جبل عاملی: در موضوع خودرو دولت مقصر اصلی است / مومنی: دستکاری بنزین مصرف را پائین نمی‌آورد

به گزارش خبرنگار «خبرگزاری دانشجو» از شیراز، میزگرد «نیاز امروز اقتصاد ایران؛ نهادگرایی یا اقتصاد بازار» شب گذشته در تالار فجر دانشگاه شیراز با حضور فرشاد مومنی، مشاورر اقتصادی میرحسین موسوی؛ پویا جبل عاملی، روزنامه نگار و منتقد اقتصادی و حسین مرزبان، عضو هیئت علمی بخش اقتصاد دانشگاه شیراز برگزار شد.

مومنی در ابتدای این برنامه با بیان اینکه توضیح رویکرد اقتصادی نهادگرایی به معنای دلبستگی ایدئولوژیک به آن نیست، گفت:  قدرت تبیینی نهادگرایی برای فهم مسائل اقتصادی ایران از سایر دیدگاه های رقیب بیشتر است.

این استاد دانشگاه ادامه داد: رقابت بین تئوری ها، رقابت بین توانایی آنها برای ارائه تبیین های عالمانه قابل تجویز است و رقابت بین حق و باطل نیست.

وی بیان کرد: در جامعه ای زندگی می کنیم که به دلائل گوناگونی پیچیدگی ها و عدم شناخت ها در آن بیداد می کند و پیدا کردن یک الگوی نظری که توضیح بیشتری بدهد بسیار در حل مشکلات تعیین کننده است. در غیاب یک نظریه راهگشا به طور مداوم در معرض آزمون و خطا قرار داریم که جامعه هزینه اش را می پردازد و تداوم توسعه نیافتگی را هم به دنبال دارد.

مومنی بیان کرد: همه تئوری ها گزاره های مشروط ارائه می کنند و میزان صحت تئوری ها نقشی تعیین کننده دارد که به نهاد گرایی هم چون بر این مسئله تاکید دارد با حسن نظر نگاه می کنم. نهادگراها رویکردی تصحیح و تکمیل کننده دارند و می گویند با رویکرد نظری نئوکلاسیکی بیش از چهار پنجم مسائل اقتصادی جهان قابل تبیین نیست.

این استاد دانشگاه گفت: نهاد گرایی به اعتبار شرایط خاص زمانی خودش صورت بندی شده اما به خاطر روش قابل اعتمادی که دارد می توان برای فهم بهتر مسائل و برون رفت از چالش ها از آن کمک گرفت. در ایران شدیدا به فهم روح نهادگرایی نیاز داریم و اگر نقاط قوت این آموزه را درست شناسایی کنیم می توانیم مسائل را بهتر بفهمیم.

مومنی با بیان اینکه عدم توسعه یافتگی ایران تقریبا به مسئله نا امنی مرتبط است، بیان کرد: پیشنهاد کرده بودم درسی 3 واحدی را با عنوان شگفتی های اقتصاد ایران  در دانشگاه ارائه شود؛ چرا که بر اساس نگاه متعارف به اقتصاد گاهی به صورت روزمره با مسائلی مواجه می شویم که امکان تبیین ندارند.

وی ادامه داد: به عنوان مثال سازمان برنامه در دوره کسانی که دلبستگی بیشتری به اقتصاد متعارف داشتند، گزارش هایی ارائه داد که نشان می دهد شاخص بهره وری عوامل تولید در دوره جنگ پنج برابر نسبت مشابه در دوره پس از جنگ بوده و این مسئله خلاف است و تا زمانی که این مسئله را توضیح ندهیم گرفتاری ها اضافه می شوند.

استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی با بیان اینکه یکی دیگر از شگفتی ها میزان زیاد مداخله دولت در اقتصاد ایران است، بیان کرد: در حالی که در شرایط جنگی شاخص مداخله دولت در اقتصاد کاهش یافت از سال 71 تا کنون این شاخص هرگز از 60درصد پایین تر نیامده که این یک مسئله سرنوشت ساز برای ایران است و تا زمانی که درک درستی از چرایی این مسئله نداشته باشیم نمی توانیم برنامه ریزی درستی داشته باشیم.

وی تاکید کرد:  در ادبیات توسعه مداخله تصدی گرایانه دولت در اقتصاد مذموم دانسته می شود که علامت ریسک گریزی بخش خصوصی مولد است.

مومنی افزود: تا سال 67 همواره سهم مداخله های حاکمیتی دولت از مداخله های تصدی گرایانه بیشتر بوده است و از 68 به بعد شاهد هستیم که مداخله های حاکمیتی دولت کاهش و مداخله های تصدی گرایانه افزایش یافته است که اوج این مسئله در دوران احمدی نژاد است که مداخله های تصدی گرایانه دولت در اقتصاد سه برابر مداخله های حاکمیتی بود و این به معنای بی سابقه ترین سطح برخورد منفی با توسعه است.

در ادامه این میزگرد اقتصادی پویا جبل عاملی با تاکید بر اینکه نهادگرایان موضع مشخصی ندارند، گفت: نهادگرایان توصیه های سیاستی مشخص برای مشکلات به سیاستگذاران ارائه نمی دهند.

این منتقد اقتصادی افزود: امروزه نهادهایی وجود دارند که با بهره کشی سیاسی یک چرخه رذیلت را ایجاد می کنند و  باعث عدم پیشروی اقتصاد ما می شوند؛ آیا یک سیاستمدار اقتصادی می تواند با آنها مبارزه کند؟ به عنوان یک تکنوکرات می توانم جلوی همه بایستم؟

وی تاکید کرد: با اینکه بخشی از واقعیات را با الگوی نهادی می توان تبیین کرد؛ اما این الگوتوصیه سیاستی مشخصی ارائه نمی دهد.

جبل عاملی گفت: در سال 91 وضعیت رکودی تورمی شدیدی داشتیم که دولت جدید در این چندماه تلاش کرد عوامل ریسک زا را پاسخ دهد و ریسک ها را کاهش دهد که تا حدودی موفق بود اما هنوز ریسک ها سایه خود را بر اقتصاد دارند.

این منتقد اقتصادی ادامه داد: در بحث عوامل ساختاری هم کارهایی انجام می شود مثل هدفمندی و حذف یارانه ها که این یعنی مثل گذشته با ناکارآمدی اقتصادی به واسطه انرژی ارزان مواجه نیستیم. تولید باید خود را کارآمد کند و مصرف انرژی را که سه برابر سرانه مصرف اروپاست را کاهش دهد.هر قدر استفاده از تکنولوژی های انرژی کم شود، می توان از نیروی انسانی بیشتری بهره برد که مشکل اشتغال را هم حل می کند.

وی با بیان اینکه  دولت در کاهش تورم و اشتغال خود را نشان داده است، بیان کرد: سرعت افزایش قیمت ها با آمدن روحانی کاهش یافت و منجر شد تورم از 44 درصد به 19.6 درصد برسد.

جبل عاملی با تاکید بر اینکه رشد اقتصادی بعد از اینکه سرمایه داران احساس ثبات کنند خود را در بلند مدت نشان می دهد، بیان کرد: رشد اقتصادی هم از  5.4- به حدود 1.7- رسیده و در کل دولت  با توجه به دست بالا بودن اقتصاد دانان مدافع اقتصاد آزاد توانسته به موفقیت هایی برسد.

این منتقد اقتصادی گفت: به نظر من ما بین آلترناتیو اقتصاد آزاد و نهادگرایی قرار نداریم بلکه بین آلترناتیو استفاده از علم اقتصاد و آلترناتیو عدم استفاده از علم اقتصاد هستیم.

وی با بیان اینکه مشکلات اقتصاد ایران به حدی رسیده که باعث اجماع بین اقتصاددانان می شود، بیان کرد: در این وضعیت باید سیاست انقباض پولی شدید، اصلاحات ساختاری، حفظ حقوق مالکیت و غیره را انجام دهیم و کسی نسخه ای غیر از این نمی پیچد. آنقدر از اصول دور شده ایم که اختلاف نظر بین اقتصاد دانان در این مورد کمتر دیده می شود.
 
مومنی در ادامه این میز گرد اقتصادی گفت: مهمترین امتیاز نهادگرایی برقراری پیوند بین نظریه و واقعیات محیطی است. باید واقعیات را مشاهده کنیم . نهاد گرایان حرف های مشخصی می زنند و دوستان اقتصاد آزادی روی کلیشه هایی که نسبتی با اقتصاد ایران ندارد پافشاری می کنند و هزینه هایی را هم به کشور تحمیل کرده اند.

این استاد دانشگاه افزود: مشاهده های واقعی کانون اصلی بحران انرژی را قیمت عرضه معرفی نمی کند، طیق واقعیت های مشاهده شده روزانه یک میلیون بشکه نفت خام در فرآیند تولید و توزیع به هدر می رود یعنی جایی که مصرف کننده ها هیچ کاره اند.

وی با تاکید بر اینکه شرایط واقعی را می بینیم که به سیاستمدار کمک کنیم که واقعی تصمیم بگیرد، گفت: از طریق دستکاری قیمت بنزین، مصرف کاهش نمی یابد. وقتی تولید کنندگان شبه دولتی و دولتی خودروهایی تولید می کنند که  2.5 برابر استاندارد جهانی مصرف سوخت دارد، از طریق فشار بر مصرف کننده چیزی حل نمی شود همانطور که 50 درصد قیمت حامل های انرژی افزایش یافت و به طور همزمان مصرف هم افزایش یافت.

مومنی افزود: ما حرف ها، پیش بینی ها و تجویز های مشخصی داریم و در سه سال گذشته یک پیش بینی از من نمی بینید که درست از آب در نیامده باشد.

این استاد دانشگاه گفت: اقتصاد آزادی ها وقتی با تحلیل غلط، خود دولت قبل را تشویق به عمل کردند ده ها مشکل برای اقتصاد ایران ایجاد شد.

وی بیان کرد: نهادگرایان می گویند در تاریخ اکثریت واحد های اقتصادی ناکارآمد هستند و باید تبیین عالمانه ای در مورد مسئله بقای واحدهای ناکارآمد ارائه دهیم. بقا به یک لیله منافع مستقر گره می خورد ولی روی یادگیری بازیگران اقتصادی هم تاثیر می گذارد و از این طریق بازتولید می شود.
 
جبل عاملی نیز گفت: قیمت حامل های انرژی را در سال 89 افزایش دادیم و بنزین را 400 و بعد 700 کردیم. نرخ تورم از 88 تا 89 از 10.8 به 12.4 رسید و همین روند را تا سه ماهه بعد 90 داشتیم یعنی قیمت حامل های انرژی را افزایش دادیم و تورم خود را نشان نداد. بحث سر این بود که مسکن مهر را با کانال زدن به بانک مرکزی پیش بردند و مشکل تحریم ها هم بود که ایجاد شک و ریسک می کند .

این منتقد اقتصادی افزود: وقتی شرکت ملی گاز رو به ورشکستگی است باید به حال اقتصاد گریست چون دولت ناکارآمد است و اگر دست بخش خصوصی می دادیم این اتفاق نمی افتاد. در بحث خودرو هم مقصر اصلی دولت است.

وی بیان کرد: در کشورهای خارجی بر سر عرضه برق رقابت می شود و ما هم باید به آنجا برسیم و حداقل باید فشار به شرکت دولتی عرضه بر آورد که مثل بنگاه خصوصی کار کند.

جبل عاملی در ادامه گفت: مشکل فاز اول هدفمندی یارانه ها این بود که دولتی بر سر کار بود که نمی دانست اصلاح ساختاری انجام می دهد و دنبال دادن پول نقد به مردم بود که منجر به تورم شد.

این تحلیلگر اقتصادی تاکید کرد: اگر به سمت اقتصاد بازار آزاد برویم و حقوق مالکیت و خلاقیت را حفظ کنیم کمتر رانت و فساد خواهیم داشت. مداخله دولت است که رانت و فساد را ایجاد می کند.

وی در پایان گفت: اگر نهادهایی داشته باشیم که بینی عمل کنند، سیاست های اقتصادی مناسب بهتر خودش را نشان می دهد.