فاخته؛ سریالی در رده‌ سنی کودکان که مناسب کودکان نیست

گروه فرهنگی «خبرگزاری دانشجو»؛ سریال فاخته قصۀ دختری است که مانند جوجه فاخته در لانه دیگری رها شده تا بزرگ شود؛ این دختر کسی نیست جز لیلا. لیلا دختری است که تازه به سن تکلیف رسیده است و در کنار پدر و مادر و خانوادۀ خود تمرین مسلمانی می کند. خانوادۀ لیلا خانواده ای اصیل و با آبرو است که مانند درختی که در حیاط خانه آن هاست، ریشه ای محکم و قوی دارند.

خانوادۀ او شامل پدر و مادر، مادربزرگ، عمه و عمویش می شود؛ تا این که این درخت کهن در معرض طوفان حوادث قرار می گیرد و داستان لیلای فاخته با این حوادث شروع می شود. حوادثی که هر کدام به تنهایی می توانند باعث از بین رفتن و نابودی این خانواده شود. یکی از این حوادث ورشکست شدن عموی لیلا ست. عموی لیلا اهل ریسک بوده و خود را درگیر پول نزول کرده است؛ پول نزولی که زندگی او را تا مرز نابودی و فروپاشی می کشاند. چرا که مزاحمت های طلبکارش و گریز مدام او از دست طلبکارش باعث به وجود آمدن اختلافات خانوداگی در زندگی او شده است. اما این حادثه در مقابل حادثۀ دیگری که این خانواده را تهدید می کند؛ ناچیز است.

حادثه دیگری که خانواده لیلا را تهدید می کند، بازگشت پدربزرگ پدری لیلا از خارج و نقشه هایی است که او برای نابودی این خانواده در سر می پروراند. اولین نقشه او این است که لیلا را از پدر و مادر خود جدا کند و بدین وسیلۀ باعث نابودی این خانواده شود و دومین نقشه اش این است که او می خواهد با تحت فشار قرار دادن عموی لیلا این نابودی را توسط او انجام دهد؛ ولی عموی لیلا حاضر نمی شود تا بدهی خود را با برگرداندن این کودک صاف کند و تسلیم دشمنان خانوادۀ خود شود.

دشمنان خانواده لیلا ویژگی های مشترکی دارند. هیچ کدام از دشمنان این خانواده متعلق به خانواده اصیل و با آبرویی مانند خانواده لیلا نیستند. پدر بزرگ پدری لیلا فرزند خود را از خانه بیرون کرده و تنها و مریض و افسرده به دنبال درمانی برای زخم هایی است که خودش باعث ایجاد آن ها شده است. خواهر زادۀ او یعنی فریبا نیز دختری تنهاست که به دنبال انتقام از کسانی است که فکر می کند عشق او یعنی پدر واقعی لیلا را از او گرفته اند.

ناصر طلبکار عموی لیلا نیز نزول خواری است که پیشه پدر خود را ادامه داده و زن و بچه اش از او جدا شده اند و مادرش نیز به خاطر نزول خوار بودن فرزندش از او راضی نیست. پس اولین ویژگی مشترک دشمنان خانواده لیلا این است که هیچ کدام از آن ها خانواده ای ندارند. در مقابل، لیلا عضو خانواده ای است که اعضای آن به شدت همدیگر را دوست دارند و در مقابل مشکلات یار و غم خوار هم هستند.

ویژگی مشترک دیگری که دشمنان این خانواده دارند این است که برای آن ها به دست آوردن پول مهم تر از به دست آوردن آبرو و انسانیت است. چرا که پدر بزرگ پدری لیلا برای به دست آوردن پول بیشتر باعث ورشکست شدن شریک خود یعنی پدربزرگ مادری لیلا می شود. ناصر دشمن دیگر این خانواده در زندگی فقط پول را می شناسد و باعث خرابی زندگی های بسیاری می شود تا پولی به دست آورد. فریبا نیز حاضر است به خاطر پول سخن چینی کند و مدام توسط این و آن تحقیر شود. در حالی که برای خانوداه لیلا آبرو و انسانیت مهم تر از پول و ثروت است؛ چرا که در طول سریال نیکوکاری های پدربزرگ لیلا و این خانواده توسط دیگرا یاد آوری می شود.

دشمنان خانواده لیلا هیچ کدام اصالتی ندارند؛ پدربزرگ پدری لیلا در آپارتمانی زندگی می کند که با وجود بلندی اش هیچ اصالتی ندارد. ناصر بیشتر در محل کار خود یا ماشین دیده می شود تا در خانه و پیش خانواده اش و فریبا نیز اصلا در خانه اش نشان داده نمی شود. او در سراسر صحنه های سریال یا در ماشین است یا در خانۀ دایی اش یا در خیابان. در حالی که خانوادۀ لیلا در خانه ای قدیمی زندگی می کنند که درخت حیاط آن خانه قدمت و اصالت آن خانه و خانواده را به خوبی نشان می دهد.

در نهایت خانوادۀ لیلا خانواده ای مذهبی هستند؛ آن ها روزه می گیرند، نماز می خوانند، زنان خانواده محجبه اند، افطاری می دهند، سعی می کنند دروغ نگویند و غیبت نکنند، پدر لیلا نیز روزهایی را به رایگان در درمانگاه خیریه کار می کند و... در حالی که هیچ کدام از دشمنان این خانواده افرادی مذهبی نیستند و در هیچ یک از صحنه های سریال عمل یا سخنی مذهبی از هیچ کدام از دشمنان خانوادۀ لیلا دیده نمی شود.

پس سریال فاخته سریالی است که در آن سعی می شود ارزش هایی مثل خانواده، انسانیت و پای بندی به مذهب در مقابل ضد ارزش هایی مثل نداشتن خانواده، بی آبرویی و عدم پای بندی به مذهب و... نشان داده شود تا نحوه زندگی کسانی که به چنین ارزش ها یا ضد ارزشی هایی اعتقاد دارند؛ برای مخاطب روشن شود و گره خوردن این ارزش ها و ضد ارزش ها با مکلف شدن لیلا شاید از آن روست که مخاطب نیز کمی احساس تکلیف کند و ببیند در زندگی خود پای بند چه ارزش هایی است و این ارزش ها چه تاثیری بر زندگی آن ها دارند؟

با وجود این که فاخته در گروه کودک و خردسال شبکه دو ساخته شده اما برای رده سنی کودک مناسب نیست چرا که موضوعات مطرح شده در این سریال برای کودکان قابل درک نیست. نقد دیگری که بر این سریال وارد است این است که موضوع اصلی سریال یعنی فرزند خوانده بودن کودکی که خود از این موضوع بی اطلاع است، مضمونی است که در اکثر سریال ها و فیلم ها تلویزیونی تکرار شده است. اما در مجموع می‌توان گفت سریال فاخته با وجود داشتن چنین کاستی هایی از لحاظ کارگردانی به خصوص توجه به نمادها و نشانه های تصویری در مقایسه با برخی سریال های تلویزیونی عملکرد موفقی داشته است.