گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو-محسن عبدالعلی‌پور، ماه های پایانی 94 بود که وزرات بهداشت نسخه جدیدی برای پرستاران پیچید و با ارائه طرح موسوم به "تربیت پرستار بیمارستانی" جامعه پرستاری را در بهت و شوک فرو برد. قرار بر این بود بيمارستان‌هايي که توانايي و امکانات لازم را دارند وارد فاز آموزشي شوند و امکانات و شرايط بيمارستان‌ها بر‌اساس شاخص‌هايي که از سوي وزارت بهداشت تعيين مي‌شود توسط دانشکده‌های پرستاری مورد بررسي قرار گيرد. بر اساس اين طرح، بيمارستان‌هايي که داراي امکانات در زمينه آموزش هستند، ظرفيت خود را اعلام مي‌کنند تا تفاهمنامه همکاری بين اين بيمارستان‌ها و دانشکده‌های پرستاری امضا شود تا دانشجويان پرستاری حوزه بالينی، کارآموزی و کارورزی خود را در بيمارستان بگذرانند.
وزارت بهداشت به بهانه جبران کمبود نیروی پرستاری اجرای این طرح را در د‌ستور کار خود قرار د‌اد و برنامه‌های ویژه‌ای را برای عملیاتی شدن آن آماد‌ه کرد اما هنوز این طرح به مرحله اجرا نرسید‌ه بود که با موج گسترد‌ه مخالفت پرستاران روبه‌رو شد و منتقد‌ان اجرای چنین برنامه‌هایی را چالش جدی برای حوزه سلامت می‌د‌انستند. با شدت گرفتن اعتراضات در جامعه پرستاری نسبت به این طرح، وزارت بهداشت از روسای دانشگاه ها و دانشکده های پرستاری درخواست کرد تا نظرات خود را نسبت به این طرح اعلام کنند. در همین راستا نشستی در اصفهان برگزار شد. اساتید نهایتاً مصوبه‌ای با عنوان "توسعه همکاری بیمارستان ها و دانشکده های پرستاری" دست یافتند که مورد قبول وزرات بهداشت هم واقع و جهت اجرا به دانشگاه ها ابلاغ شد.
التهاب سفارشی
با مصوبه نشست اصفهان آرامش نسبی به جامعه پرستاری بازگشته بود اما دوباره 23 اردیبهشت امسال جناب آقای وزیر محترم بهداشت با ایلاغیه ای این آرامش را بهم زد.
بر اساس مصوبه نشست اصفهان قرار بود دانشکده‌های پرستاری قبل از انعقاد تفاهمنامه، شرايط و امکانات بيمارستان را مورد بررسي قرار دهند و چنانچه بيمارستان شرايط لازم را داشت، همکاري صورت گيرد و به همين دليل ميزان پذيرش دانشجو افزايش پيدا می کرد زيرا امکانات بيشتري در اختيار دانشکده‌ها قرار می گرفت اما موضوعی که در نشست اصفهان بر آن تاکید شده بود جذب دانشجو از طریق کنکور سراسری و آموزش آکادمیک در دانشکده های پرستاری بود که در طرح اولیه وزارت بهداشت این مورد حذف شده بود.
در مصوبه نشست اصفهان دانشجویان در اختیار دانشکده ها بودند و بیمارستان ها با دانشکده ها در زمینه آموزش بالینی همکاری می کردند اما در ابلاغیه وزیر به صورت هوشمندانه ای این مورد نقض شده است. دکتر ناوی پور، عضو مجمع تشکل های مردم نهاد پرستاری در این زمینه می گوید: «در کمال ناباوری دیدیم که در تاریخ۹۶/۲/۲۳ ابلاغیه ای توسط شخص وزیر به دانشگاه ها ابلاغ شد و در آن ابلاغیه بیمارستان ها را متولی امر تربیت دانشجوی پرستاری کردند. در آیین نامه اصفهان متولی تربیت دانشجو، دانشکده است و بیمارستان ها با دانشکده ها همکاری می کنند، اما در ابلاغیه وزیر، متولی تربیت دانشجو، بیمارستان است و دانشکده ها با بیمارستان ها همکاری کنند؛ یعنی عملا آیین نامه اصفهان را زیرپا گذاشته اند.»
این التهاب آفرینی توسط وزارت بهداشت برای خیلی از دلسوزان و کارشناسان این حوزه سوال برانگیز بود، شریفی مقدم، دبیرکل خانه پرستار در گذشته مدعی شده بود: «سفارش دهندگان این طرح، همان سهامداران بخش خصوصی و ۷ درصد تصمیم گیران سیاست های حوزه سلامت هستند که ریشه در وزارت بهداشت دارند و عقبه آنها در سازمان نظام پزشکی است.»
طاهره زاهد‌صفت، رئیس شورایعالی نظام پرستاری هم در این‌باره گفته بود: «هدف اصلی این طرح د‌رآمد‌زایی کلان از تربیت پرستاران تجربی است.»
مشکل کجاست؟
مسئولان وزارت بهداشت معتقدند که مشکل در کمبود نیروی متقاضی پرستاری است اما منتقدین و کارشناسان معتقدند مشکل در نبود استخدام کافی در این بخش است. ناوی پور در این باره می گوید: «آقایان می گویند که کمبود پرستار داریم در حالیکه حدود ۱۸۳ دانشکده در کل کشور دانشجوی پرستاری آموزش می دهند که بر اساس اعلام مسئولین وزارت بهداشت، سالانه ۸۰۰۰ نیروی پرستاری تربیت می شوند. با این اوصاف باید در پنج سال گذشته حدود ۴۰هزار پرستار آموزش دیده باشند. معاونت پرستاری وزارت بهداشت هم اعلام کرده حدود ۱۶هزار پرستار استخدام می کنند، با این وضعیت ۲۴هزار پرستار آموزش دیده، جذب نشده اند و بیکار هستند. پس مشکل اصلی ما عدم استخدام پرستار از سوی وزارت بهداشت است.»
دکتر ایرج حریرچی قائم مقام وزیر بهداشت ، اما نظر دیگری دارد و می گوید: «وزارت بهداشت با کمبود شدید پرستار به ویژه در بیمارستان های کلان شهرها و شهرهای بزرگ مواجه است و برخلاف آنچه برخی افراد عنوان می کنند مشکل ما کمبود پرستار است نه استخدام. به گفته وی در طول 5سال گذشته در هر بار آگهی استخدام پرستار در کلان شهرها تنها 30 تا 50 درصد افراد مورد نیاز برای استخدام به بیمارستان ها مراجعه کرده اند و مابقی ظرفیت ها خالی مانده است؛ البته بخش عمده ای از این افراد نیز پرستاران شاغل در بخش خصوصی بوده اند و کمتر دانش آموخته بیکاری برای استخدام مراجعه کرده است.»
اعتراضات صنفی و دانشجویی
همزمان با طرح این موضوع توسط وزارت بهداشت بسیاری از تشکل ها و دانشجویان به این طرح واکنش نشان دادند، در همین راستا پنج تشکل پرستاری در قالب مجمع تشکل های مردم نهاد پرستاری طی نامه ای به وزیر بهداشت به این طرح اعتراض کردند. در بخشی از این نامه آمده است: «اگر چه استفاده از ظرفیت بیمارستان ها و مراکز بهداشتی و درمانی جهت آموزش(اعم از کارآموزی و کارورزی در عرصه) دانشجویان پرستاری امری ضروری، پسندیده و معمول بوده و هست، لیکن محور قرار گرفتن بیمارستان ها در آموزش پرستاری، نقض صریح عنوان و مفاد آیین نامه مصوب و ابلاغی آن مقام محترم است.»
این مجمع با تاکید بر لزوم آموزش دانشجو در دانشکده ها در این نامه تصریح کرده است: «در صورت پذیرش کمبود احتمالی و بالفعل نیروی پرستاری در کنار فعالیت بیش از ۱۸۰ دانشکده و و مراکز آموزش پرستاری دولتی و غیر دولتی و افزایش اجباری ۵۰ درصدی پذیرش دانشجویان پرستاری در سال های اخیر (علیرغم فراهم نبودن زیرساخت ها و الزامات متناسب با افزایش ظرفیت)، مشکل حاد و جدی نخواهد بود. مضافاً به این که راهکارهای دیگری وجود دارد که می توان از طریق تعامل سازنده با صاحبنظران حرفه و تشکل های صنفی چالش های احتمالی موجود را از مسیری علمی مرتفع ساخت. مجمع تشکل های مردم نهاد پرستاری بر این باور است که سپردن تربیت پرستار به بیمارستان ها گامی به عقب محسوب می شود و حرفه پرستاری را از مسیر آکادمیک خارج می سازد. این اقدام با اصل لزوم رجوع و توجه به نظر خبرگان هر رشته که در سیاست های دولت تدبیر و امید مورد تأکید جدی قرار دارد نیز در تضاد است. تاریخچه حرفه پرستاری در ایران و جهان نشان دهنده حرکت آموزش پرستاری بیمارستان محور به آموزش پرستاری آکادمیک است و لذا عقب گرد و حرکت در خلاف مسیر تکاملی حرفه پرستاری که هدف غائی آن حفظ و ارتقای سلامت آحاد جامعه است، امری منطقی نبوده و نخواهد بود.»
در این میان دانشجوهای پرستاری و فعالین فضای مجازی نیز بیکار ننشستند و تلاش کردند تا اعتراضات خود را در فضای مجازی با هشتگ های #نه_به_تربیت_بیمارستانی و #نه_به_سیاست_هاشمی به گوش مسئولین برسانند.
راه حل چیست؟
کارشناسان و دانشجویان این حوزه معتقدند راه حل این مشکل تربیت نیرو جذب فله ای پرستار در بیمارستان ها نیست و این امر موجب به قهقرا رفتن نظام سلامت می شود. ناوی پور معتقد است: «با راه اندازی نوبت های شبانه در دانشکده ها مثل گذشته و تاسیس دانشگاه های علوم پزشکی غیرانتفاعی می توانند این کمبود نیرو را جبران کنند. چه اصراری دارند که از بیمارستان ها پرستار بگیرند؟ متاسفانه تفکرات پزشک سالاری در وزارت بهداشت حاکم است و جان مردم برای آقایان در وزارت بهداشت مهم نیست وگرنه چنین طرحی ارائه نمی دادند.»
از نظر شریفی مقدم دبیرکل خانه پرستار، وزارت بهداشت می بایست با افزایش جذابیت و ایجاد امکانات لازم و بهبود معیشت پرستاران، زمینه های جذب پرستاران بیکار را فراهم نماید. کارشناسان معتقدند وزارت بهداشت با بهبود وضعیت معیشت پرستاران، افزایش استخدام و توسعه ی دانشگاه های علوم پزشکی می توان این مشکل را حل کرد.