تحمیل هزینه های غیرضروری به بیمار/ جراحی؛ درمان یا درآمد؟!

گروه اجتماعی «خبرگزاری دانشجو»- حسن اجرایی؛ بیماری‌های مختلف در سطوح متفاوت نیازمند درمان‌های ویژه و متناسب هستند. همانطور که درمان دارویی بیماری که نیازمند عمل جراحی است، مسئولیت‌ناشناسی و به دور از اخلاق پزشکی است، به کار بستن عمل جراحی برای بیماری که با دارو و مراقبت بیشتر درمان می‌شود هم عین عدول از اخلاق حرفه‌ای است و علاوه بر زشتی اخلاقی، عوارضی برای بیمار به دنبال خواهد داشت که ممکن است تا آخر عمر باقی بماند و موجب آزار او شود.

به کار بستن درمان نامتناسب با وضعیت بیمار و انجام جراحی‌های غیرضروری، جز در موارد اورژانسی که هر گونه سهل‌انگاری ممکن است به قیمت جان بیمار تمام شود، در بیشتر موارد از روی انگیزه‌های مالی و کسب درآمد بیشتر است. پزشکی که در شرایط اضطراری و بسیار حاد باید بین مرگ بیمار و جراحی برای برداشتن آپاندیس او انتخاب کند، طبیعی است که عمل جراحی را به مرگ احتمالی او ترجیح می‌دهد، اما همیشه اینطور نیست که تشخیص‌ها در شرایط اضطراری و ویژه باشد و پزشک معالج فرصت کافی برای تصمیم‌گیری درست و صحیح نداشته باشد.

پزشکان متعهد با توجه به عوارض فراوانی که انواع جراحی‌ها دارند، تا حد امکان از توصیه به عمل جراحی خودداری می‌کنند، اما برخی پزشکان سودجو ترجیح می‌دهند برای کسب درآمد بیشتر با کمترین دلیلی دست به عمل جراحی بزنند. اغلب اعمال جراحی عوارضی از جمله بیهوشی، ضعف بدن، ریزش مو، هزینه بالای مسکن‌ها و داروهای کنترل درد و عفونت به همراه دارند. این در حالی است که بسیاری از بیماران تصور نادرستی از اعمال جراحی دارند و تصور می‌کنند یک عمل جراحی می‌تواند مشکل آنها را به طور کامل حل کند و هیچ عارضه‌ای هم در پی نداشته باشد.

تشخیص نادرست، نتیجه غلط بودن معاینه دقیق اولیه

بسیاری از اعمال جراحی معلول تشخیص نادرست پزشکان است. پزشکانی که برخی بیماران را با یک نگاه معاینه می‌کنند، و در یک ساعت بیماران زیادی را ویزیت می‌کنند، برای درآمد بیشتر از معاینه دقیق خودداری می‌کنند و ترجیح می‌دهند به جای درمان‌های ساده‌تر، به سراغ درمان‌های پردرآمدتر بروند.

خستگی و دانش اندک برخی پزشکان هم بر اینگونه خطاها می‌افزاید و سلامتی و جان بیماران را به مخاطره جدی می‌اندازد. دکتر کوروش منصوری فیزیوتراپ در همین زمینه می‌گوید: تشخیص ناصحیح پزشکی به دلیل عدم دقت در معاینه اولیه می‌تواند زمینه‌ساز بروز عوارض متعددی در افراد و سنین مختلف شود.

MRI پیش از جراحی؛ 90 درصد غیرضروری

یکی از مواردی که پزشکان فراوانی را به ورطه سودجویی می‌اندازد، کمردرد است. عبدالرحمن رستمیان که یک روماتولوژیست است، در همین زمینه می‌گوید: 90 درصد MRIهای که برای کمر انجام می‌شود غیرضروری است و با یک معاینه خوب می‌توان تشخیص داد که بیمار نیاز به جراحی دارد یا خیر.

این روماتولوژیست ضمن اینکه جراحی‌های کمر را بیش از اندازه لازم توصیف کرده است، گفت: کمتر از 5 درصد از عوارض کمر نیاز به جراحی دارد و با توجه به اینکه MRI پیش از جراحی انجام می‌شود، میزان MRIها هم بسیار بیشتر از نیاز است. عبدالرحمن رستمیان همچنین گفت: این میزان جراحی به خواست پزشکان و در مواردی به خواست بیماران است.

در حالی که این روماتولوژیست، آموزش چگونگی استفاده از کمر به بیماران را بهترین راه بهبود کمردردها می‌داند، بسیاری از پزشکان با استفاده از ناآگاهی بیماران، تنها راه درمان کمردرد را جراحی معرفی می‌کنند. البته در این میان نباید تصورات نادرست بیماران درباره جراحی را نیز نادیده گرفت. گرچه در هر حال پزشکان موظف‌اند اطلاعات کامل و روشنی به بیماران بدهند تا بتوانند بهترین تصمیم ممکن را بگیرند و با کمترین هزینه و عارضه، بهترین درمان را انجام بدهند.

دکتر سهیلا صمدزاده استادیار دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه هم در همین زمینه گفته است: اغلب کمردردها با درمان‌های غیرجراحی بهبود می‌یابند. حتی دیسکوپاتی کمر نیز در 95 درصد موارد نیاز به جراحی ندارد و روش‌های مختلف درمان می‌گردد.

علاوه بر کمردردها که در بیشتر موارد نیاز به عمل جراحی ندارند، پیدایش‌های تصادفی مانند سنگ کلیه، سنگ کیسه صفرا و پرولایس دیسک، دردهای ستون فقرات، هیسترکتومی و آرتروسکوپی زانو در بیشتر موارد نیاز به جراحی ندارند و به دلیل آنکه بیماران در این موارد از سوی پزشک تحت فشار قرار می‌گیرند و احساس عدم آرامش می‌کنند، راضی به عمل جراحی می‌شوند. گرچه در مواردی هم بیماران به پزشکان فشار وارد می‌کنند تا آنها را مورد عمل جراحی قرار دهند، اما نباید نادیده گرفت که این اشتباه بیماران ناشی از ضعف دانش پزشکی و ناآگاهی‌های فرهنگی است و نظام بهداشتی و درمانی باید در این باره تلاش جدی انجام دهد تا عوامل فرهنگی را ارتقا بخشد.

سزارین هنوز لوکس است

در کشورهای پیشرفته جهان، آمار زایمان طبیعی به طور چشمگیری بالاتر از سزارین است در حالی که این آمار در کشورهای کمتر توسعه یافته مانند کشور ما همچنان در شرایط بیمارگونه‌ای قرار دارد و می‌توان گفت تصور بیشتر زنان درباره سزارین این است که جراحی سزارین نوعی تمدن‌گرایی و زایمان لوکس است. بر اساس مطالعه‌ای که بین سال‌های 1986 تا 2004 بر روی 3110 زن مبتلا به اندومتریوز لگنی انجام شده و در سال 2013 منتشر شده است، یافته‌های علمی حاکی از این است که احتمال ابتلا به بیماری اندومتریوز در مادرانی که به روش سزارین زایمان کرده‌اند، نسبت به زنانی که به طور طبیعی فرزند خود را به دنیا آورده‌اند، تقریبا 2 برابر است.

بنابر آمارهای منتشر شده، عمل جراحی سزارین در جهان به طور متوسط حدود 10 درصد از کل زایمان‌هاست اما این رقم در ایران نزدیک به 3 برابر نرخ جهانی است. بنابر همین آمارها، ایران رتبه دوم سزارین در دنیا بعد از برزیل و رتبه نخست این عمل جراحی در منطقه را داراست. واضح است که در این مورد هم منفعت مالی پزشکان و البته لوکس‌انگاری سزارین از سوی زنان باعث می‌شود این آمار همچنان بالا بماند. شاید بسیاری از پزشکانی که این عمل جراحی را به عهده می‌گیرند با چند جلسه مشاوره به زنان باردار بتوانند آنها را از انجام این عمل بازدارند و مانع عوارض آن شوند. احتمال خون‌ریزی بعد از زایمان، دردهای لگنی و چسبندگی، نیاز به مدت زمان بیشتر برای بازگشت به زندگی عادی و احتمال نازایی، از جمله شایع‌ترین عوارض سزارین برای مادران، و احتمال ابتلا به یرقان و مشکلات تنفسی از جمله عوارضی است که ممکن است جنین دچار آن شود.

با این حال مصطفی قانعی معاون تحقیقات و فناوری وزیر پیشین بهداشت گفته است: تاکنون واحد تحقیقات بالینی در 40 بیمارستان کشور راه‌اندازی شده و کار اصلی این واحد این است که شواهدی را برای رؤسای بیمارستان‌ها تهیه کند و مشخص می‌شود که چه میزان از مرگ و میرها به دلیل عفونت بوده است و چه میزان از اعمال جراحی، با تشخیص درست انجام شده است. وی همچنین گفته است: در حال حاضر رؤسای بیمارستان‌ها می‌گویند وضعیت بیمارستان‌ها خوب است اما به نظر می‌رسد در بسیاری از بیمارستان‌ها ارزیابی بر کیفیت خدمات مغفول مانده و نمی‌توان ارزیابی درستی بر کار پزشکان انجام داد.