از عزل پرحاشیه مدیراداره کتاب تا ظهور هیولای ادبیات ایران

به گزارش خبرنگار فرهنگی «خبرگزاری دانشجو»، زمستان 93 برای معاونت فرهنگی و به تبع حوزه کتاب و نشر کشور با برگزاری جوایز ادبی متعدد و حاشیه های بسیار زیاد گذشت.

در این گزارش نگاهی داریم به اتفاقات و حواشی فصل زمستان حوزه کتاب و نشر کشور:

برگزاری هشتمین جشنواره شعر فجر

هشتمین جشنواره شعر فجر بعد از واگذاری به بنیاد شعر و ادبیات داستانی در زمستان کار خود را به دبیری اسماعیل امینی آغاز کرد.

جشنواره ای که برخلاف سال گذشته که پر از حاشیه  های ریز و درشت بود بدون حاشیه با برگزاری چندین محفل داخلی و خارجی برگزار شد.

حجت الاسلام والمسلمین سید ابوالقاسم حسینی ژرفا، سید احمد نادمی، بهمن ساکی، ناصر فیض، غلامعلی فلاح قهرودی، محمد علی بهمنی، افشین اعلاء و جواد محقق به عنوان اعضای هیات علمی نهمین دوره از جشنواره بین المللی شعر فجرمنصوب شدند.

انتخاب غلامی جلیسه به عنوان مدیرعامل خانه کتاب

بعد از رفتن نجفعلی میرزایی از خانه کتاب و انتصاب غلامی جلیسه به عنوان سرپرست در نهایت سید عباس صالحی، معاون فرهنگی ارشاد در زمستان 93 به این نتیجه رسید که غلامی جلیسه را به عنوان مدیرعامل این موسسه انتخاب کند.

مجید جلیسه که تاکنون معاونت فرهنگی و پژوهشی خانه کتاب را بر عهده داشته است، پیشتر پژوهشگر نسخ خطی پژوهشگاه عالی تاریخ ایران در فرانسه، مدیر مؤسسه بیاض (اطلاع رسانی و پژوهش در عرصه متون کهن) و مدیر بخش اطلاع‌رسانی، پژوهشگر و کتابشناس مرکز احیاء نسخ خطی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در قم بوده است.

وی دو دهه فعالیت در حوزه کتاب پژوهی و کتابشناسی و داوری جشنواره های کتاب را در کارنامه فرهنگی خود دارد. جلیسه دارای لیسانس زبان و ادبیات فارسی و همچنین 12 سال تحصیلات حوزوی در حوزه های علمیه اصفهان و قم در سطوح مقدمات، سطوح و خارج فقه است.

هچنین داوری هفتمین دوره حامیان نسخ خطی مجلس در سال 85 داوری کتاب سال ایران – بخش نسخ خطی – سال 1392 داوری کتاب فصل – بخش نسخ خطی و کلیات – سال 1393 داوری کتاب سال ایران بخش نسخ خطی و کلیات  در سال 1393 درکارنامه کاری اوست.

عزل پرحاشیه علی شجاعی صائین از اداره کتاب ارشاد

علی شجاعی‌صائین، 12 بهمن ماه با حکم وزیر ارشاد از مدیرکلی اداره کتاب برکنار شد؛ زمزمه‌های زیادی درباره این برکناری شنیده شد، صائین در مصاحبه‌ای با انتقاد از انتصاب "محمدرضا اسدزاده" به عنوان سردبیر خبرگزاری کتاب و انتقاد نسبت به کتاب مسئله دار "من این نسل" برکنار شد.

وی در مصاحبه ای گفت: «بارها به صالحی درباره این فرد و کتابش هشدار داده بودم» و با قاطعیت خبر از این داده بود که «نظرم را به معاون فرهنگی ارشاد اعلام کرده‌ام، از نظر ما «من این نسل» غیرقابل انتشار است».

شنیده ها حاکی از آن بود که ماجرای شجاعی‌صائین و ارشادیون  قدیمی‌تر بوده است؛ مدیرکل کتاب در برابر مجوز دادن به برخی کتاب‌های خاص و حاشیه‌دار نظیر «کلنل» و «من این نسل» ایستاده بود.

صائین در دیداری گفته بود: تا من هستم «کلنل» مجوز نخواهد گرفت.

وزیر ارشاد دلیل برکناری شجاعی صائین را تخلف اداری عنوان کرد و این برکناری را به مصاحبه وی مرتبط ندانست؛ اما وزیر علی شجاعی صائین چند روز بعد از این اظهارنظر نامه ای را به رسانه ها ارسال کرد که متن این نامه بدین شرح است:

ورود به عرصه‌های خرد و کلان اداری و مدیریتی یا خروج از آن‌ها، فی‌نفسه واجد ارزشی نیست و به همین دلیل، وقتی متن نامه وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره برکناری‌ام از اداره کتاب را توسط جناب آقای صالحی، معاون محترم امور فرهنگی، دریافت کردم و خواندم، به راحتی آن را پذیرفتم و از پاسخ دادن به پرسش‌های پرشمار خبرنگاران رسانه‌ها درباره زمینه‌ها و دلایل این اتفاق پرهیز کردم.

با این‌حال، پس از درج مصاحبه وزیر محترم در برخی پایگاه‌های اطلاع‌رسانی در روز سه‌شنبه مورخ 21/11/93، ضروری دانستم به اطلاع برسانم موضوع «دستورالعمل» یا «بخش‌نامه عمومی وزارتخانه» مورد اشاره ایشان، ممنوعیت مصاحبه مدیران وزارتخانه بوده است و علت برکناری این‌جانب نیز، مستند به نامه وزیر محترم خطاب به معاون محترم امور فرهنگی، عدم رعایت این ممنوعیت و انجام مصاحبه بوده است. نامه ذکر شده بعدازظهر روز سه‌شنبه 7/11/93 صادر و عصر همان روز به رؤیت من رسید.

در ضمن درباره مسائل مختلفی که طی روزهای اخیر از سوی برخی از مسئولین وزرات‌خانه بیان شده است و هم‌چنین مکاتبات به‌عمل آمده در مورد بعضی از این اظهارات، مطالب فراوانی دارم که به دلیل پرهیز از ایجاد حاشیه و تنش در فضای نشر کشور فعلاً از بیان آن‌ها صرف‌نظر می‌کنم و امیدوارم دلیلی برای ذکر آن‌ها پیش نیاید.

هیولایی که در بازار کتاب ایران به راحتی قدم می‌زد

انتشار كتاب در كشورهاي همسايه چندي است كه رويه برخي از نويسندگان ايراني شده است. اين كتاب‌ها بدون مميزي در كشورهاي همسايه نظير افغانستان و آذربايجان چاپ و بعد به صورت قاچاق وارد كشور مي‌شود كه كتاب «من اين نسل»، جنجال‌برانگيز‌ترين نمونه اخير آن بوده است.

يكي ديگر از كتاب‌هايي كه اين روز‌ها در ويترين كتابفروشي‌ها عرضه شده و در كشور افغانستان چاپ شده است؛ كتاب لوليتا نوشته ولاديمير ناباكوف است كه اولين‌بار در سال ۱۹۵۵ به چاپ رسيد و به دليل ادبيات مستهجن وراي تصور و تحمل آن تا سال‌ها در كشورهايي چون انگليس هم اجازه توزيع نداشت اما به تازگي با ترجمه فارسي اكرم پدرام‌نيا در افغانستان منتشر شده و به راحتي در كشورمان توزيع مي‌شود. تعجب‌بر‌انگيز آنكه اين كتاب حتي در برخي كتابفروشي‌هاي معتبر تهران نيز به فروش مي‌رسد. ناشر افغانستاني كتاب را به قيمت 350 افغاني منتشر كرده و حتي قيمت ريال هم روي آن درج شده است.

اكرم پدرام‌نيا مترجم ساكن تورنتو در خصوص انگيزه‌اش از ترجمه و انتشار آن در افغانستان مي‌گويد: «در سال‌هاي اخير از خواننده‌هاي جدي ادبيات و دانشجويان پيام‌هايي مي‌گرفتم كه «آيا مي‌شود ترجمه‌ بي‌سانسور و دقيقي از لوليتا خواند؟» مي‌شد و بايد چنين مي‌شد اما كجا مي‌شد چاپ و منتشرش كرد؟ به‌ يقين چاپ ترجمه بي‌سانسور اين اثر در ايران ناممكن بود اما خوشبختانه دنياي مجازي را داشتيم و عزيزاني هم بودند كه از انتشارش در وب‌سايت‌هاي پرخواننده‌شان استقبال كردند. پس از آنكه دو يا سه پاره از ترجمه را منتشر كرديم، پيام‌هايي از دو ناشر افغانستاني رسيد كه خواستند اين اثر را بي‌سانسور و به صورت كتاب چاپ كنند. از ميان اين دو، نشر زرياب موافقت كرد كه هم‌زمان با انتشار آن در دنياي مجازي، به كارهاي چاپ آن سروسامان بدهد.»

منوچهر فراديس، مدير نشر زرياب افغانستان كه اين كتاب را چاپ كرده است، در گفت‌وگو با بخش فارسي راديو بين‌المللي فرانسه درباره نحوه توزيع اين رمان در ايران مي‌گويد: «ما بسيار تلاش كرديم كه اين كتاب را به صورت قانوني به ايران بفرستيم اما اين مسئله امكان‌پذير نشد.»

به گفته وي چند نسخه از اين رمان به صورت غيرقانوني از افغانستان به ايران برده شده و بعد از روي آنها، نسخه‌هاي افست در تعداد زياد تهيه شده است.

هرچند مدير نشر زرياب مي‌گويد كه «لوليتا» تنها كتاب اين انتشارات است كه به صورت غيرقانوني و بدون درنظر گرفتن حقوق مترجم و ناشر توزيع شده، اما در ١٣ سال گذشته كتاب‌هاي بسياري از ناشران افغان به ايران برده شده و به صورت افست چاپ و پخش شده است.

نكته مهم وجود اين كتاب در وي‌ترين كتابفروشي‌ها، بحث توزيع‌كننده‌هاي كتاب است كه اين كتاب چطور به دست توزيع‌كننده مي‌رسد و بعد به راحتي به دست كتابفروش مي‌رسد و در ويترين قرار مي‌گيرد.

اينكه كتاب بدون مميزي وارد كشور شود و در ويترين كتابفروشي‌ها قرار بگيرد، مطمئناً توجه مسئولاني را مي‌طلبد كه به جاي رصد كردن و دروازه‌باني درست براي صنعت نشر به كارهاي ديگري مشغول شده‌اند.

بعد از گذشت مدت زمانی از انتشار اخبار مربوط به این کتاب، روابط عمومی معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در واکنش به خبر منتشرشده در برخی از رسانه‌ها مبنی بر انتشار کتاب «لولیتا» اعلام کرد: این کتاب خارج از ایران و از سوی یک ناشر افغانی و بدون مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به انتشار رسیده و از طریق مجاری غیررسمی وارد کشور شده است.

بر اساس این اطلاعیه، کتاب مذکور طی دو مرحله در تاریخ ۱۳۸۹/۰۸/۱۲ و ۱۳۹۰/۱۲/۱۶ از سوی دو ناشر برای کسب مجوز به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ارائه شده که پس از بررسی‌های انجام شده، مغایر با ضوابط نشر شناخته شده و هیچگونه مجوزی از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به این کتاب داده نشده است.

همچنین مطابق اطلاعیه مذکور، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان متولی حوزه کتاب، پیش از این اقدامات لازم جهت جلوگیری از توزیع این کتاب را انجام داده است. از تمامی رسانه‌های کشور درخواست می‌شود قبل از دامن زدن به شایعات و انتشار اخبار بی پایه و اساس، اطلاعات لازم را از منابع معتبر کسب کنند.

معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی همچنین اعلام کرده که تمامی تلاش و همت خود را برای انتشار کتاب‌های ارزشمند به کار گرفته است و قطعاً انتشار اینگونه اخبار کذب خللی در اهداف پیش روی این مجموعه نخواهد داشت.

برگزاری جایزه کتاب سال، جشنواره غنی پور، کتاب سال دفاع مقدس جشنواره شعر فجر و جشنواره داستان انقلاب زمستان پرخبری را برای اهالی کتاب به همراه داشت.