در اولین بخش از میزگرد تخصصی خبرگزاری دانشجو با موضوع قراردادهای جدید نفتی خادمی، نماینده مجلس و رئیس سابق سازمان حفاری شمال و اکبری، مدیر گروه نفت اندیشکده تحلیلگران انرژی صمن بازخوانی پرونده IPC درباره برخی پشتپردههای این قراردادها صحبت کردند.(متن کامل بخش اول این میزگرد را از اینجا بخوانید.) در ادامه بخش دوم این میزگرد تقدیم میشود.
چرا رهبری برای موضوع IPC نامه نوشتند؟
اکبری: رهبری سه بار در این قضیه ورود کرد. یک بار نامه رئیس جمهور را جواب دادند و گفتند که ایرادات جدی می بینم. یک بار دیگر رئیس مجلس مصوبه سران را فرستاد، ایشان یک نامه نوشتند که مفاد این جلسه رافع مسئولیت وزارت نفت نیست. یک بار دیگر بعد از مصوبه 13 مرداد یک نامه نوشتند و پیوست 15 بندی ایراداتی که کارشناسان مطرح کرده بودند را متذکر شدند. از آن 15 ایرادی که رهبری گرفتند 3 مورد برطرف شده و 12 ایراد باقی مانده است. آقای جهانگیری گفت ما 150 ایراد کوچک و بزرگ از این مصوبه برطرف کردیم. ما که اعتقاد نداریم 150 ایراد باشد مگر اینکه بخواهیم ایراد نگارشی بگیریم. حالا به قول خودشان 150 ایراد داشته. میانگین هر صفحه 15 غلط! این چه مصوبه ای است که هر صفحهاش 15 غلط دارد. ما متهم می شویم که از خارجی ها پول می گیریم. شما که باید ممنون ما باشید که از مصوبهای که 150 تا غلط داشته انتقاد کردیم. اگر ما این کار را نمی کردیم شما می خواستید این مصوبه را با 150 ایراد اجرا کنید. حرف ما این است 2 سال و نیم وقت کشور را گرفتید. ده صفحه به عنوان الگوی جدید قراردادهای نفتی آوردید که 150 تا غلط داشت. این ها را برطرف کنید. چرا عجله دارید تا آخر مرداد باید قرارداد بسته شود؟ چه عجله ای است؟ این قراردادها را یک دولت امضا می کند ولی حداقل 4 تا 8 دولت باید پاسخگو باشند. تعهد سنگینی است. تعمل کنید. ایراداتش را برطرف کنید. حالا خیلی عجله دارید برای میادین خاص و موردی اجرا کنید. کار انجام شود، ایراداتش مشخص شود. ما مطمئنیم در دل کار ایرادات جدی به وجود خواهد آمد.
ما اعتقاد داریم IPC استثنا است؛ قائده نیست. جایی که کارمان گیر می کند، دانش نداریم، پول نداریم این قراردادها را اجرا کنیم ولی الآن کل میادین ما را دارند واگذار میکنند. میدان آزادگان 40 در 70 کیلومتر وسعت دارد، از شهر تهران بزرگتر است. کف منطقه تهران را در نظر بگیرید به ارتفاع صد متر نفت دارد، تقریبا کمی پایینتر از کلگی برج میلاد. می شود 40 میلیارد بشکه نفت خام! این میدان ریسک خاصی ندارد، پیچیدگی ندارد. هر جای آن را سوراخ بزنیم به نفت می رسیم. اینطوری نیست که بگویید ریسکش بالا است. ما در اوج تحریمها با همین سرمایه و توانمندی داخلی تولید این میدان را به 110 هزار بشکه رساندیم. این میدان ریسک داری نیست که بخواهیم توتال بیاید.
میخواهند چه چیزی یاد ما بدهند؟ در بحث میدان آزادگان کجا مشکل داریم؟ در حفاری مشکل داریم؟ در کامپیلشن مشکل داریم؟ در چاه مشکل داریم؟ در تجهیزات مخزن مشکل داریم؟ نه، می گویند ما می خواهیم خارجی ها را بیاوریم هنر مدیریتیشان را یاد بگیریم. یعنی ، آنها یک هنر مدیریتی دارند ما این را نداریم. در بند ج ماده 8 این قراردادها گفته شده شرکتهای طرف قرارداد انجام تمامی مواد مندرج در قرارداد به جز مدیریت مجموعه پیمان و انجام مطالعات مخزن را میتوانند به شرکت های دیگر واگذار کنند. این یعنی چه؟ یعنی ما یک میدان داریم، می توانیم چاه بزنیم اما بلد نیستیم کجا چاه بزنیم، با چه الگویی باشد. ما اعتقادمان این است که این ها را یک شرکت مشاور هم میتواند برای ما انجام دهد. میگویند تضمینی ندارد. مگر توتال تضمین داده است؟ مگر تصمین دادند؟ چه تضمینی است که 300 هزار بشکه بدهند؟ جریمه هم که این قراردادها ندارند. این اتفاقات تخیلی نیست. آن طرف مرز در میدان مجنون عراق همین اتفاق افتاد. شیل سر عراقیها کلاه گذاشت و در مناقصه پیروز شد. الآن وزیر نفت عراق گفته باید در قراردادها تجدید نظر کنیم. جالب اینکه ما گفتیم قرارداد عراق را با جذابیت های بیشتر ارائه میکنیم. یعنی یک سری گیر و بندها را عراقیها گذاشته بودند را هم برمیداریم.
بقیه کشورهای اطراف چطور قرارداد میبندند؟
اکبری: کویت الآن این کار را نمیکند. توسعه میادین با شرکت ملی نفت کویت است ولی از مشاوران قدر استفاده می کند. پول خوب می دهد. پول ساعتیش شاید چند ده برابر پول ساعتی باشد که ما به کارمندان می دهیم ولی سرجمعش پولی نمی شود. چون در مقابل قراردادی که ما با توتال برای 25 سال میبندیم چیزی نمیشود. کلا ده میلیون دلار به مشاور می دهید. ده میلیون دلار عددی نیست. اینها در آمریکا و مکزیک و دریای شمال نیست. کشورهای عربی نزدیک خودمان هم اینطور قرارداد نمیبندند.
رشته مهندسی مخزن چیز پیچیده ای نیست. ما در صنایع موشکی، در صنایع هسته ای اینقدر توانمندی داریم. استانداردهایی که در صنعت هسته ای داریم قابل قیاس با نفت نیست. ما در نفت با 30 درصد خطا می رویم جلو می گوییم خوب است، جواب می دهد. نفت پیچیدگی ندارد. ما موشک نقطه زن داریم. می توانیم سانترفیوژ با آن همه پیچیدگی درست کنیم بعد نمی توانیم در صنعت نفت خودمان دکل درست کنیم؟ کامپلیشن و کیسینگ درست کنیم؟ این ها چیزهای خیلی ساده تری است. کما اینکه شد. تخیل و شعار نیست. در دوران تحریم همین شرکت ها رفتند. هیچ کس نیامد، پول هم نداشتیم. ما با همین منابع داخلی رفتیم. درست است تاخیر داشت، گران تمام شد. آن هم به خاطر این که قطعات مورد نظر باید با چند واسطه وارد کشور میشد. برجام را امضا کردیم که راه ها باز شود. منابع مالی بیاید. یعنی جنس را مستقیم بیاوریم. یک سری در برجام امتیاز دادیم، حالا یک بار دیگر در قراردادهای نفتی امتیاز بدهیم!؟
علت عجله دولت برای اجرا این قراردادها چیست؟ آیا ارتباطی با موضوع برجام دارد؟
خادمی: شاید ماجرای این قراردادها باجی باشد که در زمان برجام به طرف مقابل داده شده است و ما نمی دانیم. چون اگر جایی دیده نشده که ما چنین باجی بدهیم؛ هیچ آدم عاقل و کسی که لیوان آب در ایران خورده باشد حاضر نیست این را ادامه بدهد. متاسفانه این را در کمیته اقتصاد مقاومتی بردند. مفهوم اقتصاد مقاومتی را به سخره گرفتند. چه ارتباطی به اقتصاد مقاومتی دارد؟ کاملا مغایر است. اقتصاد مقاومتی می گوید استفاده بهینه از امکانات خودمان، این که می گوید خارجی را بیاورید و همه چیز را بدهیم به خارجی، ما هیچ چی نیستیم. انتظار داشتیم آقای آقامحمدی بایستد و بگوید چه ارتباطی با اقتصاد مقاومتی دارد!؟
وزارت نفت نمی خواهد کاری در این مملکت انجام شود. ظرف سه سال گذشته آجر روی آجر نگذاشتند. یادم است شروع دولت رفتیم پیش آقایان، دیدیم نشستند. گفتند ما کاری نمی توانیم بکنیم تا صلح شود. گفتیم به صورت موازی کاری کنید شاید نشد، نمی شود که بایستیم تا توافق شود. همان موقع رئیس جمهور و وزیر مصاحبه کردند که ما به صورت موازی کار می کنیم ولی هیچ اتفاقی نیفتاد. کدام پروژه انجام شد؟ فاز 12 بود که 95 درصدش تمام شده بود. گذاشتند یک سال و نیم زمان ببرد که بگویند ما تمامش کردیم. بنابراین هیچ پروژه ای انجام نشد. در آینده هم قصد انجام هیچ کاری ندارند. فشار آوردن بر مردم و نظام است. میگویند یا بگذارید اینطوری کار کنیم یا گناه کار نکردن ما تقصیر منتقدان و مردم است.
شما یک چیزی را آوردید، این الگو در هیچ جا به کار گرفته نشده است. مردم در دنیا نمی روند قرارداد اختراع کنند. الگویی که قبلاً تست شده برمی دارند و در کشورشان انجام می دهند تا ریسکش کمتر باشد. این قرارداد برای کشورهای مستعمره است. یک کشور استعمارگر با کشور مستعمره قرارداد طولانی مدت می بندد. اگر آمریکا در عراق چنین قراردادی بست، چون در عراق هزینه کرد و صدام را برداشت. می گوید مردم من از دست یک دیوانه آزادتان کردم، هزینه دادم، بنابراین الآن باید سهمم را بردارم. مستعمره است. مگر ما شرایط عراق را داریم؟ واقعیت این است که نمی خواهند کاری کنند. می خواهند مشکل ایجاد شود و بعد برای فشار رسانه ای بیاورند. صدها گروه تلگرامی و واتس آپ و هفته نامه دارند. بنابراین از شانتاژ استفاده می کنند. شما ببینید این وزارت نفت دولت حتی در کمیسیون های مجلس هم می تواند تاثیرگذار باشد. من دیروز این تذکر را در مجلس دادم. سخنگوی مجلس حرف ها را جور دیگری می زند. سخنگوی مجلس که باید هر اتفاقی که افتاده را بگوید، صحبتها را دستکاری می کند که به نفع نفت باشد. من دیروز تذکر دادم شما سختگوی مجلس هستید نه روابط عمومی شانا و وزارت نفت! اگر مجلس را علنی می گذاشت تا صحبت هایی من و وزیر برای همه پخش شود، IPC تعطیل می شد. سه ساعت وقت دادند به وزیر و تیمش و به ما دو نفر منتقد یکی 4 دقیقه وقت دادند. اگر می خواهید یک موضوعی روشن شود چرا سه ساعت در اختیار وزیر و موافقین می گذارید، هشت دقیقه در اختیار ما؟ یک جای کار ایراد دارد. یک مرتبه پیام آمد که فردا جلسه غیرعلنی است. آقای لاریجانی طوری جلسه را مدیریت کرد که جلسه غیر علنی شود.
موضع مجلس درباره این قراردادها چیست؟
خادمی: هنوز نمایندگان نمی دانند اصل قرارداد چیست؟ فقط روی مصوبه هیئت دولت صحبت می کنیم. هیئت تطبیق هم رفتیم همین ده صفحه دستش بود. گفتیم شما می خواهید این را با چی تطابق بدهید؟ چیزی وجود ندارد!
سید حمید حسینی چه کاره است که سخنگوی نفت شده؟ چه ارتباطی به این موضوع دارد که مدافع این قراردادها شده و به بقیه توهین می کند!؟ چرا یک مدیر فنی صحبت نمی کند؟ سید حمید حسینی چه کار دارد؟ این همه شهید دادیم. هشت سال جنگ درست کردند، نتوانستند به اهدافشان برسند. آسیب زدند ولی به اهدافشان نرسیدند ولی الآن با ده صفحه به اهدافشان می رسند. ما در میز مذاکره داریم می بازیم و همه ساکت هستند و می گویند نگویید خطرناک است! بدبخت می شوید! مگر این مملکت صاحب ندارد؟
چه کسانی می گویند؟
خادمی: نمایندگان، بالاتر و پایینتر! اینجوری به سمت حکومت حضرت علی(ع) می رویم؟ آیا این همه شهید دادیم تا به اینجا برسیم؟ این همه من اعتراض کردم، من دو مورد طرح سوال به وزیر نفت دادم هنوز مجلس و کمیسیون آن پتانسیل را ندارد که وزیر را مجبور کنند جواب سوال من را بدهد. طبق قانون باید ظرف 15 روز بیاید. این چه راس اموری است که یک وزیر آنقدر قدرت دارد که میتواند پاسخگوی مجلس نباشد!؟
چرا وضعیت جوان های ما اینگونه است؟ نظام به خاطر چنین مسئولانی مقصر نیست؟ به نظرم زنگنه مقصر نیست، اگر زنگنه و وزارت نفت یک حکومت جدایی هستند و هیچ ارتباطی با جمهوری اسلامی ندارند بله تقصیر زنگنه است اما او جزئی از این نظام است. همه ساکتند. پیرمردها و باتجربهها چرا سکوت کردهاند؟ چه طور حرف سید حمید حسینی قبول است. چه کاره است؟ باشگاه نفت نیرو چیست که درست کردند؟ دیدیم دستگاه حفاری ایران را تعطیل کردند. نیروی هندی و چینی آوردند کار کنند بعد از آن طرف می گویند نیروها زیاد داریم. ما 36 سال است گفتیم می توانیم. سال 58 تولید نفتمان قطع بود. دکل حفاری نمی توانستیم اداره کنیم. کارکنان نفت گفتند می توانیم. امام آقای اشراقی را فرستادند. گفتند دکل ها را جمع کنید. مناطقی تشکیل شد با یک دکل حفاری کار را شروع کردند. الآن ما بیش از 130، 140 دکل داریم که کار می کنند. خجالت آور نیست!؟ مناطق نفت خیز جنوب سه میلیون بشکه نفت تولید می کند، چه کسی بهتر از بچههای ما بلد است بگوید چاه کجا بزنیم؟
به نظرم وزارت نفت پاشنه آشیلی برای مملکت شده است. هر کسی هم در این وزارتخانه حرف بزند، بیچاره می شود. حقوقش را قطع می کنند و پرونده درست می کند. ورود خارجی ها جز تحقیر و بدبختی چیزی نیست. ما باید ابزار را بخریم. عربستان 15، 20 سال است دیگر اینطوری قرارداد نمی بندد.
یکی از مشکللاتی که درباره این قراردادها مطرح میشود موضوع تحریم است. آیا دغدغه لحاظ نشدن تحریمهای احتمالی در نسخه جدید رفع شده؟
اکبری: ما الآن در مرکز پژوهشهای مجلس با حضور نمایندگان وزارت نفت جلساتی داریم. بند به بند انتقاداتمان را درباره این موضوع مطرح میکنیم. تا الآن دو جلسه برگزار شده و 21 مورد ایراد استخراج شده است. بحث تحریم هم یکی از این بندها است. جوابیه ای که دوستان وزارت نفت می آورند این است که نباید لفظ تحریم را بیاوریم، چراکه اینطوری تحریم را به رسمیت شناختهایم. این حرف از پایه حقوقی غلط است. حقوقدانان مرکز پژوهش ها هم گفتند که این حرف درست نیست. باید در قراردادها درج شود که به هر دلیلی شما رفتید، حالا اسم تحریم را هم نیاورید، باید جریمه بدهید. این قرارداد جریمه ندارد؛ برعکس هم هست. آقای حسینی میگفتند هدف از این قراردادها این بود که لابی نفتی بیاید کمک به نتیجه رسیدن برجام. ما اعتقاد داریم شرکت های نفتی در کشورهای خودشان لابی نفتی دارند. «پی پی» در انگلیس، «توتال» در فرانسه، «شیل» در هلند. همه این ها تاثیرگذار هستند. همین ایرباس میوه برجام است. ما می گوییم باشد، شما قرارداد را جذاب کردید که اگر قرار شد تحریم شویم، لابی نفتی به خاطر منفعتی که دارند جلو این کار را بگیرند. الان طوری شده که اگر قرار باشد ما تحریم شویم، اینها می روند ادعا ضرر و زیان هم می کنند.
خادمی: برای کار و هزینه ای که نکردند پول می گیرد. نمی دانم ما را چی حساب کردند؟ واقعا عجیب و غریب است. مثل این است که دخترمان را دستش بگیریم، ببریم جلو در خانه همسایه ها و بگوییم که دختر ما هیچ چی بلد نیست، درس هم نخوانده، قربان شما برویم، این را می خواهید؟ این کار را می کنیم! می گوییم هیچ چی بلد نیستیم. خنگ و بدبختیم! آواره هستیم. در تاریخ خواهند نوشت ما چه مردمی بودیم.
زمانی که بحث ملی شدن صنعت نفت بود. انگلیسیها چیزی بین مردم راه انداخته بودند که «تو که مهر علی به دلته، نفت ملی سی چنته، قند قوطی سی چنته». بعد بایستی مردم جمع شوند و برقصند و غش کنند. هر کس غش نمی کرد به مردم دیگر می گفتند این ضد حضرت علی است، بزنیدش. کسی که غش نمی کرد می زندنش. الان چه فرقی کرده؟ الآن هم فضایی شده کسی جرات نمی کند حرف بزند.
اکبری: بعد از جلسات کارشناسی که برگزار شد امید داشتیم این اشکالات برطرف شود. به آقا محمدی گفتم این ایراداتی که می آورید ارشادی است یا باید این کار را حتما انجام دهند؟ گفت نه انشالله برطرف می کنند. حتی همان جا جلوی کاردور و رحمتی گفتیم این الزام است دیگر؟ اما متاسفانه بعد از جلسات اردیبهشت ماه کلا بحث تا 13 مرداد محرمانه شد. پیگیر بودیم ولی بحث خصوصی بود.
ده ماه است ما نقد کارشناسی می کنیم ولی متاسفانه جواب غیرکارشناسی می گیریم. هر جایی گیر می کنند ما را متهم به سیاسی کردن می کنند. سیاسی کردن IPC برای فرار از منتقدین است؛ چون می توانند برچسب بزنند که این سیاسی است و از رویش بپرند. این خیلی بد است. ما می گوییم دو دو تا 4 تا! چرا 5 تا؟ علتش را بگویید! می گویند شما سیاسی هستید. من می گویم ماده حقوقی دارم 2 و 3 ایراد دارد می گویند تقصیر شما است.
سرانجام جلسات خصوصی چه شد؟
اکبری: مواضع عوض شد. آقایان کوتاه آمدند. به هر دلیلی که هست. بعدا ادعا می کنند که برای توسعه صنایع بالادستی نفت دویست میلیارد دلار سرمایه نیاز داریم، به گفته خودشان IPC نهایتاً قرار است 20 میلیارد دلار جذب سرمایه کند. اینکه جلسه مجلس غیرعلنی میشود به خاطر این مسائل است. کسی که سرش در اعداد و ارقام نباشد برق از سرش می پرد. 200 میلیارد پول می خواهیم، هیچی هم نداریم. این ها را پشت هم می گذارند، طرف می گوید بدهید برود. IPC که چیزی نیست. شرایط را بد تعریف می کنند! مشخص است چقدر پول نیاز داریم برای توسعه میادین. تنها روش تامین مالی در دنیا IPC است؟ فاینانس و یوزانس و صندوق توسعه ملی داریم. آقایان می گویند پول نداریم، پول خارجی می خواهند بیاورند.
چند شرکت داخلی ما به وزارت نفت پیشنهاد دادند که میدان آزادگان را توسعه می دهیم، بدون اینکه یک ریال از شما بگیریم. 5 تا 7 سال قراداد توسعه باشد. هیچ حق و حقوقی نداریم. اینها تجربه موفق هم داشتند. میدان یاران را مطالعه کنید. میدان یاران را شرکتهای داخلی انجام دادند. 70 میلیون دلار زیر قیمت مصوب و زودتر از زمان معین کار تحویل داده شد. الآن 30 هزار بشکه تولید می شود. الکی ادعا نکردند. میدان یاران با آزادگان از نظر سازندگی تفاوتی ندارد. همان لایه ها و فرمیشن ها را دارد.
آقایان ادعا می کنند پول نداریم. قبلاً دویست میلیارد تومان سهام پروژه نفتی در بورس زیر 5 دقیقه فروش رفت. یعنی داخل کشش دارد. همین سرمایه های داخلی که در ارز و دلار و سکه و مسکن خوابیده، دنبال جایی هستند که سود بیشتر ببرند. بگویید سود این 5 درصد بیشتر از بانک است. سود میدان آزادگان 300 درصد است. یعنی به ازای هر صد دلار 300 دلار می شود. از منابع داخلی نمی خواهید استفاده کنید، چند پیشنهاد وجود دارد. نفت دریای شمال گران تولید می شود. هر بشکه اش 25، 30 دلار هزینه دارد. نمی صرفد یک بشکه را 40 دلار بفروشید. در خاورمیانه ممکن است با ده دلار نفت تولید کنید. این می صرفد که سرمایهگذار پولش را هزینه کند. چون قیمت نفت پایین است، اصطلاحا می گویند بهار سرمایه گذاری دکل های نفتی در قسمت های کم ریسک است. در این اوضاع و احوال ما می گوییم پول نیست. بعد با IPC پول بیاوریم که تامین مالی کند.
یک زمانی می گفتند شرکت داخلی گران انجام می دهد. سال 91-93 میدان یاران شرکت داخلی 80 میلیون دلار زیر قیمت مصوب انجام داد و زودتر از زمان موعد هم تحویل داد. 71 درصد از قطعات ساخت داخل استفاده شد. وقتی یک پروژه با یک میلیارد دلار در خوزستان راه میفتد، کل قطعه سازن و شرکت ها تکان می خورند. یعنی اشتغال در اهواز، ماهشهر و آبادان تکان می خورد. وقتی توتال می آید الزامی ندارد. قراردادی که توتال می بندد برای تامین ساخت داخل نیست. می گوید نفت باید تولید شود، شما شیر دارید؟ اگر ندارید از جاهای دیگر می آورم. قطعهای که نیاز است باید استاندارد جهانی داشته باشد. خیلی از شرکت های قطعه ساز به خاطر این که تحریم آمریکا هستند، نه به خاطر ضعف فنی، این برگه پاره را ندارند که بگویند ما استاندارد داریم. در زمان تحریم شرکت های کارفرما ما می گفتند این قطعه درست شده، این تست ها انجام شده و از نظر ما استاندارد است ولی وقتی توتال می آید می گوید برو کنار چون برگه را نداری؛ چون دغدغه اش این نیست که اشتغال برای ایران ایجاد کند. همه حرفمان این است که ما باید خارجی را مدیریت کنیم نه خارجی ما را مدیریت کند ولی اگر خودمان مدل داشته باشیم و توسعه برسیم می گوییم ده تا چیز می خواهیم 2 موردش را نداریم بقیه کار را خودمان مدیریت می کنیم حتی اگر سه ماه هم دیرتر باشد. باور کنید می ارزد چند هزار خانواده را سر کار بگذارید.
الآن با تصویب هیئت دولت سرانجام این طرح چه میشود؟
اکبری: انتظار داریم هیئت تطبیق به وظیفه تاریخیاش عمل کند. در ابتدا رهبری موضعگیری نکرده بودند اما الآن نظر ایشان هم مشخص است. هیئت تطبیق باید محکم پای این قضیه باشد. نهادهای نظارتی مجدانه در این قضیه ورود کنند و کوتاه نیایند.
خادمی: تعدادی امضا جمع شد که طرح استفساریهای به شورای نگهبان بدهیم. ما اعتقاد داریم IPC مشمول ماده 7 قانون نفت که به دولت اجازه میدهد قراردادها تصویب کند نمیشود. این قرارداد نیست، یک شیوه ای است که مسیر توسه سیاسی اقتصادی را برای 50 سال آینده در بخش نفت تعیین میکند. اختیارش دست یک وزیر نیست حتی دست دولتی که چهار سال می آید نیست که برای 50 سال آینده تصمیم بگیرد. به هر حال ما تلاشمان را حتی تا استیضاح وزیر ادامه میدهیم. امیدواریم عقلای نظام و مقام های مسئول بیایند این را غیرسیاسی و غیرباندی و غیرجناحی ببینند. خودشان میدانند ما جناحی حرف نمیزنیم اما مشی آقایان این است که اگر کسی مخالفشان حرف زد بگویند حتما وابسته به جناح دیگری است اما اگر موافق بود می گویند دستت درد نکند. یعنی این که تشخیص بدهند کدام حرف ما فنی است بستگی دارد به نفع کدام جناح باشد. به نفعشان باشد می شود فنی، به نفع شان نباشد سیاسی است.
تو کشور اسلامی مث آب خوردن انگ خیانت به مسوولان می زنند. انوقت خودشون رو مسلمون هم می دونن
هر کی برخلاف رای شما باشه خیانتکار انگلیسی و.... هست
بس کنید دیگر. سال 94-92 مردم خلاف سلیقه شما رای دادند اینو قبول کنید
اکثر نمایندگان از صحبت های زنگنه قانع شدند آن وقت یه اقلیت محدود که تریبون های قدرت رو دارندخلاف نظر اکثریت حرف میزنن هیچ، اونا رو هم خیانتکار می دونن