نماز جمعه،‌قرارگاه فرهنگی فراموش شده شهرها

گروه دانشگاه «خبرگزاری دانشجو»، یادداشت دانشجویی*نماز جمعه به عنوان قلب تپنده فرهنگی هر شهری باید با به شکل ساری و جاری در فرهنگ هر شهری حضور داشته باشد و با خلاصه کردن نماز جمعه در یک نماز دو رکعتی نمی توان مطالبه های کلان مقام معظم رهبری را برآورده کرد.

"امروز طلیعه انجام این فریضه بزرگ الهی و این صف بزرگ جهاد و توحید (نمازجمعه) است" این جملات آیت الله طالقانی آغازگر همایش هفتگی مسلمین پس از سالها تعطیلی آن بود؛ آغازی که با ابتکاری زیبا در مهد علمی ایران دانشگاه تهران و توسط یکی از روحانیون پر سابقه نهضت رقم خورد.

پس از پیروزی انقلاب شکوه مند اسلامی، فریضه مهم نماز جمعه زنده شد و دستور برگزاری آنْ از سوی امام راحل صادر گردید. به همین منظور، در نخستین جمعه ماه مبارک رمضان سال 1399 ق که مصادف با پنجم مردادماه 1358 ش بود، با شرکت بیش از یک میلیون نفر از مردم مسلمان روزه دار تهران و در گرمای شدید تابستان، اولین نماز جمعه، به امامت و پیشوایی مرحوم آیت اللّه طالقانی در دانشگاه تهران، و با شکوه و عظمت خاصی برگزار شد.

بی شک جایگاه و اهمیت نمازجمعه در آموزه های اسلامی و در فضای سیاسی و اخلاقی کشور، بر کمتر کسی پوشیده است.

حضرت امام خمینی رحمه الله ، در مورد نماز جمعه چنین می فرماید:نماز جمعه، که نمایشی از قدرت سیاسی و اجتماعی اسلام است، باید هرچه باشکوه مندتر و پرمحتواتر اقامه شود. ملت ما گمان نکند که نماز جمعه یک نماز عادی است؛ نماز جمعه با شکوه مندی ای که دارد، برای نهضت کوتاهْ عمرِ ما یک پشتوانه محکم، و در پیش برد انقلاب اسلامی ما عامل مؤثر است. ملت عظیم و عزیزْ باید با شرکت خود، این سنگر اسلامی را هر چه عظیم تر و بلندپایه تر حفظ نماید تا به برکت آن، توطئه های خائنانه و دسیسه های مُفسدان خنثی شود».

حضرت آیت الله خامنه ای نیز در دیدار خود با ائمه جمعه سراسر کشور این رسانه و تریبون مهم را «قلب» و «مرکز» فرهنگی هر شهر نامیدند و آن را محل «هدایت‌گری سیاسی و فرهنگی» خواندند.

نماز جمعه یکی از تریبون های مهم و اساسی انقلاب است که پس از انقلاب با درایت رهبرکبیر انقلاب احیا شد و این تریبون انقلاب به عنوان قرارگاه فرهنگی نقش مهم و سازنده ی در ساختار جامعه و احیا ارزش ها در جامعه دارد.

مقام معظم رهبری در دیدار با ائمه جماعت سراسر کشور به نکاتی درباره اهمیت و جایگاه نمازجمعه اشاره کردند که می تواند در اثربخشی و باورسازی این جایگاه مهم باشد که برخی از این نکات در بازار داغ مباحث انتخاباتی دیده نشد.

افق دیده مقام معظم رهبری درباره نماز جمعه بسیار کلان بوده و نقش فرماندهی و هدایت گری برآن قائل است و این خلاف دیدگاه برخی است که این نماز را در حد یک امر عبادی جمعی تلقی می کنند.

امام خامنه ای در این دیدار با ائمه جمع درباره جایگاه نماز جمعه تاکید می کنند" نماز جمعه یک قرارگاه است؛ قرارگاه ایمان، قرارگاه تقوا، قرارگاه بصیرت، قرارگاه اخلاق. از تعبیر قرارگاه نباید ما وحشت بکنیم، چون قرارگاه جزو تعبیرات و اصطلاحات مربوط به جنگ و مبارزه و این چیزها است. خب، این جنگ وجود دارد، بر ما تحمیل شده -ما درحال جنگیم، منتها جنگ نظامی نیست؛ جنگ معنوی است، جنگ اعتقادی و ایمانی است، جنگ سیاسی است- همچنان‌که در دفاع مقدّس هشت سال بر ما جنگ را تحمیل کردند"

لازمه باورمندی به اثرگزاری نماز جمعه این است که قبول کنیم در میدان جنگ و نبرد سیاسی و اعتقادی هستیم و در وسط جبهه و جنگ هستیم و در این جبهه و جنگ آنی غفلت مصادف با شکست خوردن است.

پس از اینکه پذیرفتیم که جنگ است و مقابل دشمن تا بن و دندان مجهز و مکاری است باید الزامات جنگ تمام عیار را بپذیریم. اولین رکن جبهه، ستاد فرماندهی است.

نماز جمعه قرارگاه این جنگ فرهنگی است و قرارگاه ایمان و تقوا و  بصیرت است که باید بتواند با بهره گیری از سلاح تبیین و اقناع پاتک های دشمن را دفع کنند.

ایمان و تقوا و بصیرت 3 عنصر بسیار مهم و کلیدی است که قرارگاه نماز جمعه باید این 3 خصصیه مهم را به جامعه از تریبون و رسانه نماز جمعه منتشر کند.

مقام معظم رهبری در باره تقوا بیان می کنند" به نظر من، یکی از مشکلترین کارهایی که به عهده‌ی ما ائمه‌ی جمعه گذاشته شده، امر به تقواست. این کار، برای کسی که خودش در آن حد از تقوا نباشد که بخواهد مردم را به تقوا امر کند، و آدمی که وقتی می‌خواهد امر به تقوا کند، ناگهان احساس کند که مصداق آیه‌ی شریفه‌ی: «أتأمرون النّاس بالبرّ و تنسون انفسکم»(۱) قرار گرفته، خیلی سخت است."

نماز جمعه به خاطر گستردگی طیف وسیعی از مخاطبان باید مجهز به سلاح تبیین و اقناع باشند. برای تبیین یک مسئله نگاه جامع و هوشیارانه نیازمند است. یعنی خطیب نماز جمعه باید بتواند با زبانی شیوا و مستدل مسایل را تبیین کند به طوری که جامعه نسبت به آن موضوع کاملا اقناع و توجیه شوند.

بی شک بدون مطالعه و صرفا تکرار حرف های مکرر و بدون استدلال و یاری گرفتن از زبان شیوا و مخاطب پسند نمی توان در عرصه جنگ نرم نقش فرماندهی را به شکل کامل ایفا نمود.

مقام معظم رهبری در تعریف جایگاه نماز جمعه از تعبیر قلب فرهنگی یاد می کند یعنی نماز جمعه که نمایشگاه وحدت اقشار مختلف جامعه است باید بتواند مثل یک قلب تپنده عناصر فرهنگی و ارزشی را در بطن جامعه منتشر کنند و این که نماز جمعه بتواند مثل یک قلب زنده خون تازه فرهنگی به شریان های جامعه جاری کند نیازمند پویایی ستاد نماز جمعه در طول هفته برای شناسایی معضلات فرهنگی و چاره اندیشی برای آن است.

بی شک هنجار غالب جامعه ما دینی است ولی امروز شاهد آن هستیم به لحاظ کمی و ترکیب نمازگران نماز جمعه اکنون نسبت به نماز جمعه اوایل انقلاب تغییرات زیادی کرده است.

در آسیب شناسی اینکه چرا اکنون ترکیب نماز جمعه پیر تر شده است نشان می دهد نماز جمعه این قرار گاه فرهنگی در ارتباط با قشر جوان نیازمند تلاش بیشتری است.

یکی از اقدامات ارزنده در حوزه نماز جمعه در سال های اخیر دعوت از اساتید برجسته برای سخنرانی پیش از خطبه ها بود که در تهران سخنان ارزنده استاد رحیم پور ازغدی روحی تازه به نماز جمعه بخشیده بود که هر چند آن هم ابتر ماند و چه زیبا است این الگو در تمامی نماز جمعه ها و بویژه اهواز هم پیاده سازی شود و افراد نافذ کلام و جوان پسند به بیان صریح و شفاف مسایل جامعه بپردازد.

متاسفانه در اهواز بیش از اینکه این تریبون مردمی باشد تبدیل به تریبون دولتی ها شده و ستاد نماز جمعه به جای دعوت از نخبگان فرهنگی برای تبیین معضلات و مشکلات در پیش از خطبه ها به تریبون دولتی ها برای بیان عملکرد خود که به نوعی وظیفه سازمانی آنها است ی پردازد.

یکی از دیگر مسایلی که در تحرک بخشی و روح افزایی در نماز جمعه مهم است بهره گیری از امکانات فضای مجازی در دعوت و گسترش فرهنگ حضور در نماز جمعه است.

مسئولان ستاد برگزاری نماز جمعه  باید به این باور برسند نماز جمعه در یک نماز 2 رکعتی خلاصه نمی شود بلکه نماز جمعه یک فرهنگ است و باید بتواند در بستر جامعه اثرگزار باشد و مرتب و در طول هفته ارزش ها و باورهای دینی را تقویت کند و در کف جامعه و بستر سبک زندگی مردم  تسری دهد.

متاسفانه این تصور که نماز جمعه صرفا یک نماز دو رکعتی است و در روز جمعه خلاصه می شود  نگاه پایین دستی است که بی شک این نوع افق پایین دست با افق کلان مقام معظم رهبری اختلاف معنی دار دارد و باید سعی شود در طول هفته به شکل های گوناگون مردم را با نماز جمعه همراه کرد.

فرهنگ سازی یک راه ایجابی در مقابله با ضد فرهنگ های جنگ نرم است و مسئله مطالعه و کتابخوانی برای هر جامعه ی حیاتی است و متاسفانه با وجود تاکید رهبری بر توصیه به کتابخوانی در نماز جمعه ها و معرفی کتاب از تریبون نماز جمعه و برگزاری نمایشگاه های کتاب هنوز ستاد برگزاری نماز جمعه در این زمینه اقدام مناسبی انجام نداده است.

نکته پایانی با فرمانده قرارگاه فرهنگی است مقام معظم رهبری در این باره تاکید دارند " دستگاه امامت جمعه، یک دستگاه طلبگی است؛ دستگاه آخوندی است؛ دستگاه اداری نیست؛ شکل اداری به آن نباید داد. حضور مدیرانه در باب نماز جمعه جواب نمیدهد. شما به‌عنوان امام‌جمعه، خودتان قدر خودتان را بدانید و خودتان را تکریم بکنید؛ معنایش این است که دامن را از چیزهایی که انسان را آلوده میکند بالا نگه [دارید].

این نکات مهم و کلیدی در نبرد جنگ فرهنگی می تواند موثر باشد و فرمانده قرارگاه فرهنگی باید در بطن جامعه باشد و مردم به راحتی بتوانند خارج از چارچوب های اداری با امام جمعه ارتباط گیری کنند.

با توجه اینکه امروز جامعه ایران یک جامعه جوان و دانشگاهی دارد ارتباط تنگاتنگ دانشگاه با نهاد فرهنگی نماز جمعه می تواند در افزایش برد فرهنگی این مجموعه موثر باشد.

مرضیه باقری- فعال دانشجویی

انتشار یادداشت‌های دانشجویی به معنای تایید تمامی محتوای آن توسط «خبرگزاری دانشجو» نیست و صرفاً منعکس کننده نظرات گروه‌ها و فعالین دانشجویی است.