روایت «سید مرتضی» در آیینه کتاب

خبرنگار فرهنگی «خبرگزاری دانشجو»_  شهید آوینی روزگاری به ما گفت: زندگی زیباست اما شهادت از آن زیباتر است. اکنون کتابی چاپ شده است تا با قلمی زیبا و روان شخصیتی دلنشین و دیدنی از سید شهیدان اهل قلم نشان دهد: با عکسی مشهور و حجله‌ای روی جلد. قلم و محتوای کتاب دست به دست هم داده‌اند تا داستانی خوشخوان و روان و در عین حال پرنکته از زندگی شهید آوینی روایت شود.

زیبایی‌های کتاب در چند بعد قابل بیان است:

1. شخصیت شهیدآوینی و زندگی او فراز و نشیب‌های زیادی را از سر گذرانده است و به طور طبیعی جذاب و شنیدنی است. زندگی قبل از انقلاب و تحولات مقارن با انقلاب برای هر خواننده‌ای می‌تواند جذابیت داشته باشد. البته در کتاب فرازهای اثبات نشده هم وجود دارد اما با این وجود کتاب نکات خواندنی بسیار دارد. دقت نظرهای نویسنده بر ظرافت‌های روایی اضافه می‌کند، به ویژه تخیل‌های قابل تأملی که به صورت آشکار در چند جای کتاب به چشم می‌خورد.

2. قلم روان و خوشخوان نویسنده موجب می‌شود خواننده کتاب را به راحتی زمین نگذارد و تا مدت قابل توجهی تعداد زیادی از صفحات را مطالعه کند. اصولاً این اثر برخلاف دیگر کتب در مورد شهید آوینی، قالبی داستانی دارد. گرچه تحریف به چشم نمی‌خورد ولی ظاهراً عمداً استناد و مآخذ وجود ندارند تا فضای داستانی کار آسیب نبیند و حالا فقط این کتاب یک اثر روایی است که خواننده را با بعد فکری فرهنگی آوینی آشنا می‌کند.

3. به اقتضای داستانی بودن کتاب، تخیل در روایت نقش پررنگی دارد. تخیل هم در زیبایی‌های یک اثر بسیار مؤثر است. نویسنده در مؤخره کتاب نوشته است: «فضای داستان‌پردازی سبب می‌شود تخیل نویسنده هم داخل کار شود... البته درصد بسیار زیادی از مطالب کاملاً مبتنی بر واقعیات تاریخی است»(ص335). مثلاً جزئیات تحول شهیدآوینی در بحبوحه انقلاب شیرینی خاصی دارند هرچند پرسشی را به ذهن خواننده می‌اندازند که این روایت‌ها چقدر مستند و واقعی و چقدر خیالی است؟ یا برخی موارد تخیل نویسنده زیاده به پرواز در می‌آید و از زبان آوینی مدعی می‌شود: احساس می‌کند الان امام هم همان حسی را دارد که مرتضی دارد!(ص108). گاهی تخیل نویسنده با لحن شیرینی ساختار را می‌شکند. مثلاً می‌نویسد : این دفعه خودمان سوره را ورق زدیم؛ بعدازظهر بهاری است و مرتضی در خانه خوابیده است! (141) یا در جایی دیگر:«هم‌نشینی با احمد عزیزی و میرشکاک یکی از تفریحات بسیار سالم مرتضی است اما در ادامه هم می‌گوید: انتظار ندارید که بتوانم مشروح جلسه را برایتان بنویسم؟!». اوج تخیل مناسب آنجاست که ادامه ماجرا بعد از شهادت از منظر روح مرتضی! روایت می‌شود که زبان حال شهید محسوب می‌شود. به طور کلی همین را می‌توانم بگویم که برخی قسمت‌ها گویی زبان حال هستند و با سیاق جملات و خاطرات مطابق هستند مانند واکنش به کشتار حجاج پس از مراسم برائت. «زبان حال» روش کارآمدی است که در میان مداحان و روضه‌خوانان شایع است و می‌توان با رعایت مقتضیات آن را برای نویسندگان هم پیشنهاد نمود.

***

همانطور که گفتیم نام کتاب برگرفته از جمله شهید آوینی است که گفت زندگی زیباست، اما شهادت از آن زیباتر است. اما بهتر است بگوییم: کتاب «زندگی زیباست» زیباست اما آوینی از این کتاب زیباتر است و باید اول این دسته از کتاب‌های زیبا را خواند و بعد باز هم کتاب‌های زیباتر نوشت.

***

کتاب «زندگی زیباست» به تازه‌گی به همت سید عباس ابراهیمی و توسط نشر معارف در 367 صفحه منتشر شده است. برای تهیه این کتاب به اینجا مراجعه نمایید.