«نسبت آوینی و مارکسیسم»، نبوی و فراستی را به مناظره کشاند

به گزارش گروه فرهنگی «خبرگزاری دانشجو»،اولین دوره جشنواره فیلم کوتاه سما با یاد سید شهیدان اهل قلم سید مرتضی آوینی و با موضوع سبک زندگی اسلامی ایرانی در سالن یک سینما فلسطین افتتاح شد. در ابتدای این مراسم از کتاب«عفاف و حجاب از دیدگاه نوروبیولوژی» با حضور 7 مولف و محقق کتاب رونمایی شد. صحرایی سرپرست گروه محققان کتاب درباره آن گفت: این کتاب دغدغه ای در جامعه ما و جامعه جهانی است که در نهایت علمی و انسانی بودن پوشش حجاب را اثبات می کند. قصدم از بیان این مطلب این نیست که خواندن این کتاب را ترویج کنم اما باید بگویم مطالعه نکردن این کتاب تفکر شما را نسبت به مسأله پوشش ناقص نگه می دارد.

در ادامه مجتبی امینی دبیر جشنواره فیلم کوتاه سما درباره اهداف این جشنواره گفت: این جشنواره با محوریت قرار دادن سبک زندگی اسلامی و ایرانی نخستین گام را با امکان دیده شدن آثاری با این مضمون برداشته است. بنابراین با فرا رسیدن سالروز شهادت شهید آوینی و تولد حضرت فاطمه(س) جشنواره سما شروع شد.

وی در رابطه با بخش های مختلف ارائه قالب آثار توضیح داد: چهار قالب داستانی، مستند، پویانمایی و فیلمنامه برای ارائه آثار در این جشنواره در نظر گرفته شده است. این جشنواره از 22 تا 27 فروردین به کار خود ادامه می دهد. همچنین هر روز در سالن سینما فلسطین از ساعت 14 تا 22 آثار با یکدیگر رقابت می کنند. ساعت 16 تا  18 اکران فیلم های سینمایی اول موفق سال های گذشته را خواهیم داشت. همچنین از ساعت 18 تا 20 کارگاه های آموزشی برگزار می شود تا فیلمسازان از آن استفاده کنند.

امینی در پایان صحبت های خود با اشاره به علت برگزاری این جشنواره گفت: دلیل اصلی برگزاری جشنواره فیلم کوتاه سما هجمه فرهنگی است که نسبت به سبک زندگی وجود دارد و این جشنواره تلاش می کند تا با همراهی مخاطبان خود که خانواده ها هستند، سبک زندگی اسلامی ایرانی را ترویج دهد. این جشنواره طی سه ماه موفق شد که کار خود را با تعداد آثار دریافتی 1986 اثر شروع کند. هیأت های انتخاب و داوری در تلاش برای ارزیابی آثار هستند. اولین برنامه بزرگداشت ویژه زنده یاد ویژه رسول ملاقلی پور کارگردان و سینماگر عرصه دفاع مقدس است که در افتتاحیه برگزار می شود. دومین برنامه بزرگداشت نیز در اختتامیه است که در پایان مشخص خواهد شد.

بررسی نقد از دیدگاه شهید آوینی

در ادامه این مراسم بحثی پیرامون دیدگاه شهید آوینی در نقد با حضور اکبر نبوی و مسعود فراستی برگزار شد. فراستی با پل زدن به دیدگاه آوینی درباره نقد هیچکاک گفت: آوینی معتقد است که هیچکاک استاد مطلق سینماست. او معتقد است سینما یک قالب مستقل به صورت یک سیر روحی است و عقل بعد از آن می آید. همچنین آوینی معتقد است سینما هنر فضاست و هنر نیز از پسِ سرگرمی به وجود می آید. متأسفانه دیدگاه ما درباره سرگرمی در دهه 60 نازل شد. مرتضی به تبع هیچکاک معتقد است یک هنرمند در سینما باید بهای گرافی برای خودش بدهد که آن بها سرگرمی است. سینما پیام، ادبیات و فلسفه نیست بلکه سینما سینماست و یک سیر روحی است که در مخاطب ایجاد می کند و تجربه های انجام نشده ما را قابل درک می کند.

نبوی نیز در ادامه با اشاره به دیدگاه شهید آوینی در نقد توضیح داد: باید به این مسأله توجه کنیم که شهید یک سالک مستمر است که یک سیرورت مستمر را تجربه می کند و دائم در حال حرکت به سمت افق های بالاتر است. نقد از دیدگاه آوینی به این اعتبار سلوک مستمر، در یک ساحت قرار نمی گیرد. شاید به اعتبار این مسأله شهید در یک نقطه متوقف نمی شود. اگر شهید این سلوک مستمر را نداشت، با یک تحلیلگر عادی روبرو بودید. نظرگاه های او نسبت به موسیقی فیلم یک دیدگاه خاص بود و به مرور این دیدگاه نسبت تغییر کرد.

این منتقد درباره نقدهای شهید آوینی نیز یادآور شد: متأسفانه بیماری را از دهه 60 داشتیم و شهید هم گریزی از آن نداشت و آن مایه ادبیات چپ مارکسیستی در این کشور است. شهید در سایه نقد متأثر از این ادبیات بود.

فراستی نیز در ادامه این مطلب گفت: شکی در این که آوینی سالک بود، نیست اما معنیش این نیست که نظراتش دائم تغییر می کرد. بعضی از نظرات او اصلا تغییر نمی کرد. ویرایش مطالب سینمایی مرتضی آوینی در اوایل کارم به عهده من بود و آخر نظر او نشان دهنده معیار شناخت اوست. اصلا معتقد به این نیستم که او متأثر از مارکسیسم یا لیبرالیسم بود. مارکسیست ها اصل را نه بر فرد، بلکه بر جلو رفتن رسالت می گذاشتند.

وی افزود: هنر برای مارکسیست ها وسیله ای برای تبلیغات است که می خواهد کارگر را بر مسند قدرت بنشاند. نقدهای ملهم از مارکسیسم روی تاریخ استوار است و نه فرد. قطعا مارکسیست ها دشمن جدی هیچکاک هستند. مرتضی هیچکاک را استاد مطلق سینما در سال های آخر بیان نظرات خود می داند و حداقل در سال های آخر براساس این محور حرکت می کند.

این منتقد در رابطه با تکنیک و فرم از منظر شهید آوینی بیان کرد: او از کلمه تکنیک به جای فرم استفاده می کند و تفسیر او از فرم تکنیک است. او معتقد است که محتوا از پسِ فرم می آید و محتوا نیز بدون فرم معنا ندارد. او جزو معدود آدم های بعد از انقلاب است که این موضوع را می فهمد و تئوریزه می کند.

نبوی در پاسخ به فراستی توضیح داد: محتوای آثار آوینی به عنوان یک حکیم مسلمان متأثر از مارکسیست نیست بلکه ادبیات و نوع تیتر زدن ها و لحن پرخاشجویانه اش نشانه این تأثیرپذیری ناخودآگاه است. به نظرم به طور مطلق امکان صحبت درباره پدیده های اجتماعی وجود ندارد و همه چیز نسبی است. سینما دارای ساحت صنعت، هنر و رسانه است. رسانه بدون پیام واجد معانی نمی شود که بخواهیم درباره آن صحبت کنیم.

وی افزود: سالک به طور منظم به افق های بالاتر دست پیدا می کند اما این به معنای فراموش کردن اصول گذشته نیست. نقد یک اثر سینمایی نسبت مهمی با کسی دارد که می خواهد این نقد را انجام دهد. بهترین زمان برای نقد که نوعی از داوری است، زمانی است که انسان در مرحله گشایش و بسط روحی است. این ها در آثار شهید آوینی هم قابل مشاهده است.

فراستی در ادامه پاسخ داد: مرتضی به درستی می گوید همه سینما یعنی هیچکاک. به نظر خودم هیچکاک مظهر سینماست و سینما یک موجود مستقل زنده است که هم صنعت و گاهی هنر است و باید هر دو وجه صنعتی و پیام را طی کند. نقد مطالبی که آوینی به نام گلزار برای مخملباف و مهرجویی نوشته هرگز مارکسیستی نیست. تند و بی رحم بودن بودن نشانه مارکسیستی بودن نیست. او جای نقد را با نسیه عوض نمی کند و با مخاطب و اثر شوخی ندارد.

این منتقد با اشاره به اینکه هر اثری باید حرف خودش را بگوید، افزود: اثری که خودش را با سنجاق به صاحبش می چسباند، اثر هنری نیست بلکه باید مستقل از صاحبش باایستد و از خودش دفاع کند. معمولا از اثر حرکت می کنند، نه نام کارگردان و آفریننده اثر و مرتضی به همین مسأله معتقد است. اول ما به روایت توجه می کنیم و در آخر به راوی یعنی مؤلف و آفریننده اثر می رسیم. نقدهایی که او با نام مرتضی امضا کرده به طور اساسی آثاری است که به عنوان یک متفکر انقلابی معرفی می شود. وجه سلبی نقدها زمانی است که خودش را به عنوان فرهاد گلزار معرفی می کند و تندی به خرج می دهد.

نبوی پاسخ داد: ما در نقد سلب و ایجاب نداریم. منتقد باید احساسات خود را برای نقد کنترل کند. در اصول و مبانی نگاه معرفتی شهید آوینی شاخص های خوبی برای جوانان است که اصلا مطلق نیست.

فراستی در پایان در پاسخ به نبوی گفت: نظرات مرتضی مطلق است. معیار او به طور مطلق محتوا نیست. او مهمترین، تئوریک ترین و جدی تری تئوریسین عرصه انقلاب اسلامی است که از روشن فکری عبور می کند. اسلوب نقد مرتضی از اثر به موثر و از فرم به محتوا به طور مطلق است. مرتضی تمام احساسات را در نقد خود به کار می برد و در واقع خودش را از اثرش حذف نمی کند. این در زمانی که شیفته«مهاجر» حاتمی کیا و یا عصبانی از «هامون» مهرجویی است، احساس می شود.

تقدیر از رسول ملاقلی پور و جمشید هاشم پور

در پایان این مراسم نیز تابلوی نقاشی زنده یاد رسول ملاقلی پور روی سن قرار گرفت و پس از آن با حضور جمشید هاشم پور بازیگر، مرتضی سرهنگی نویسنده و اکبر نبوی منتقد از خانواده این سینماگر متشکل از علی ملاقلی پور فرزند و همسرش قدردانی شد.

جمشید هاشم پور که در چند کار ملاقلی پور با او همکاری کرده بود، درباره این کارگردان گفت: او شخصیت پیچیده و خاصی داشت و بعد از همکاری متوجه روحیه شاد و منحصر به فرد او شدم.

مرتضی سرهنگی نیز درباره این سینماگر افزود: رسول سعی کرد پای مرا به سینما باز کند و به همین واسطه نیز من به سینما علاقه مند شدم.

اکبر نبوی نیز درباره آشنایی با ملاقلی پور عنوان کرد: فاصله آشنایی چهره به چهره ام با رسول9 ماه بیشتر نبود. اولین نقد سینمایی ام را برای فیلم او نوشتم. کمتر سینماگری را مثل رسول می شناسم که در جوشش هنری باشد و سینما و هنر را زندگی کند.

علی ملاقلی پور نیز با اشاره به صمیمت پدرش با این سه نفر گفت: این سه بزرگوار بهترین دوستان پدرم بودند و بابا از همکاری با استاد هاشم پور لذت می برد و می گفت ورای تصورم بازی می کند. مرتضی سرهنگی هم در کارهای آخر پدرم بازی می کرد و ایده برخی قسمت های فیلم را می داد و بسیار فرد روشنگری است. اکبر نبوی نیز در خفا اشکالات کار پدرم را به او می گفت و تعریف ها را هم بیان می کرد و دوست خوب پدرم بود.

در پایان این مراسم جمشید هاشم پور، اکبر نبوی و مرتضی سرهنگی روی عکس نقاشی شده رسول ملاقلی پور یادداشتی نوشتند و لوح تقدیری نیز به خانواده او اهدا کردند. همچنین لوح از جمشید هاشم پور نیز به دلیل سالها فعالیت در عرصه سینمای دفاع تقدیر و هدیه ای به او اعطا شد. فیلم روباه به کارگردانی بهروز افخمی نیز در پایان مراسم افتتاحیه اکران شد.