رجبی دوانی: آنهایی که انقلاب ما را نفهمیدند آن را دست کم گرفته‌اند/ جلوه‌های گوناگون امام را هنوز نشناختیم

به گزارش خبرنگار فرهنگی «خبرگزاری دانشجو»، همایش امام خمینی(ره) و تقدیر تاریخی عصر روز گذشته در حوزه هنری برگزار شد.

 

سخنرانان این همایش استاد اصغر طاهرزاده، دکتر رجبی استاد فلسفه و علی اکبر رشاد استاد حوزه و دانشگاه بودند.

 

رجبی دوانی در این همایش در خصوص تغییر زمان و مکان باحضور امام خمینی(ره) سخنرانی کرد.

 

وی در ابتدا گفت: مسئله زمان و مکان در اسلام بسیار اهمیت دارد زمان و مکان که دو ضلع اصلی حداقل هستی مادی هستند کانت و بسیاری فلاسفه نیز این دو امر را عنصر اصلی پیدایش جهان می‌دانند بارها فکر کردم در قرآن به زمان و مکان به این معنا اشاره نشده است، البته هم زمان و هم مکان در قرآن وجود دارد مثلا در قرآن داریم والعصر اما به این معنا که مایه پیدایش جهان باشند در قرآن ندیدم تمام امور این عالم اگر مادی باشند مکانی زمانی اند و اگر مادی نباشند زمانی هستند مثل تصورات ما که جا ندارند اما زمان در آن می‌گذرد.

 

استاد دانشگاه ادامه داد: ‌فکر کردم کجای قرآن زمان و مکان به عنوان بنیان اصلی در نظر گرفته است فهمیدم در قرآن هفت بطن دارد و برخی آیات تا هزار باطن نیز دارند من متوجه شدم سما و عرض جدای از معنای ظاهرشان معنای زمان و مکان به معنای خاص آن نیز در آن وجود دارد معمولا آسمان را جمع آوردند و زمین را فرد این نشان می‌دهد در یک مکان زمان‌های مختلف جاری می‌شود این زمان‌های مختلف در عرض یکدیگر نیستند یعنی فقط این نیست که عصری پشت عصر دیگر می‌آید.

 

رجبی ادامه داد: یک زمان زمان نجومی است که زمین یک دور خورشید دور خورشید می‌گردد و این می‌شود سال همان را به دوازده قسمت تقسیم می‌شود و می‌شود ماه حتی هفته‌ها نیز براساس اطلاعات نجومی تقسیم بندی می‌شود یک زمان زمان مکانیکی است این زمان براساس حرکت مکانیکی شکل می گیرد مثلا همین ساعت که زمان را نشان می‌دهد عقربه‌ها یک دور دور خود می چرخد و حرکت مکانیکی دارند یک زمان نیز زمان انفوسی است یعنی زمان نفس ما است مدت آن را نمی‌توان با این ابزارها اندازه گرفت گاهی در یک حالتی هستید که فکر می‌کنید یک ساعت گذشته اما وقتی زمان را نگاه می‌کنید می‌بینیند چند دقیقه بیشتر نگذشته است گاهی اوقات نیز که خوشحال هستید گمان می‌کنید چند دقیقه بیشتر نگذشته است در حالی که چند ساعت گذشته است بهترین حالت آن در خواب ایجاد می‌شود مثلا گاهی به خواب می‌روید و یک خواب بسیار طولانی می‌بینید که اگر بخواهید همان را تعریف کنید شاید یک ساعت طول بکشد اما وقتی ساعت را نگاه می‌کنید می‌بینید دو دقیقه بیشتر خوبا نبودیم در این حالت زمان عبارتست از توالی تصورات یک زمان هم زمان احوالی است که به روح واقع می‌شود نه به نفس آن زمان زمانی است که انسان از نفس خود جدا می‌شود و برای عرفا است.

 

وی بیان کرد: هر کدام از افراد و جوامع بر حسب نوع ایده آلی که دارند یک عالمی را برای خود انتخاب می‌کنند و در آن عالم زمان خاص دارد و مسائلی که در آن بر او مترتب می‌شود ما اگر بخواهیم انسان‌ها را ارزیابی کنیم چه چیزی را باید شاخص قرار دهیم افعال او را نیات او را احوالات او را و ... ؟ مدت‌ها در این حیرت بودم تا آنکه حدیثی از امام علی دیدم ایشان فرموده‌اند ارزش هر گروهی به آن چیزی است که آن را دلپذیر و زیبا می دانند یک نفر می‌خواهد فوتبالیست معروف شود یک نفر می‌خواهد ثروتمند و یا قدرتمند شود آن تعیین می‌کند که او چه مسیری را طی کرده است در مورد افراد راحت می‌شود این را فهمید اما در مورد جوامع چگونه می‌توان متوجه این امر شد در موارد جوامع شاخصه تفاوت فرهنگ‌ها و تمدنها با یکدیگر غایت آن جامعه را می‌رساند اگر این جوامع را به جوامع زمان دیگر در نظر بگیریم می‌شود تفاوت یک دوران با دوران دیگر را متوجه شد و می‌توان تفاوت دو عالم با یکدیگر را درک کرد.

 

رجبی در ادامه گفت: آنچه که تفاوت‌ها را نشان می‌دهد در زبان و هنر ایجاد می‌شود مثلا در زبان خود ما ترکیب‌های بسیاری با دل و گل داریم در زبان چینی که با طبیعت بیشتر انس دارند برای لفظی مثل تپه 25 اسم دارند برای عرب‌ها انواع اسامی برای شمشیر وجود دارد که نشانه خصلت جنگ طلبی و مبارزه‌جویی بوده است تحول زمان نیز در زبان تحول ایجاد می‌کند آیا مکان تفاوت می‌کند ما در قرآن اشارات زیادی داریم که مکان‌های مقدس داریم در روایاتی که هست در خصوص زمان و مکان استجابت دعا گفتند شب جمعه اعیاد و سحرها و در مساجد و مشاهد مشرفه و ... دعا بیشتر مستجاب می‌شود در مکان تقدس تا حدودی به انسان بستگی دارد اما تقدس زمان به انسان بستگی ندارد مثلا شب قدر به نفس مقدس است اما در مکان‌ها جز در مکان خاص مانند کعبه که به خودی خود مقدس هستند به افراد بستگی دارد که آن مکان مقدس شود یا خیر.

 

رجبی درتوضیح مطلب از روایتی استفاده کردو گفت: از حضرت صادق پرسیدند بهترین مکان چیست ایشان فرمودند جایی که عبادت خدا می‌شود سپس از امام صادق پرسیدند بدترین مکان کجاست امام فرمودند بازار زیرا در بازار دزدی‌ها و کم‌فروشی‌ها و ... زیاد می‌شود لذا حضرت علی علیه السلام هر وقت وارد بازار می‌شدند به شوخی و جدی می گفتند «ایها تجار و ایها فجار» تازه امام آن زمان این سخن را گفتند که نه از تورم خبری بود و نه از ارز و نه از بسیاری مسائل دیگر که دراین دوران به وجود آمده است.

 

استاد فلسفه دانشگاه افزود: ما پیش از انقلاب در چه زمان و مکان قرار داشتیم ما در زمان و مکان جهان بودیم یعنی زمان ما همان زمانی بود که به تبع غرب در جهان ایجاد شد مکان ما هم به تبع زمان بود زمانی که ما در آن قرار داشتیم زمان فروبستگی عالم غیب بود یعنی معنا در زندگی وجود نداشت دین هم در این دوره دین نبود یعنی ظاهری از دین را گرفته بودندو باطن آن را رها کرده بودند بشر رسیده بود به حدی که به قول قرآن ظاهربینی به نام واقع بینی واقع شده بود براساس ظاهربینی مکان هم مکانی متناسب با دنیا پرستی بود یعنی همه عالم بازار بوداین جمله تصریح متفکرین غرب است عالم همه تبدیل به بازاری برای تولید و مصرف بیشتر شده بود این را بگذارید کنار این روایت که «کل عرض مسجد» بودایی‌ها مسیحی‌ها و ... باید در معابد نماز بخوانند اما ما در خانه خیابان مغازه و ... می‌توانیم نماز بخوانیم این می‌شود همان جمله امام که گفتند عالم همه محضر خداست به نظر متفکرین این دوره آسمان همین آسمان است و زمین هم همین است تنها چیزی که شعور و اراده دارد انسان است این روح فلسفه مدرن است یعنی انسان معنای عالم را تعریف می‌کند نقاشی شعر ادبیات و هنر را نگاه کنید همه در دور مدار غرایض انسان می گردد البته تا می‌گوییم غرایض ذهن‌تان به سمت غریضه جنسی نرود غرایض گرسنگی و ... در این مدار قرار می‌گیرد اما سطح هنر از این موارد بالاتر نمی‌آمد غایت زندگی نیز مصرف بیشتر است این مورد را خود غربی‌ها بهتر از ما گفته و نوشته‌اند آنها به خود شناسی رسیده‌اند.

 

رجبی در توضیح این مطلب ادامه داد: چند سال پیش در یکی از همایش‌ها یک خانم راهبه در سخنرانی گفت بشر امروز نمی‌خواهد رنج بکشد در حالی که رنج برای انسان لازم است و به زندگی او معنا می‌بخشد البته رنج‌هایی در زندگی انسان وجود دارد اما باید رنج‌های اختیاری داشته باشیم تادر زندگی خود غایت و معنا داشته باشیم سپس یکی از حضار در آن جلسه بلند شد و به این خانم که از آلمان آمده بود و در متن تکنولوژی بزرگ شده بود گفت در این روزگار که تکنولوژی بسیار زیاد شده و تجدد برای انسان راحتی به ارمغان آورده دلیلی برای رنج کشیدن ندارد اما پس از جلسه من پیش آن خانم و برای آنکه فکر نکند تمام مردم ایران چنین فکر می‌کنند به او توضیح دادم مترجم سخنان شما را بد ترجمه کرده برای همین آن فرد این گونه پاسخ شما را داد در حالی که ما در اسلام نیز رنج اختیاری داریم همین روزه ها که ماه رمضان می گیریم رنج اختیاری است نماز نیز که باید در طول چند دقیقه تنها به یک نقطه نگاه کنیم و روی خودمان را برنگردانیم و نماز بخوانیم به نوعی رنج اختیاری است حال چیزهایی مثل نماز شب و ... رها می‌کنیم آن خانم از این مسائل خوشحال شد و در دفترچه خود نوشت رنج به انسان ریاضت می دهد ریاضت هم به معنی ورزش است هم به معنی حساب کردن و هم به معنی تزکیه نفس انسان از طریق خودداری کردن است که به لذایذ می‌رسد بشر امروز اصلا رنج را نمی‌شناسد دیگر گذشت آن چیزی که پاسکال سعی می‌کرد آنرا برگرداند او می‌گفت بشر وقتی فکر می‌کند از همه غم‌ها رها شده یکی غمی از دلش سر برمی‌کشد و تازه می‌فهمد من تمام اینها را نمی‌خواستم من در این دنیا غریبم دنیای امروز بر مدار خور و خواب و ثروت بیشتر و لذت و ... شکل گرفته است این بشری است که خدا را از یاد برده و چیزهایی که نباید به ظهور می‌رسید ولو آنکه خدا آنها را قرار داده به ظهور رسید در این دوره جنایاتی اتفاق افتاد که در تمام جهان بی سابقه بوده است اما در ایران خودمان ایده آل رسیدن به تمدن بزرگ بود یعنی شبیه ژاپن شویم.

 

استاد فلسفه دانشگاه ادامه داد: انقلاب اسلامی رخ داد که زمانی فراسوی زمان‌ها ایجاد شد زمان این انقلاب به عاشورا پیوند خورد ایرانی‌های شیعه نسبتی با عاشورا پیدا کردند و اتفاقی عجیب را رقم زدند در عاشورا فقط خدا مطرح بود و در انقلاب اسلامی نیز همین گونه بود آن چه آفت این انقلاب شد این بود که مردمان دو گونه نسبت به آن فکر کردند یک عده قرون وسطایی فکر کردند و می‌خواستند ما به آن دوران برگردیم آنها فکر می‌کردند ما یک دورانی را به اشتباه سپری کردیم و باید راه رفته را برگردیم یک عده نیز مدرن فکر کردند همین شد که دو شبکه تبدیل به بیست شبکه شد و ... اینکه دیگر این همه خون دادن نمی‌خواست سپس این دو گروه مناظره سنت و مدرنیته افتادند بگذارید همین جا معنی سنت را مشخص کنیم سنت به معنای گذشته نیست آن چه از گذشته می‌آید عادت است اما آنچه سنت است سنت‌الله است مثلا پیامبر می‌فرماید النکاح سنتی یعنی ازدواج سنت است اینکه چگونه خواستگاری برویم و یا چگونه عروسی بگیریم عادات است اما خود ازدواج سنت است.

 

وی در ادامه گفت: اگر عادات مفید بود که در مقابل غرب سقوط نمی‌کردیم هر اتفاقی یک قابلیت درونی و یک عامل خارجی دارد اگر قابلیت نباشد عامل خارجی موثر واقع نمی‌شود ما چه قابلیتی داشتیم که عامل خارجی توانست ما را تغییر دهد امام خمینی می‌فرماید از صدر اسلام تاکنون کتابی که تفسیرقرآن باشد ندیدم البته امام خمینی در ادامه می‌فرماید تمام کسانی که زحمت کشیده‌اند معجور هستند اما کتابی که تفسیر قرآن باشدندیدم یعنی حقیقت قرآن مکشوف نشده است زیرا امام زمان که حقیقت قرآن است غایب است البته همه ائمه به یک معنا در غیبت بودند اگر در غیبت نبودند که مردم این گونه با ائمه اطهار رفتار نمی‌کردند چه چیز حجاب ما است فهم ما از ائمه حجاب است اما وقتی امام می‌فرماید یک کتاب تفسیری ندیدم یعنی گمان نکنید دوران گذشته آن قدر بزرگ بوده که بخواهیم دوباره همان دوران را برگردانیم البته وقتی امام می‌فرماید زحمایت آن عزیزان معجور است یعنی نباید دوران گذشته را نادیده بگیریم و باید از آن دوران بهره ببریم.

 

رجبی ادامه داد: گذر از این دوران که به امام زمان علیه السلام برسیم مبشر آن امام خمینی است دوره‌ای است که نه زمانش زمانی است که تا به حال بوده و نه مکانش این مکان است شما می دانید اگر بازار را خراب کنیم و مسجد کنیم مکان مقدس می‌شود زمان امام زمان پس فردا است و مکان امام نیز مکان محضر خدا است.

 

وی ادامه داد: ما برای آنکه وسعت و عظمت اسلام را متوجه شویم گاهی می‌گوییم چه تعداد مسلمان در سرتاسر عالم وجود دارد این درست است اما ناقص است ما برای آنکه وسعت اسلام رامتوجه شویم باید ببینیم ادیان دیگر چه تغییری کرده‌اند یعنی باید ببینیم که ادیانی مانند زرتشت مسیحیت و ... که با موج عظیمی مثل اسلام مواجه شدند مجبور شدند تغییرات بسیاری را در خود ایجاد کنند تا توسط مردم مورد پذیرش قرار گیرند در اصل اسلام موجب شد تحولات بزرگی در بین این ادیان ایجاد شود تاثیر انقلاب اسلامی هم همین گونه است این گونه نیست که بگوییم چندعکس امام در جهان بلند می شود انقلاب در تمام عالم اثر گذاشت و معنویت را به عالم برگرداند دشمنان ما تحت تاثیر ما قرار گرفتند حتی صدام حسینی که ما را در اوایل انقلاب مسخره می‌کرد و می‌گفت یک مشت آخوند می‌خواهند با مذهب کشور اداره کنند پس از گذشت دوسال از جنگ و شکست‌هایی که خورد مجبور شد عتبات عالیات عراق را گرامی بدارد و شراب را از سنگرهای عراقی‌ها جمع کرده مهر و جانماز به آنها دهد اسامی تیپ‌های عراق را نیز به علی اکبر و حضرت ابوالفضل و ... برگرداند از اینها بزرگتر شیطان بزرگ آمریکا است مثلا جرج بوش در زمان خود اعلام کرد ما به جنگ صلیبی می‌رویم یعنی اروپا و آمریکا به آن دوران برگشت که مذهب اصل شود گورباچوف رهبر شوروی نیز قبل از فروپاشی این کشور گفت من هیچ وقت بامذهب مخالفت نکردم و هیچ زمانی نبوده که مذهبی نباشم گورباچف خود ایده‌لوگ کشور کمونیستی شوروی است که در ذات این کشور بی دینی وجود داشت نفوذ از این بیشتر؟

 

رجبی ادامه داد: آنهایی که انقلاب ما را نفهمیدند انقلاب را دست کم گرفته‌اند آنها حرکت‌های عربی را نسخه دوم انقلاب تلقی کردند در غرب انقلاب را فهمیدند اما ما نفهمیدیم انقلاب ایران پیوند با عاشورا دارد اما حرکت‌های عربی با چه چیز پیوند دارند انقلاب ما با ظهور راه خود را پیدا کرد اما حرکت‌های عربی با نگاه به چه اصلی حرکت کردند انقلاب ما انقلابی است که اگر ارتباطش با امامت قطع شود این انقلاب دیگر انقلاب نیست مهم این است که ما با آن عالم ارتباط داشته باشیم و باید بگویم واسطه این عالم با امامت امام خمینی است.

 

استاد فلسفه دانشگاه در پایان گفت: امام خمینی(ره) چند جلوه دارد ما هم چند جلوه داریم یک جلوه در همین جاست که نشسته‌ایم یک جلوه در خانه یک جلوه در مسجد و ... نباید اینها را به هم اشتباه گرفت ما جلوه های گوناگون امام را نشناختیم باید این جلوه‌ها را بشناسیم در پایان باید بگویم شاخصه رسیدن به عالم دگر قسط و عدل است.