توسعه آموزش عالی در خوزستان؛ فرصت یا تهدید؟!

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو- اکبر بهاری؛ روزگاری نه چندان دور دانشگاه آرزوی همه جوانان کشور بود و کنکور سدی نامهربان که عبور از آن خاطره‌ای برای عمده‌ای از همه ماست.

اکنون ولی با گسترش بی‌حد و حصر آموزش عالی در کشور و بویژه در خوزستان، دیگر دانشگاه و دانشجو شدن نه سخت است و نه زیبا!

بسیاری از دانشگاه‌ها با عناوین مختلف در سراسر شهر‌های استان بوجود آمدند و به تربیت دانشجو در رشته‌های متنوع می‌پردازند و به نوعی شهری نیست که واحدی از پیام نور یا دانشگاه آزاد در آن نباشد.

 تا جایی که امروز دیدن شعبه‌ای از دانشگاه پیام نور در هر شهر و منطقه‌ای در کنار یک شعبه از دانشگاه آزاد که در همسایگی یک یا چند مرکز آموزش عالی وابسته به وزارتخانه‌ها در شهری کوچک که یک یا چند دانشگاه غیرانتفاعی هم دارد، موضوع عجیبی نیست؛ یا ایجاد پردیس‌های خودگردان و تغییر رویکرد در فعالیت دانشگاه علمی و کاربردی و فنی و حرفه‌ای نیز اصلاٌ عجیب نیست.

افزایش ظرفیت و گسترش بی‌حد و حصر دانشگاه‌ها حالا به یک چالش و مشکل اساسی در آموزش عالی کشور تبدیل شده و انتقادهای بسیاری را درباره رشد مدرک‌گرایی و کم شدن کیفیت آموزش به همراه داشته است.

با توجه به رشد منفی جمعیت، روز به روز از میزان جمعیت دانشجو کاسته می‌شود و با این شیب منفی ورود دانشجو، به نظر دور از تصور نیست که در سال‌های اینده با حجم عمده از سرمایه‌های خوابیده در دانشگاه‌های بدون دانشجو و هیات علمی‌های جذب شده روبرو شویم.

بنظر مشکل عمده در این مسئله بویژه در خوزستان نبود یک اتاق فکر منسجم برای ساماندهی بخش آموزش عالی است؛ یعنی در رقابت بین مراکز آموزش عالی برای جذب دانشجو کیفیت و رسالت اصلی نادیده گرفته می‌شود.

نگریستن به دانشگاه به مثابه یک بنگاه اقتصادی تفکری خطرناک است که بنیان‌های فکری و علمی و تربیتی جامعه را از اساس تخریب می‌کند.دانشگاه در وهله اول یک مرکز تربیتی است و نباید به بهانه جذب دانشجو از رسالت اصلی غفلت شود.

 آنچه اتاق فکر در آموزش عالی باید به صورت کلان مورد بررسی قرار دهد عبارتند از:

 برآورد دقیق از نیاز خوزستان: با توجه به اینکه روز به روز تعداد موسسات آموزش عالی افزوده می‌شود، باید بر اساس آمار، جمعیتی دقیق نیاز استان را شناسایی کنند و از افزایش قارچ وار برخی موسسات خودداری کند.

شناسایی نیاز‌ها و ظرفیت‌های استان: نیازهای فرهنگی و سیاسی و اقتصادی خوزستان مورد شناسایی قرار گیرد و براساس این نیاز‌ها و با بهره‌مندی از ظرفیت‌های خوزستان رشته‌ها و موسسات مورد نیاز راه اندازی شود.

کیفی سازی مراکز آموزش عالی: متاسفانه بخشی از موسسات آموزش عالی به بنگاه‌های اقتصادی و مدرک فروشی مبدل شدند و بدون بهره‌مندی از حداقل امکانات ازمایشگاهی، اساتید و فرهنگی به جذب دانشجو می‌پردازند که باید مورد بررسی قرار گیرد.

 مدرک گرایی آفت اصلی پیشرفت علمی است که متاسفانه در برخی موسسات به آن دامن زده می‌شود و دانشجوی با بنیه ضعیف علمی تحویل جامعه می‌شود.

گسترش نامناسب تحصیلات تکمیلی: با کم شدن شیب ورود دانشجو به دانشگاه و انتقال این شیب به بخش تحصیلات تکمیلی، شاهد ظهور حجم بالایی از دانشجویان مقاطع تحصیلات تکمیلی در دانشگاه‌ها هستیم.

به طوری که اکنون تعداد حاضر در کنکور کار‌شناسی ارشد و دکتری بیش از کنکور کار‌شناسی است که این صرف انتقال از یک مقطع به مقطع دیگر فقط پاک کردن صورت مسئله است.

بومی سازی رشته‌های تحصیلی: بسیاری از سرفصل‌ها و رشته‌های تحصیلی در آموزش عالی به روز و متناسب با شرایط امروز کشور نیست و سرفصل‌های قدیمی به هیچ وجه نمی‌تواند پیشرفت کشور را فراهم کند.

باید سرفصل‌ها با شرایط بومی و محیطی خوزستان تطابق پیدا کند تا بتواند زمینه توسعه خوزستان را فراهم کند.

عدم تطابق رشته‌ها با متقاضیان: آمار درستی از دختران و پسران داوطلب در استان وجود ندارد تا بتوان براساس توانایی افراد، رشته‌های مورد نیاز را گسترش داد.

به طوری که شاهد هستیم به برخی رشته‌ها که متناسب با شرایط خانم‌ها است، کمتر توجه شده است و این باعث شده این قشر به اجبار در رشته‌های با شرایط سخت مشغول به تحصیل شوند.

البته از طرفی گسترش آموزش عالی برای خانمها باید با درنظر گرفتن پیوست فرهنگی باشد تا معضلات فرهنگی از جمله افزایش سن ازدواج را در پی نداشته باشد.

غفلت از مهارت بخشی به دانشجویان: متاسفانه رشد بادکنکی موسسات آموزش عالی مهارت بخشی را به محاق برده است و صرفا به یکسری محفوضات و جزوات اکتفا می‌شود و این سبب شده که شاهد رشد بیکاری در جامعه باشیم.

حال آنکه اگر رشته‌ها و سرفصل‌های منطبق با نیاز‌ها و واقعیات طراحی بشوند و دانشجو در فضای واقعی رشد کند به راحتی می‌تواند وارد بازار کار شود.

غفلت از مسایل تربیتی و فرهنگی: یکی از مسایلی که رشد بی‌رویه موسسات آموزش عالی در خوزستان را سبب شده، نادیده گرفته شدن مسئله تربیت فرهنگی است.

اساتید که در چندین موسسه مشغول هستند دیگر وقت کافی برای تربیت دانشجو ندارند و در بهترین حالت به مسئله آموزشی دانشجو بسنده می‌کنند.

به طوری که اکنون خروجی مراکز آموزش عالی خوزستان سالانه بیش از چندین هزار دانشجو است، ولی این استان از معضلات فرهنگی رنج می‌برد و این نشان می‌دهد خروجی دانشگاه به لحاظ فرهنگی توانمند نشده است که بتواند جریان فرهنگی غنی راه بیاندازد.