چه کسی مسئول فقیر شدن بیماران بعد از درمان است؟

گروه اجتماعی «خبرگزاری دانشجو»؛ بیماران بسیاری همه ساله به دلیل عدم برخورداری از تمکن مالی، نمی‌توانند به خدمات درمانی لازم دسترسی پیدا کنند. چه بسیار بیمارانی که پس از ابتلا به بیماری‌های صعب‌العلاج مانند سرطان‌های مختلف که معمولا نیازمند زمان درمان طولانی و هزینه بسیار بالای بستری، دارو و... هستند، تا مرز مرگ پیش می‌روند و نمی‌توانند از امکانات درمانی و بهداشتی استفاده کنند.

بر اساس اصل 43 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، یکی از ضوابط اقتصاد کشور، تامین نیازهای اساسی است. در توضیح بند اول اصل 43 قانون اساسی کشورمان، مسکن، خوراک، پوشاک، بهداشت، درمان، آموزش و پرورش و امکانات لازم برای تشکیل خانواده برای همه، از لوازم تامین نیازهای اساسی دانسته شده است. با این حال بسیاری از بیماران که قادر به تامین هزینه‌های درمان خود هستند، با آرامش و آسودگی خاطر می‌توانند از امکانات بهداشتی و درمانی استفاده کنند و بیماری را از خود دور کنند اما طبقات پایین جامعه که توانایی مالی تامین بسیاری از هزینه‌های درمان مخصوصا در بیماری‌های خاص و پرهزینه را ندارند، در این میان قربانی می‌شوند.

شعار زیبای درمان رایگان

تامین هزینه‌های درمان، مخصوصا برای طبقات فرودست جامعه یک چرخه پیچیده است که بدون کمک و همراهی دولت و نهادهای رسمی هر روز گره تازه‌ای می‌خورد و قربانیان بیشتری می‌گیرد. این شرایط در حالی است که علی لاریجانی رییس مجلس شورای اسلامی، اوایل سال 1391 اعلام کرده بود: «هم‌اکنون هزینه‌های فراوانی توسط مردم برای درمان پرداخت می‌شود در حالی که قرار بود از محل منابع اجرای طرح هدفمندی یارانه‌ها، درمان رایگان در اختیار مردم گذاشته شود.» این شعار زیبا البته در انتخابات ریاست جمهوری 1392 نیز از سوی یکی از کاندیداها مطرح می‌شد که طرح درمان رایگان را تاکید قانون اساسی می‌دانست.

با همه آنچه گفته شد، واقعیت‌های موجود تلخ‌تر از آن است که بتوان دل به طرح «درمان رایگان» بست. چرا که بر اساس آمارهای منتشر شده، بخش بهداشت و درمان به جای آنکه به سلامت و بهداشت جامعه کمک کند و موجب بالا رفتن سطح زندگی افراد شود، بسیاری از خانواده‌ها را به زیر خط فقر می‌کشاند. دکتر محمد حاجی‌آقاجانی معاون درمان وزارت بهداشت، می‌گوید: 7 درصد افراد جامعه به دلیل هزینه‌های فاجعه‌بار سلامت، به زیر خط فقر می‌روند. وی همچنین گفته است: قرار بود بر اساس برنامه پنجم توسعه، پرداخت هزینه‌های درمان از جیب مردم، به حدود 30 درصد برسد اما این نسبت هم‌اکنون در حدود 70 درصد است.

هزینه فراوان درمان، بیماران را فراری می‌دهد

در کنار همه این موارد نباید نقش بی‌تدبیری دولت‌های مختلف در کاهش هزینه‌های درمانی را نادیده گرفت که حتی نتوانسته‌اند یا نخواسته‌اند باری از دوش ضعیف‌ترین اقشار جامعه بردارند. اقشار ضعیف جامعه، علاوه بر آنکه به دلیل ضعف مدیریت کلان دولتی، قربانی شده‌اند، از سوی دیگر عوامل تاثیرگذار در حوزه بهداشت و درمان هم در امان نبوده‌اند.

بی‌توجهی پزشکان و مخصوصا پزشکان متخصص به سطح درآمد بیماران، به راحتی می‌تواند خطراتی جبران‌ناپذیر برای بخش‌های مهمی از جامعه به وجود بیاورد. موارد فراوانی را می‌توان نام برد که بیماران پس از مراجعه به پزشک عمومی یا متخصص، با داروها، آزمایش‌ها یا درمان‌های پرهزینه مواجه شده‌اند و به دلیل کمرشکن بودن این هزینه‌ها، کل پروسه درمان را کنار گذاشته و با بیماری و درد و رنج کنار آمده‌اند.

این مسئله گرچه هنوز چندان مورد توجه رسانه‌ها و مراجع رسمی و قانونی قرار نگرفته، اما با یک پرس و جوی ساده از کارکنان برخی بیمارستان‌ها می‌توان به اطلاعات بسیار دردناکی در این باره دست یافت. بیماران با درآمد پایین، علاوه بر آنکه به دلیل نوع سبک زندگی خود در معرض احتمال ابتلای بیشتر به بیماری‌های صعب‌العلاج هستند، پس از ابتلا نیز با مسائل و مشکلات بیشتری نسبت به دیگر اقشار پردرآمد مواجه می‌شوند. پزشکان عمومی و مخصوصا متخصصان به دلیل سطح درآمدی بالای خود، بدون توجه به سطح زندگی و درآمد اینگونه بیماران، در بیشتر موارد با وادار کردن آنان به انجام آزمایش‌های غیرلازم و حتی انجام جراحی‌های غیرلازم، زندگی را بر آنان سخت‌تر کرده و در برابر درمان یک بیماری، زمینه‌ساز مشکلات دیگری برای آنها می‌شوند.

بسیاری از بیمارانی که مبتلا به بیماری‌های صعب‌العلاج می‌شوند، زیر پوشش هیچ بیمه‌ای نیستند. گرچه حتی بیماران تحت پوشش بیمه‌های مختلف نیز باید 70 تا 80 درصد هزینه درمان را خود پرداخت کنند. دکتر ایرج خسرونیا با یادآوری مخارج بسیار بالای درمان و عدم توانایی مالی بسیاری از بیماران، گفته است: سازمان‌های بیمه‌گر به دلیل بودجه ناکافی که مجلس و دولت برای هزینه‌های درمان در نظر گرفته‌اند، نمی‌توانند پوشش درمانی خوبی به بیماران ارائه دهند و به جای اینکه مردم 20 درصد هزینه‌ها را بپردازند، 75 درصد را از جیب خودشان پرداخت می‌کنند.

بیماران بعد از درمان فقیر می‌شوند

دکتر عابد فتاحی عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی هم گفته است: هزینه درمان بعضی از بیماران صعب‌العلاج 10 تا 11 میلیون تومان است و اغلب آنان قادر به تامین این هزینه‌ها نیستند و در نتیجه درمان را نیمه‌کاره رها می‌کنند. وی همچنین می‌گوید: دوره‌های شیمی‌درمانی برای بیماران سرطانی حدود 50 میلیون تومان هزینه دارند. به طور متوسط هر ایرانی که برای درمان به بیمارستان‌های خصوصی مراجعه می‌کند، بعد از درمان فقیر می‌شود و بسیاری از بیماران برای تامین هزینه‌های درمان مجبور به فروش خانه و زندگی خود می‌شوند.

مشکلات بزرگ یک روزه حل نمی‌شود، اما بیهوده نیست اگر از بخش بهداشت و درمان انتظار داشته باشیم اگر نمی‌توانند کمکی به پایین آمدن هزینه‌های درمان کنند، دست‌کم آن را بیهوده افزایش ندهند. آیا نمی‌توان مانع پزشکانی شد که بدون توجه به تمکن مالی بیماران مختلف، آنها را وادار به تهیه داروهایی می‌کنند که جز فقر بیشتر چیزی برای آنها به دنبال ندارد؟ آیا واحدهای اخلاق پزشکی که در همه دوره‌های آموزشی به پزشکان ارائه می‌شود، باعث نمی‌شود پزشکان، متخصصان و دیگر کارکنان حوزه بهداشت و سلامت، سود شخصی خود، انجام عمل جراحی بیشتر، آزمایش‌های بیشتر و درآمد بیشتر را بر سلامت جامعه ترجیح ندهند؟