اند.

بعیدی نژاد عضو تیم مذاکره کننده هسته ای:
رئیس دبیرخانه اجرای توافقنامه ژنو

در واقع در تمام قسمت‌های متن توافق نامه که بحث برداشته شدن تحریم‌ها به میان آمده است، کلمه تحریم با کلمه هسته‌ای همراه شده است. توجه به این نکته لازم است که در متن تحریم‌های نفتی و بانکی که توسط کنگره آمریکا به تصویب رسیده است، جدای از موضوع هسته‌ای، ادعاهایی در رابطه با حقوق بشر و حمایت ایران از تروریسم مطرح شده است. حقیقت امر این است که تحریم های نفتی و بانکی با سه بهانه به تصویب رسیده‌اند، بنابراین، حتی اگر ایران برنامه هسته‌ای خود را به طور کامل و برای همیشه متوقف کند، آمریکا بدون نقض توافق نامه ژنو می‌تواند با دو بهانه دیگر خود یعنی موضوعات حقوق بشر و حمایت از تروریسم، به تحریمهای بانکی و نفتی که بیشترین مشکل را برای مردم ایجاد کرده ادامه دهد.

سید عباس عراقچی:
معاون وزیر خارجه

اتفاقی که روی می‌دهد این است که طرفین از وضع موجود کمی به عقب بازمی‌گردند، کاری که ما انجام می دهیم به نوعی توقف است،‌ تعلیق غنی سازی 20 درصد و تبدیل این مواد به اکسید و مواد رقیق شده است که در دوره‌ای 6 ماهه است و در مقابل 5+1 چندین کار را انجام خواهد داد که 8 یا 9 مورد است؛‌ یکی تعلیق تحریم‌های نفتی است که براین اساس دیگر از خریداران نفت کشورمان خواسته نمی‌شود هر 6 ماه 20 درصد خرید نفت از ایران را کاهش دهند و به عبارت دیگر فروش نفت ایران در سطح فعلی حفظ خواهد شد.
 
عراقچی ابراز داشت: کار دوم طرف قبلی تعلیق تحریم صنایع پتروشیمی کشورمان است که هم در نفت و هم در پتروشیمی تحریم‌های مرتبط که تحریم بیمه،حمل و نقل و مسائل مالی است برداشته می شوند. همچنین تحریم خودرو نیز متوقف می‌شود و خودرو به ایران صادر خواهد شد، تحریم طلا و برخی از تحریم‌های هوایی و قطعات یدکی برای هواپیماهای ما برداشته می‌شوند.

هر زمانی که طرف مقابل تحت فشار کنگره اقدامی انجام دهد و تحریم جدید وضع کند، ما بلافاصله به وضع فعلی باز خواهیم گشت و دوباره برنامه هسته‌ای را به شکل کنونی ادامه می‌دهیم که این در طرف مقابل صادق نیست و علی رقم ادعاهایی که انجام می‌شود یک شکاف بزرگ در ساختار تحریم‌های شکل می‌گیرد به خصوص که بار روانی تحریم‌ها برداشته می‌شود.

همچنین درگام نهایی نباید تحریمی از جمله در شورای امنیت، یک جانبه و چه چند جانبه مرتبط با برنامه هسته‌ای باقی مانده باشد

محمدباقر نوبخت:
سخنگوی دولت

در این توافق، بخشی از تحریم‌هایی که درحال‌حاضر در اقتصاد داریم، برداشته می‌شود که یکی از آنها در حوزه پتروشیمی بوده و با برداشتن تحریم‌ها در بخش پتروشیمی، کمک‌هایی در بحث کشتی‌های نفتکش و صنعت خودرو نیز خواهیم داشت. همچنین سایه سنگینی که تحریم‌ها روی مساله جابه‌جایی  ارزی داشت، تخفیف پیدا می‌کند و این موضوع فرصت‌های خوبی برای اقتصاد ایجاد خواهد کرد.