آرزویی‌ که تحقق نیافت

گروه فرهنگی «خبرگزاری دانشجو» در سلسله مطالبی به موضوع «دولت اسلامی» می‌پردازد.

قسمت اول این پرونده با موضوع «آرزویی‌که تحقق نیافت» را در زیر بخوانید:

دولت اسلامىِ کامل به معنای واقعی کلمه، در زمان انسان کامل تشکیل خواهد شد؛ ان‌شاءاللَّه. خوشا به حال کسانی که آن روز را درک میکنند.

امام خامنه اي(دامت برکاته)

مقدمه

در ايران تلاش هايي براي ساخت دولت اسلامي در دوره صفويه آغاز گرديد. در اين سلسله پادشاهي پس از ورود اسلام به ایران دولتي قدرتمند با محوريت دين و مذهب تشيع راه اندازي شد و نويد بخش دوران طلايي براي ساکنان آن ايجاد نمود. و پس از چند صد سال با خروش مردم ايران بر حکومت فاسد پهلوي و آغاز يک حرکت اسلامي اين امر جاني دوره گرفت. دولت اسلامی را مي توان حاصل کُنش اسلامی و واکنش در برابر دولت مدرن دانست. اين دولت الگوی آرمانی از حکومت اسلامي در عصر پيش از ظهور است که آماده ظهور آخرين منجي عالم بشريت حضرت مهدي موعود(عج) مي شود.

تأملي در معنا و مفهوم دولت

دولت واژه اي است که کاربرد بسيار دارد و از همين رو دانشمندان و نظريه پردازان علوم سياسي تعاريف گوناگوني براي آن ارائه نموده اند. براي آشنايي با اين واژه لازم است تا اين واژه را از دو بعد لغوي و اصطلاحي مورد بررسي قرار دهيم.

دولت درلغت به معناي گروهي كه برمملكت حكومت مي كنند،مملكت وكشور،گردش مال وپيروزي مي باشد.

دولت در اصطلاح داراي سه معني است كه هركدام كاربرد خاص خودرا دارد که عبارتند از:

1-دولت معادل واژه state  که عبارت است ازاجتماع انسانهايي كه درسرزمين معيني سكونت اختياركرده،حكومت سازمان يافته اي دارند كه برآنها اعمال حاكميت مي كند.

2- دولت به حكومت ونهادهايي اطلاق مي شود كه برمردم حكومت مي كنند. اين تعريف نسبت به تعريف نخست خاص تر مي باشد.

3- دولت به معناي قوه مجريه كشور وهيئت دولت كه وظيفه اش اجراي قانون است.

هر کدام از اين تعريف ها کاربردهاي خاصي در موقعيت هاي مختلف دارند. اما منظور ما در اينجا از به کار بردن واژه دولت معناي دوم آن، يعني هيئت حاکمه کشور مي باشد.

دولت اسلامي

وقتی پسوند اسلامی را به دولت وصل کنيم، محتوا را تعیین کرده ایم. دولت اسلامي يعني دولتی که محتوای اسلامی دارد. يعني تمام اجزا و ارکان و عناصر آن بايد اسلامي باشد. بنابراين به صرف نام دولت اسلامي لزوما آن دولت اسلامي نمي شود چرا که باید اسلام به معناي واقعي کلمه در جامعه پياده شود و در جزء جزء روش ها و برنامه ها و اهداف و رفتار و آثار عملکردی دولتها بتوان اسلام را مشاهد نمود. اسلامي که اگر هر کس از آن آگاهي پيدا کند طرفدار آن خواهد شد مگر افرادي که از انسانيت به دور هستند و غرق در غرايز و شهوات حيواني هستند. برنامۀ دولت اسلامی فراتر از يک محدوده جغرافيايي است و همه بشريت را شامل مي شود و مي خواهد که همه در کنار هم به طور سلامت و رفاه زندگی کنند. دولت اسلامی خواهان تفاهم و ارتباط سازنده و مسالمت آميز ودوستانه با ساير ملت ها و حکومت هاست به شرطي که آنها نيز احترام دولت اسلامی را مراعات کنند. دولت اسلامي یک دولتی است که با همۀ قشرها به عدالت رفتار مي کند؛ و هيچ امتیاز و برتري بین اقشار نمي دهد مگر به امتیازات انسانی که خود آنها دارند. خلاصه کلام اينکه در دولت اسلام حرف اول و آخر آن را اسلام مي زند.

زنجيره تشکيل تمدن اسلامي

یکی از مهم­ترین اندیشه­‌های راهبردی نظام را باید مراحل ۵ گانه تکاملی انقلاب اسلامی یعنی تحقق انقلاب اسلامی، تاسیس نظام اسلامی، تشکیل دولت اسلامی، تحقق جامعه اسلامی و تشکیل تمدن بزرگ اسلامی دانست. پیچیده­‌ترین قسمت این زنجيره را مي توان، مرحله تشکیل دولت اسلامی عنوان کرد. براي رسيدن به چگونگي تشکيل دولت اسلامي در اين زنجيزه اندکي به گذشته برمي گرديم تا مسير پيش رو با دقت بيشتر مورد ارزيابي و دقت نظر قرار گيرد.

تاريخ دولت اسلامي در ايران

همان طور که در مقدمه اشاره شد اولين حرکت ها براي تشکيل دولت اسلامي از سلسه پادشاهي صفويه آغاز گرديد. در این سلسله‌ی پادشاهی اگرچه به‌طور رسمی عنوانی از ولایت‌فقیه و یا دولت اسلامی وجود ندارد اما حضور پررنگ  علماء و مراجع تقليد در تسهیل کارکردهای دولت قابل رؤیت است. در این دوره روحانيت يک رابطه‌ی کارکردي با دولت و ساختار قدرت در جامعه دارد زيرا برای اولین بار پس از حکومت حضرت علی (ع) روحانیون شیعه می‌توانند در عالی‌ترین سطوح مملکتی حضوری پررنگ داشته باشند و در تصميمات و تعيين خط مشي هاي حکومتي نقش ايفا نمايند.

 اما اين روند زياد به طول نينجاميد زيرا با آغاز دوران گذار ایران از جامعه‌ی سنتی به جامعه‌ی جدید و ایجاد مؤلفه‌های دولت مدرن اين روند متوقف گرديد. تا انقلاب اسلامي ايران به وقوع پيوست. انقلاب اسلامی در حقیقت واکنش مردم نسبت به اعمال نامشروع حکومت بر مردم بود.

نظام اسلامی پس از انقلاب اسلامی تشکیل شد. نهضت و انقلابي که به رهبري مردي الهي و هوشمند و توسط مردم انجام پذيرفت. از همان ابتدا بعضي افراد و گروه ها سعي در حذف قيد اسلام داشتند اما اين امر به خواست خداوند و تيزبيني امام(ره) محقق نشد و نظام اسلامي شکل گرفت و ارکان و اجزاي حکومت تشکيل شد؛ ولي با تمام وجود اين شکل ظاهري نظام بود. اين نظام نياز به يک محتوا و درون مايه دارد که کليه جهت گيري ها و رفتارهاي فردي و اجتماعي و رابطه مسئولين با مردم بوسيله آن مشخص گردد که قيد اسلاميت چارچوب اين روابط را مشخص مي سازد.

آيا تلاشي براي تشکيل دولت اسلامي صورت گرفته است؟

مي توان گفت که از همان ابتدا تلاش هايي براي تشکيل دولت اسلامي شروع شد اما در طول مسير دچار افت و خيزهاي فراواني گرديد. براي روشن تر شدن اين موضوع شايد بهتر باشد مروري کلي بر دوران و دولت هاي روي کارآمده پس از انقلاب داشته باشيم.

ادامه دارد...