جای خالی مسأله «بلوغ» در متون درسی/ نوجوانان؛ قربانی بی‌توجهی مسئولان

گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو _زینب حیدری، امروزه رسانه‌های غربی اصلی‌ترین عنصر تشکیل‌دهنده‌ی جامعه یعنی خانواده و به‌ویژه کودکان را هدف قرار داده‌اند. هنگامی که کودکان اسطوره‌های افسانه‌ای، خرافی و کارتونی را الگوی زندگی خویش قرار می‌دهند، متأسفانه می‌توان گفت که آنها تا حد زیادی موفق شده‌اند تا با سوء استفاده از جاذبه های قوی و نامحدود غریزی و جنسی این شخصیت‌ها، کودکانمان را به سمت فرهنگ منحط غربی و اهداف و افکار خود جذب کنند. نادیده گرفتن این الگوهای افسانه‌ای و نادرست برای کودکان علیرغم سعی پدر و مادر امری است تقریباً غیرممکن، چرا که رسانه‌ها با هدف تاثیرگذاری بر مخاطب برای هرکدام پیوست فرهنگی خاصی را طراحی کرده وبه صورت برنامه های تلویزیونی، اسباب‌بازی؛ البسه و دیگر کالاهای فرهنگی در اختیار مخاطب قرار می‌دهند.

علاوه بر این امروزه حضور خیل کثیری از افراد جامعه در شبکه‌های اجتماعی و کاهش سن کاربران این شبکه‌ها، خود مسئله‌ای است که در سال‌های اخیر ذهن بسیاری از کارشناسان را به خود مشغول کرده‌ است. مباحث مختلف اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی و ...، همه و همه عناوینی است که در این شبکه‌ها مطرح می شود. هم‌چنین وجود صدها شبکه ماهواره‌ای که در دسترس مردم قرار دارد، و هرکدام با فرهنگی غیر از فرهنگ جامعه ایرانی مدیریت می شود سبب می شود تا تضادهای رفتاری و اخلاقی سبب پارادوکس‌هایی در ذهن بیننده و کار ایجاد کند. سوالاتی که می تواند پاسخی قانع کننده و منطقی داشته باشد اما به واسطه‌ی نبود منابع یا عدم  اطلاع از منابع متقن خود به شبهه تبدیل می شود.

یکی از مهمترین مسائلی که می‌تواند در این میان برای جامعه مشکل ایجاد کند بی‌پاسخ ماندن سوالاتی است که فرد بر اثر بی‌تجربگی به درِ بسته می‌خورد و مستأصل از یافتن جواب می‌ماند. نوجوانان امروز قشری هستند که به وفور در شبکه‌های اجتماعی حضور دارند؛ و البته به  شبکه های متعدد فارسی زبان ماهواره‌ای که برای آنها راه اندازی شده و اغلب با فرهنگ بیگانه اداره می شوند، دسترسی دارند. در این میان این تضادها و تفاوت‌های فرهنگی، نوجوان را به علامت سوال‌هایی می‌رساند که در فرهنگ ایرانی برای پاسخ به آن جوابی نیست. اگر هم جواب باشد بعضاً به عنوان خط قرمز مطرح است.

مسأله «بلوغ جنسی» و «اعتیاد» در زمره همین مسائل است. اما آیا شبکه‌های اجتماعی و ماهواره ای منبع مناسبی برای کسب اطلاعات برای مسائل مربوط به نوجوانان هستند؟ قدر مسلم اینکه این شبکه ها نه تنها برای نوجوانان که در شرایط سنی خاص خود قدرت تمیز بین مطالب موثق و غیرمتقن را ندارند؛ نمی‌توانند منبع اطلاعاتی صحیحی باشد، بلکه اقتضای فرهنگ و شعائر دینی در ایران به گونه‌ای است که اجازه طرح مسائلی از قبیل مسائل مربوط به بلوغ جنسی و اعتیاد را در سنین پائین نمی‌دهد. اما با رشد سطح ارتباط به واسطه وسعت و همه‌گیر شدن بهره‌گیری از شبکه های اجتماعی و ماهواره؛ سبب شده تا طرح مسائل مربوط به این مسائل در سنین کودکی ذهن کودکان و نوجوانان را به نحوی به خود مشغول کند.

اگر چه در متون درسی نیز به طور مختصر این مسائل در حد اطلاعات عمومی در اختیار دانش آموزان قرار می گیرد؛ اما به گفته و اذعان نوجوانان این میزان اطلاعات نه تنها پاسخگوی سؤالاتشان نیست؛ بلکه سوالات بیشتری را ایجاد می کند که حس کنجکاوی نوجوانان را سبب می‌شود؛ که به دور از چشم والدین و مسئولان مدرسه خود به دنبال پاسخی مناسب برای سوالات خود باشند.

«عرفان عزیزی» از مشاوران شبکه جهانی «هُدهُد» در این‌باره می‌گوید: «وقتی طرح مسائل مربوط به بلوغ جنسی در ذهن نوجوانان شکل می‌گیرد؛ حتی نوجوان از طرح آن ابا دارد، چرا که برخورد اطرافیان به گونه ای است که انگار تابوشکنی صورت گرفته، در حالی که این حق نوجوان است که بداند مسائلی که برایش پیش می آید طبیعی است و باید از لحاظ ذهنی آماده پذیرش و مواجهه با آن تغییرات شود.

«ترلان پروانه» هنرپیشه سینما و تئاتر نیز با تصدیق این اظهارات می‌گوید: نیازهای نوجوانان مسأله‌ای است که باید از قبل برای آن برنامه‌ریزی صورت بگیرد، اما متاسفانه شناسایی نیازهای نوجوانان در هر برهه ای آنقدر با تاخیر صورت می گیرد که تا رسیدن نوجوانان به پاسخ، زمان از دست رفته و نوجوان از منابع دیگری به پاسخ سؤالات خود دست خواهد یافت، اما اینکه این منابع تا چه اندازه صحیح و قابل اعتماد باشند نیز خود مسئله‌ی دیگری است.

وی بهره‌گیری مفید از کلاس‌های مشاوره و پرورشی را از راهکارهای مناسبی می داند که می توان از آن برای گفت‌وگو و طرح مسائل دانش آموزان استفاده کرد، و می‌افزاید: در مدارس ما اکثر این ساعات به بطالت می گذرد.

«میرهادی قره سید رومیانی» نایب رئیس فراکسیون جوانان مجلس شورای اسلامی نیز در این‌باره با بیان این‌که تلاش مجلس بر این است که قوانین مزاحم را از پیش روی جوانان بردارد، می گوید: «در برخی مسائل حل مشکلات تنها از طریق وضع قانون نیست، برخی مسائل قبل از قانون‌گذاری؛ باید در جامعه کار فرهنگی صورت بگیرد. در این مورد خاص نیز هنوز این پذیرش از سوی مردم و مسئولان وجود ندارد، از همین رو طرح آن نیز با مخالفت مواجه می شود.»

«احسان حلمی» مدیر شبکه جهانی هدهد نیز درباره مطالبه نوجوانان پیرامون طرح مسائل مربوط به نوجوانان در منابع درسی و رسانه‌ها تصریح می کند:  این مسأله مطالبه و گله‌ای به حق از سمت نوجوانان است، اما در هر فرهنگی برخی مسائل تابو هستند که این تابو می‌تواند دارای وجوه غلط فرهنگی باشد.

وی می افزاید: برخورد با تابوها مسائلی هستند که در جامعه می تواند سبب برخورد شود از همین رو مدیران و مسئولان حتی اگر آن تابو به صورت غلط در جامعه ترویج داده شده باشد به راحتی حاضر به تابوشکنی نیستند، مسئله‌ی مطرح کردن مسائل مربوط به بلوغ جنسی نوجوانان نیز از مسائلی است که در این زمره قرار دارد.

حلمی خاطرنشان می‌کند: در این زمینه ما به قانون نیاز نداریم، بلکه به جرأت نیاز داریم! البته باید این مسئله مدنظر باشد که در طرح چنین مسائلی فقط نمی توان به تلویزیون متکی بود؛ بلکه رسانه‌های دیگر نیز همگام با تلویزیون می‌باید در این مسیر همراهی کنند.

اگرچه طرح چنین مسائلی از سوی خانواده‌ها و برخی مسؤلان در سنین کودکی؛ امری منفی تلقی می شود، اما با توجه به میزان ارتباطات و سطح اگاهی های مردم به ویژه کودکان و نوجوانان، و راه‌های دسترسی به مطالب و متون ناصحیح و نادرست از همین رو طرح این مسائل از طریق سیستم آموزشی؛ امری لازم به نظر می رسد که بر اساس آن نوجوان بتواند با اطمینان خاطر سوالات خود را از منابع مطمئن و معتبری همچون پدر، مادر و معلمان خود جویا شود و از کانال های صحیح به جواب برسد.

این‌که این مباحث باید در متون درسی و واحد درسی در دوران مدرسه برای دانش اموزان به طور صحیح طرح شود؛ امری ضروری است، اما چگونگی طرح و گنجاندن این محتوا به چه صورت باشد مسئله ای است که مسؤلان امر می‌بایست آن را در دستور کار خود قرار دهند.