اولین مجلس عزای سیدالشهدا (ع) پیش از خلقت آدم برگزار شد/ همه انبیا برای "حضرت ارباب" گریسته‌اند

به گزارش خبرنگار دین و اندیشه «خبرگزاری دانشجو»، شیخ جعفر شوشتری در کتاب خود با نام الخصائص الحسینیه محافل سوگواری و ذکر مصیبت امام حسین (ع) را به پنج دسته کلی تقسیم می‌کند. این پنج دسته عبارتند از:

1. محافلی که پیش از خلقت آدم بر پا شده است.

2. محافلی که پس از خلقت آدم و پیش از ولادت امام حسین (ع) بر پا شده است.

3. محافلی که پس از ولادت و پیش از شهادت آن حضرت بر پا شده است.

4. محافلی که پس از شهادت و در این دنیا برگزار می‌شود.

5. محافلی که روز رستاخیز بر پا خواهند شد.

چنان‌که از منابع روایی شیعه برمی‌آید از ابتدای خلقت، همه انبیای عظام برای امام حسین (ع) گریسته‌اند. طبق روایات شیعه، حضرت آدم پس از هبوط و در حین گذر از زمین کربلا، حضرت نوح به هنگام رسیدن کشتی‌اش به کربلا و ترس از غرقاب، حضرت ابراهیم به هنگام ذبح اسماعیل، حضرت اسماعیل به هنگام چرای گوسفندان کنار فرات، حضرت زکریا به هنگام فهمیدن تأویل آیه کهیعص، حضرت سلیمان به هنگام عبور از فراز سرزمین کربلا و درگرفتن توفان، حضرت موسی و حضرت یوشع به هنگام عبور از زمین کربلا و حضرت عیسی و حواریونش به هنگام گذر از کربلا و مواجهه با یک شیر به یاد واقعه عاشورا سوگواری کردند.

در هر یک از این اتفاقات، شخص ثالثی از جمله خداوند از طریق وحی (در داستان حضرت زکریا و حضرت موسی)، ملائک و حضرت جبرئیل (در داستان حضرت آدم، حضرت نوح و حضرت ابراهیم) مرثیه‌خوان بوده‌اند و گاه نیز به اذن خدا داستان کربلا در قالب اعجاز و بر زبان حیوانات (گوسفند در داستان حضرت اسماعیل و شیر در داستان حضرت عیسی) یا نیروهای طبیعی (باد در داستان حضرت سلیمان) جاری شده است.

همچنین در منابع روایی شیعه و سنی، روایات بسیاری حاکی از خبر دادن پیامبر اکرم (ص) از واقعه عاشورا به اطرافیان و خانواده خود و گریستن آن حضرت به یاد آن واقعه نقل شده است. از جمله در حدیثی مفصل و مشهور از امام صادق (ع) نقل شده است که: پس از ولادت حسین (ع)، رسول‌الله او را در آغوش گرفت و حین نوازشش می‌گریست. اسما علت گریه را پرسید. حضرت پاسخ داد: می‌گریم بر فرزندم – حسین – که کشته خواهد شد به دست گروهی شقی و کافر از بنی امیه که لعنت خدا بر آنان باد و شفاعت من در روز قیامت شامل آنان نخواهد شد؛ می‌کشد او را مردی که کافر است به خدای بلندمرتبه و بزرگ.

پیامبر (ص) همواره در مناسبت‌های مختلف از اولین ساعات ولادت حسین (ع) داستان شهادت مظلومانه او را برای خانواده، صحابه، اطرافیان و مردم عصر خود نقل می‌کردند و به مثابه اعلام خطر، از عقوبت سنگینی سخن گفته‌اند که در انتظار قاتلان حسین (ع) خواهد بود. گاه نیز جبرئیل به مناسبتی از جمله در آغوش پیامبر بودن امام حسین (ع) بر آن حضرت نازل می‌شد و واقعه کربلا را به ایشان یادآوری می‌کرد.

همچنین روایاتی از امام علی (ع) وارد شده که آن حضرت به دفعات خبر از شهادت فرزندشان می‌داده و می‌گریسته‌اند. از جمله، عبدالله بن قیس روایت می‌کند که آن حضرت در جنگ صفین حین صحبت با حسین (ع) به گریه می‌افتند و وقتی علت را جویا می‌شوند می‌فرمایند: یادم آمد که او را در صحرای کربلا خواهند کشت در حالی که تشنه لب است.

حضرت فاطمه (س) نیز در دفعات مختلف از ماجرای کربلا خبر داده‌اند و از کیفیت شهادت فرزندشان حسین (ع) می‌فرموده‌اند. این ذکر مصیبت‌ها، هر بار، نهایتا به تشکیل مجلس سوگ و گریه می‌انجامید. امام حسین به کرّات خود نیز در دوران حیاتشان از شهادت خود و یاران و اسارت خاندانشان خبر می‌دادند.

ماجرای شهادت امام حسین و کیفیت آن به قدری از زبان پیامبر و اهل بیت بیان شده بود که در افواه مردم از سال‌ها پیش از واقعه عاشورا شایع بود. حتی به تعبیر سید بن طاووس در لهوف، از سال‌ها پیش از عاشورا مردم جریان شهادت امام حسین (ع) را ذکر و او را تعظیم و تکریم می‌کردند.

ادامه دارد...

* برگرفته از کتاب "رسانه شیعه" (جامعه‌شناسی آیین‌های سوگواری و هیأت‌های مذهبی در ایران)، تألیف محسن حسام مظاهری.