«طبل توخالی» ائتلاف عربستان چرا به صدا درآمد؟/ از جنگ قدرت در دربار تا مقابله با ایران

گروه بین‌الملل خبرگزاری دانشجو - پریسا زارعی، بامداد سه شنبه، وزیر دفاع عربستان با حضور در یک نشست خبری از تشکیل ائتلاف اسلامی ضد تروریسم خبر داد. عربستان پیش از این اما عضو ائتلاف بین‌المللی (به اصطلاح) ضد داعش به رهبری آمریکا شده بود که البته بدون هیچ دستاورد مثبتی؛ اکنون یک سال از عمر آن می‌گذرد. از سوی دیگر، سابقه برخی کشورهای عضو این ائتلاف و از آن بالاتر، رهبر این گروه بسیار سوال برانگیز است.

به اذعان نهادهای امنیتی غربی که مورد اخیر آن نهاد اطلاعاتی آلمان بود عربستان از حامیان تروریسم در جهان به شمار می رود. حال این کشور مدعی رهبری ائتلاف خود ساخته علیه تروریسم نیز شده است! خبری که توسط محمد بن سلمان وزیر دفاع رژیم سعودی و فرزند ملک سلمان پادشاه این کشور اعلام شد.

ائتلافی برای پنهان کردن حمایت از تروریسم

علاوه بر آنکه عربستان و تعدادی از کشورهایی که فرزند شاه سعودی از آنها به عنوان کشورهای عضو ائتلاف جدید نام می‌برد از مهمترین ایجاد کنندگان و حامیان گروه داعش هستند؛ این کشورها تعریف واحدی از تهدید و آنچه «تروریسم» می نامند نیز ندارند. از سوی دیگر این کشورها درخصوص چگونگی مواجهه با تروریسم به لحاظ عملیاتی نیز با مشکلات زیادی مواجه هستند.

احمد دستمالچیان سفیر اسبق جمهوری اسلامی ایران در لبنان معتقد است: ائتلاف جدید، در باطن پوششی برای اقدامات آتی ریاض در حمایت از گروه‌های افراطی فعال در خاورمیانه و در ظاهر، برای تبرئه کردن خود از اتهام راهبری تروریست‌ها است. سیاستی بسیار ناشیانه که توسط «محمد بن سلمان» اتخاذ و اعلام شده است.

دستمالچیان با تقسیم‌بندی کشورهای عضو ائتلاف به دو گروه مجزا می‌گوید: "دسته اول، کشورهایی مانند کویت، ترکیه، اردن، مصر، که همسو با سیاست‌های عربستان محسوب می‌شوند و دسته دوم، کشورهایی که به پترودلارهای سعودی نیاز دارند. کشورهایی مانند سودان، سومالی، کومور و مانند آن‌ها." وی تشکیل این ائتلاف را در راستای تلاش عربستان برای مبرا ساختن خود از اتهام حمایت از داعش می‌داند و معتقد است سعودی‌ها به این ائتلاف ظاهر اسلامی داده‌اند تا اقدامات خود را در لوای آن توجیه کنند.

ائتلافی برآمده از شکست‌های مکرر

جعفر قنادباشی کارشناس مسائل غرب آسیا دلایل تشکیل این گروه توسط عربستان را این چنین بیان می‌کند: «به نظر می رسد ائتلافی که عربستان رهبری آن را بر عهده گرفته به دو دلیل مختلف ایجاد شده است. عامل اول به شرایط ویژه عربستان مربوط می شود که به دنبال خروج از نوعی انفعال و سرپوش گذاشتن بر شکست ها و ناکامی های خود در عرصه سیاست خارجی است.»

وی ضمن بیان اینکه سران عربستان مجبورند اقداماتی انجام دهند تا بر شکست‌های خود در جبهه‌ی یمن و سوریه و همچنین وضعیت وخیم اقتصادی سرپوش بگذارند؛ عامل دوم تشکیل ائتلاف فوق را نقش آمریکا و انگلیس در سیاست خارجی عربستان می‌داند: "به عبارت دیگر تصمیم گیر های مربوط به سیاست خارجی منطقه ای عربستان در ریاض گرفته نمی شود؛ بلکه در لندن و واشنگتن تصمیم گیری می شود."

وی با مشابه دانستن این ائتلاف با شورای همکاری خلیج فارس می‌گوید: "می‌توان گفت این ائتلاف شبیه شورای همکاری خلیج فارس است که چند ماه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و نه در برابر استعمار بلکه در مقابل جمهوری اسلامی شکل گرفت. همچنین می توان این ائتلاف را مدلی بزرگ تر از مدل ائتلاف علیه تروریسم که سال گذشته به رهبری آمریکا شکل گرفت دانست؛ چراکه به نظر می رسد خواست امریکا این است که کشورهای منطقه با سلاح و هزینه خود به مقابله با تروریسم بپردازند و آمریکا خیلی خود را درگیر این موضوع نکند."

ائتلافی برای مقابله با ایران

«جان مک کین» سناتور ارشد ایالت آریزونای آمریکا نیز عامل اصلی تشکیل این ائتلاف را تلاش سعودی‌ها برای رقابت با ایران می‌داند. وی همچنین شکل‌گیری ائتلاف عربستان را نشانه‌ی شکست ائتلاف ضد داعش به رهبری آمریکا ارزیابی کرده و معتقد است: "کم کاری آمریکا در مبارزه با داعش باعث شده است که عربستان از فرصت استفاده لازم را برای مبارزه با رقیب دیرینه خود ایران ببرد."

جنگ قدرت در دربار

از سوی دیگر مجتهد فعال اینترنتی افشا‌گر وقایع پشت پرده خاندان آل‌سعود؛ ضمن بی‌هدف دانستن این ائتلاف، آن را در راستای جنگ قدرت شاهزادگان دربار سعودی تحلیل می‌کند. وی می‌نویسد: " اعلام تشکیل چنین ائتلافی، یک حرکت نمایشی ناکام از سوی محمد بن سلمان برای قانع کردن غرب به این موضوع است که وی در مبارزه با تروریسم نسبت به محمد بن نایف توانایی بیشتری دارد و گویا بن سلمان با چنین کاری می خواهد به غرب بگوید که اگرچه محمد بن نایف بر تروریسم در داخل مرزهای عربستان پیروز شد ولی من می توانم تروریسم را در سراسر جهان اسلام سرکوب کنم."

درحقیقت از نظرات مجتهد چنین بر می‌آید که محمد بن سلمان به عنوان جانشین ولیعهد درصدد است تا اختیارات امنیتی محمد بن نایف (ولیعهد) را دور بزند و این حوزه را نیز در دست خود داشته باشد.

روزنامه ایندیپندنت انگلیس هم این ائتلاف را نمایشی دانسته و  می‌نویسد: "اینکه عربستان تشکیل یک ائتلاف نظامی سنی را اعلام کرد تنها یک اقدام صوری است. ما می‌دانیم که آمریکا همواره از نبود یک ارتش سنی در خط مقدم جنگ با داعش شکایت می‌کرد."

این روزنامه در ادامه از عدم وجود استراتژی مشخص در این ائتلاف سخن گفته و می‌نویسد: "در سایه عدم وجود طرح یا استراتژی از سوی این ائتلاف؛ تروریست‌ها هرگز از ائتلاف نظامی عربستان ترسی نخواهند داشت."

ائتلاف حامیان تروریسم!

اما سابقه‌ی کشورهای عضو ائتلاف سعودی که اغلب یا از تشکیل دهندگان اصلی گروه‌های تروریستی هستند و یا در برابر آن موضعی انفعالی داشته‌اند، خود بر مضحک بودن این تشکیلات افزوده است. احمد داود اوغلو، نخست وزیر ترکیه که کشورش از مهم‌ترین حامیان و متحدین گروه تروریستی داعش است؛ با حمایت از این ائتلاف گفت: «تمامی کشورهای مسلمان باید با یکدیگر متحد شوند تا بتوانند در مقابل تروریسم بایستند. این اتحاد بهترین پاسخ به کسانی است که تلاش دارند اسلام و ترور را با یکدیگر متحد نشان دهند. ترکیه برای هر نوع همکاری در این بخش جدای از اینکه چه کسی این ائتلاف را رهبری و هدایت کند، آماده است.»

از سوی دیگر عدم دعوت از کشورهایی همچون جمهوری اسلامی ایران، سوریه، عراق و عمان که طی سال‌های اخیر بیش‌ترین نقش را در مبارزه با تروریسم داشته‌اند؛ این گمان را تقویت می‌کند که ائتلاف ادعایی رژیم سعودی بیش از آنکه تشکیلاتی در برابر تروریسم باشد، برای مقابله با رقبای منطقه‌ای و جبهه‌ی مقاومت تشکیل شده است.

حسین رویوران، تحلیلگر سیاسی با بیان عدم حمات ایران از این ائتلاف می گوید: «به نظر ایران سردمداران این جریان سوابق خوبی ندارند و آنها متهمان اصلی حمایت از جریان تروریسم به شمار می روند.»

لبنان از عضویتش در ائتلاف خبر ندارد!

در همین حال اما نخستین نشانه‌ها از بی‌نتیجه بودن این ائتلاف و احتمال فروپاشی فوری آن ظاهر شد. لبنان که پیش از این و توسط شاهزاده‌ی سعودی یکی از اعضای ائتلاف نامیده شده بود اعلام کرد از عضویتش در این ائتلاف اطلاعی نداشته است! وزارت خارجه‌ی این کشور در بیانیه‌ای اعلام کرد: «لبنان از تشکیل این ائتلاف اسلامی نظامی برای مبارزه با تروریسم به هیچ وجه آگاه نبوده و به هیچ وجه با آن مشورت و رایزنی نشده است.» به این ترتیب بعید نیست اگر طی روزهای آینده کشورهای دیگری نیز به جمع کشورهای بی‌خبر از تشکیل این به اصطلاح ائتلاف بپیوندند.

چنین ائتلافی درشرایطی تشکیل شده است که بیشترین تامین کننده مالی و نیروی انسانی گروههای تروریستی در سالهای اخیراز عربستان سعودی نشات گرفته است.

تحلیل گران عقیده دارند که برای موفقیت هرگونه برنامه مبارزه منطقه ای یا بین المللی با تروریسم، ابتدا ریشه های فکری آن باید خشکانده شود، که براساس مطالعات و شواهد مختلف تفکر وهابی و سلفی حاکم بر عربستان سعودی در سالهای اخیر بیشترین سهم را در تغذیه و تربیت فکری تروریست ها به عهده داشته است و شاید لازم باشد ائتلاف نمایشی سعودی در نخستین گام اقدام به تعطیلی مدارس تکفیری‌پرور مفتی‌های دربار این کشور بپردازد.