با بیماری دیابت آشنا شویم

گروه دانشگاه «خبرگزاری دانشجو، یادداشت دانشجویی* دیابت یا بیماری قند یک اختلال متابولیک (سوخت و سازی) در بدن است و  در این بیماری توانایی تولید انسولین در بدن از بین می‌رود و یا بدن در برابر انسولین مقاوم شده و بنابراین انسولین تولیدی نمی‌تواند عملکرد طبیعی خود را انجام دهد؛ چرا که نقش اصلی انسولین پایین آوردن قند خون توسط مکانیزم‌های مختلفی است.
 

بیماری دیابت را یک بیماری جهان شمول است و  در خاورمیانه افزایش شیوع بیماری دیابت با سرعت بیشتری پیش می رود، این روند در شهرستان اهواز از 15.5 درصد در سال 91 به 20 درصددر سال 94 افزایش پیدا کرده است، شيوع زياد ديابت دركل جهان، به علت افزايش وزن يا چاقي و تغيير سبك زندگي بصورت زندگي كم تحرك دركودكان و بزرگسالان است.
 

دیابت دو نوع اصلی دارد، در دیابت نوع یک تخریب سلول‌های بتا در پانکراس منجر به نقص تولید انسولین می‌شود و در نوع دو مقاومت پیشرونده بدن به انسولین وجود دارد که در نهایت ممکن است به تخریب سلول‌های بتای پانکراس و نقص کامل تولید انسولین منجر شود.

دیابت نوع 2 (دیابت بزرگسالان یا دیابت غیروابسته به انسولین)، یکی از شایع‌ترین انواع دیابت بوده که حدود 90 درصد بیماران دیابتی را تشکیل می‌دهد، برخلاف دیابت نوع 1، بدن در زمان ابتلا به دیابت نوع 2 انسولین تولید می‌کند؛ اما یا میزان انسولین تولید شده توسط پانکراس کافی نبوده و یا بدن نمی‌تواند از انسولین تولید شده، استفاده کند. زمانی که انسولین کافی وجود نداشته باشد و یا بدن از انسولین استفاده نکند، گلوکز (قند) موجود در بدن، نمی‌تواند وارد سلول‌های بدن شده و باعث جمع شدن گلوکز در بدن بشود و بدن را دچار مشکل و نارسایی کند.

در دیابت نوع دو مشخص است که عوامل ژنتیکی، چاقی، تغذیه و کم‌تحرکی نقش مهمی در ابتلای فرد دارند؛ البته نقش عوامل محیطی در کنترل دیابت از اهمیت زیادی برخوردار است؛ به نحوی که حتی در صورت وجود عوامل ژنتیکی در فرد، با رعایت رژیم غذایی سالم، ورزش و متعادل نگه داشتن وزن بدن، فرد می تواند تا سالهای طولانی از بروز این بیماری جلوگیری کند.
 

برخی عوامل می تواند احتمال ابتلا به دیابت را افزایش دهد عوامل خطر دیابت عبارتند از:

-سابقه خانوادگی ابتلا به دیابت: ابتلا بستگان درجه یک خطر ابتلا به دیابت نوع دوم را نیز افزایش می دهد.
 

-افزایش سن (سن بیش از 45 سال): با بالارفتن سن خطر ابتلا به دیابت نوع 2 افزایش می یابد؛ چرا که با افزایش سن و پیر شدن، پانکراس همانند جوانی، به خوبی انسولین ترشح نمی کند و همچنین با افزایش سن، مقاومت سلول ها به انسولین افزایش می یابد.
 

-شیوه زندگی غیر فعال: غیر فعال بودن و افزایش وزن، شانس ابتلا به دیابت را افزایش می دهد، سلول های عضلانی گیرنده های انسولینی بیشتری نسبت به سلول‌های چربی دارند و با افزایش فعالیت بدنی و ورزش سلول های عضلانی تقویت می گردند و عملکرد هورمون انسولین را بهبود می دهد.

- عادات غذایی ناسالم: 90 درصد افرادی که به دیابت نوع دوم مبتلا شده اند، اضافه وزن دارند. لذا غذا خوردن ناسالم در افزایش وزن سهیم است، چربی زیاد، فیبر ناکافی، مصرف بیش از حد کربوهیدرات های ساده همگی در ابتلا به دیابت نوع دوم نقش دارند، غذا خوردن صحیح می تواند در بهبود و یا پیشگیری از دیابت نوع دوم موثر باشد.

- سابقه ن‍‍‍ژادی و یا قومی: برخی از اقوام و یا نژادها میزان دیابت بیشتری دارند. برای مثال در کشور ما شیوع دیابت در بعضی از شهرها نسبت به برخی دیگر از شهرها بیشتر می باشد.

- سندرم متابولیک و یا سندرم مقاومت به انسولین: این سندرم مجموعه ای از عوامل خطرزای متابولیک است که در یک فرد وجود دارند، اجزای سندرم متابولیک شامل پرفشاری خون، تری گلیسرید بالا، چاقی شکمی، بالا بودن قند خون ناشتا و پایین بودن میزان کلسترول خوب (HDL)است، افرادی که سه مورد و یا بیشتر از علایم مذکور را دارند به سندرم متابولیک مبتلا هستند .

اضافه وزن، فشار خون بالا، سطوح غیر طبیعی چربی های خون، ابتلا به دیابت در طی بارداری و یا تولد نوزادی با وزن بیش از چهار کیلوگرم، سابقه ابتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک از جمله دیگر این عوامل است.
 

بیماری دیابت می تواند کاملاً بدون علامت باشد و نباید در این بیماری به دنبال علامت گشت و علایم دیابت نوع 2 معمولا آرام آرام خود را نشان می‌دهند و ممکن است فرد سالها (قریب به 20 سال) بدون اینکه بداند به دیابت نوع 2 مبتلا باشد و زمانی علائم ظاهر می شود که قند خون به شدت بالا رفته است و فرد دچار عوارض این بیماری شده است، به همین خاطر به این بیماری عنوان قاتل خاموش داده شده، پرنوشی، پر ادراری و کاهش وزن علیرغم افزایش اشتها از علائم شایع این بیماری است.
 

عوارض بیماری به دو دسته حاد و مزمن تقسیم می شود، کتواسیدوز در دیابت نوع 1، کمای هیپو اسمولار در دیابت نوع دو به دلیل عدم کنترل قند خون و افت قند خون به دلیل درمان نادرست (عدم آگاهی از نحوه مصرف دارو و پیروی نکردن از رژیم غذایی تجویز شده) از خطرناک ترین عوارض حاد بیماری است.

عوارض مزمن بیماری را  که در طی سالهای سال  اتفاق می افتد و میتواند اندام‌های مهم بدن از جمله قلب، رگها، اعصاب، چشم‌ها و کلیه را تحت تاثیر قرار دهد که عبارتند از:

-  بیماریهای قلبی و عروقی: دیابت شدیداً خطر ابتلا به بیماریهای قلبی و عروقی، از جمله بیماری عروق کرونر با درد قفسه سینه (آنژین)، حمله قلبی، سکته، تصلب شریان و فشارخون بالا را افزایش می دهد.
 

-  آسیب دیدن اعصاب (نوروپاتی):  قندخون بالا می‌تواند به رگهایی که به سیستم عصبی شما تغذیه رسانی می‌کنند آسیب برساند (بخصوص اعصاب پا). این آسیب‌ها می‌تواند باعث بی‌حسی، سوزش و درد، بخصوص در سر انگشتان دست و پا شود.
 

-  آسیب دیدن کلیه (نفروپاتی): درون کلیه میلیون‌ها رگ کوچک و ظریف خون وجود دارد و دیابت می‌تواند باعث آسیب دیدن این رگ‌ها و درنتیجه آسیب دیدن کلیه می‌شود.
 

- آسیب های چشمی: دیابت می‌تواند به رگ های خونی درون شبکیه چشم آسیب رسانده و حتی باعث نابینایی شود. همچنین دیابت نوع 2 می‌تواند منجر به سایر آسیب ها و بیماری های چشمی از جمله آب مروارید و یا گلوکوم (glaucoma) شود و متأسفانه دیابت از عوامل شایع نابینایی است.
 

-آسیب دیدن پا: آسیب دیدن اعصاب پا و یا جریان کم خون در پاها می‌تواند منجر به آسیب‌های جدی و شدید به پا شده و حتی منجر به قطع انگشت پا و یا خود پا شود.

- صدمات پوستی و دهانی: دیابت می‌تواند باعث مشکلات پوستی از جمله عفونت و قارچ شود؛ عفونت و چرک گلو هم ممکن است یکی از عوارض این بیماری باشد.
 

- بیماری آلزایمر: دیابت نوع 2 می‌تواند خطر ابتلا به بیماری آلزایمر را افزایش دهد.
 

  کمای دیابتی: زمانی که یک شخص با بیماری دیابت نوع 2 شدیدا مریض شده و یا آب بدنش خیلی کم می‌شود و قادر به نوشیدن آب کافی برای جبران بی‌آبی نیست، ممکن است دچار این بیماری خطرناک شود.
 

تنها راه تشخیص دیابت آزمایش خون است و برای انجام تست قند خون ناشتا فرد، نباید هشت ساعت پیش از آزمایش، غذایی صرف کند و درصورتی که تست قند خون ناشتا فرد کمتر از 100 باشد طبیعی، اگر بین صد تا صد و بیست و پنج میلی گرم در دسی لیتر باشد، فرد در معرض خطر ابتلا به دیابت است و مقادیر صدو بیست وشش میلی گرم در دسی لیتر یا بالاتر چنانچه با نتیجۀ تکرار آزمایش در روزی دیگر تائید شود، به معنی ابتلا به دیابت است.  
 

درمانی قطعی برای دیابت وجود ندارد و پیشگیری از دیابت با تغییر سبک زندگی و استفاده از رژیم غذایی مناسب و فعالیت بدنی و ورزش تنها راه کنترل این بیماری است.

حاجیه بی بی شهبازیان - رئیس مرکز تحقیقات دیابت دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز

انتشار یادداشت‌های دانشجویی به معنای تایید تمامی محتوای آن توسط «خبرگزاری دانشجو» نیست و صرفاً منعکس کننده نظرات گروه‌ها و فعالین دانشجویی است