دوئل دانشجویان پرستاری با پرستاران بیمارستانی/ وزارت بهداشت یا وزارت پزشکان، مساله این است!

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو-زینب امیدی، با گذشت حدود دو سال از ماجرای پر پیچ و خم دانشجویان پرستاری و طرح «تربیت پرستار بیمارستانی» که بلای جان آن‌ها شده؛ امروز باز هم شاهد ادامه همان پافشاری‌های وزارت بهداشت بر سر این طرح و اعتراضات دانشجویان پرستاری هستیم. پس از طرح موضوع کمبود پرستار در جامعه و لزوم تحول در آموزش پرستاری، معاونت آموزشی وزارت بهداشت آیین نامه‌ای را در سال ۹۴ به دانشگاه‌ها اعلام کرد که بر اساس آن با استفاده از ظرفیت بیمارستان‌های دولتی و خصوصی دانشجوی لیسانس پرستاری تربیت شود و شغل فرد نیز در آن بیمارستان تضمین شود؛ اما این موضوع چالش هایی را در سطح دانشکده‌های پرستاری و مجامع صنفی پرستاران برانگیخت تا حدی که برخی این طرح را نوعی بازگشت به گذشته و انحراف از مسیر آموزش پرستاری در ایران عنوان کردند.

 

در کشور ما بیش از ۱۰۰ سال است که تربیت نیروی پرستار در دانشکده‌ها و دانشگاه‌ها در حال انجام است و دانشجوی لیسانس، فوق لیسانس و دکتری در این رشته از این مراکز فارغ التحصیل شده و جذب مراکز درمانی و بیمارستان‌ها می‌شوند. آموزش رشته پرستاری در ایران به صورت مدرن اولین بار در سال ۱۲۹۴ با تاسیس نخستین مدرسه پرستاری در ارومیه پایه گذاری شد و پس از آن تا تاسیس وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در سال ۱۳۶۵ راه‌ها و طرح‌های زیادی را طی کرده است.

 

شاید پس گذشت ۱۰۰ سال لزوم ایجاد یک تحول جدی در نظام پرستاری امری اجتناب ناپذیر باشد، اما اینکه برنامه کارشناسی شده رشته پرستاری در راستای آموزش آن‌ها چطور ارزیابی، تصویب و اجرایی شود نکته مهم این ماجرا است که امروز موجب صف بندی اعتراض گونه دانشجویان در جای جای کشور شده است.

به گفته محمد میرزابیگی معاون پرستاری وزیر بهداشت تعداد ۱۸۱ دانشکده پرستاری در کشور وجود دارد که این تعداد دانشکده متولی تربیت سالانه ۷ هزار و ۵۰۰ پرستار در کشور هستند. معاون پرستاری وزیر بهداشت می‌گوید با توجه به تعداد پرستاران مورد نیاز برای نظام سلامت کشور و تعیین شاخص‌های نسبت پرستار به جمعیت، پزشک و تخت بیمارستانی حداقل به ۲۶۰ هزار پرستار نیاز داریم که نیاز کشور با تربیت سالانه تامین نمی‌شود.

 

در واقع علت اصلی اجرای طرح «تربیت پرستار بیمارستانی» کمبود پرستار عنوان شده چیزی که از سوی منتقدان رد شده است چرا که آن‌ها مدعی هستند بر اساس آمار اعلام شده طی سه سال گذشته حدود ۲۲ هزار دانشجوی پرستاری در کشور فارغ التحصیل شده‌اند و این در حالی است که در این مدت ۹ هزا دانشجوی پرستاری در دانشکد‌ها و دانشگاه‌های کشور جذب شده‌اند و قبل از این سه سال نیز حدود ۳۰ هزار دانشجوی پرستاری بی کار در کشور حضور داشته‌اند. به همین خاطر است که می‌گویند ما حاضریم در برابر این ادعا که در کشور کمبود پرستار وجود دارد هر تعداد پرستار که نیاز است به بیمارستان‌ها بدهیم. در این میان این سوال مطرح می‌شود که آیا مشکل کمبود پرستار است یا عدم استخدام آن‌ها از سوی وزارتخانه؟

 

دانشجویان پرستاری که این روز‌ها حال و روز خوبی ندارند معتقدند مسئولان وزارت بهداشت با این کار می‌خواهند پرستاری را از حالت آکادمیک خارج کنند، چون آن‌ها مدعی هستند وقتی بیمارستان خودش مستقیم نیروی پرستار جذب می‌کند دیگر چه نیازی به دانشکده است. ادامه‌دارشدن این روند خطرات دیگری هم دارد، از جمله اینکه وزارت بهداشت با جا انداختن طرح تربیت پرستار بیمارستانی، لیسانس را از سطح دانشکده پرستاری حذف و تن‌ها به کارشناسی ارشد و PhD منحصر می‌کند. به عبارتی رشته پرستاری که صد سال سابقه آکادمیک دارد به همین راحتی از حالت آکادمیک خارج می‌شود، به این شکل هم صنف پرستاری ضربه می‌خورد و هم مردمی که خدمات‌گیرنده هستند. علی رغم اعتراضات گسترده جامعه پرستاری اعم از نهاد‌ها و تشکلات صنفی و حرفه ای، اساتید، پرسنل و دانشجویان پرستاری در خصوص اجرای طرح تربیت پرستاری در مراکز آموزشی، وزارت بهداشت همچنان راه خود را ادامه می‌دهد.

 

 

یکی از فعالان صنفی دانشکده پرستاری دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در این خصوص به خبرنگار ما می‌گوید: «پس از اعتراض جامعه پرستاری به طرح تربیت پرستار بیمارستانی، بازنگری طرح به کارگروه توسعه علوم پرستاری اصفهان واگذار گردید و در نشست ۱۶ و ۱۷ دی ماه ۹۵ که با حضور بیش از ۵۰ تن از بزرگان حرفه پرستاری برگزار شد، آیین نامه‌ای با نام «توسعه همکاری بیمارستان‌ها با دانشکده‌های پرستاری در تربیت دانشجویان پرستار» نگاشته شد و وزارت بهداشت متعهد گردید که تن‌ها طبق آیین نامه مورد قبول جامعه پرستاری (مشهور به آیین نامه اصفهان) دانشجو پذیرش نماید.

این فعال صنفی افزود:، اما متاسفانه در اظهار نظرهای مسئولین وزارت بهداشت از اردیبهشت ماه امسال تاکنون مشخص شد که وزارت بهداشت قصد عمل به آیین نامه اصفهان را ندارد. با وجود جلسات مختلف سازمان نظام پرستاری و سران حرفه پرستاری با وزارت بهداشت و کمیسیون بهداشت و درمان مجلس، این مذاکرات به نتیجه نرسیده و وزارت بهداشت در اعلام ظرفیت رشته پرستاری به سازمان سنجش خارج از ضوابط آیین نامه اصفهان عمل نموده و مرتکب تخلف شده است.

وی تصریح کرد: طبق آئین نامه اصفهان اگر بیمارستانی اقدام به پذیرش دانشجو کند باید همچون دیگر دانشجویان پرستاری پذیرفته شده در دانشگاه‌های علوم پزشکی، برای آموزش‌های تئوری دانشجویان را در اختیار دانشکده پرستاری قرار دهد، اما آموزش‌های بالینی در بیمارستان انجام خواهد شد. اما با دستور اردیبهشت ماه وزیر بهداشت مبنی بر گرفتن دانشجوی پرستاری توسط بیمارستان‌ها بند آموزش توسط دانشکده‌های پرستاری آئین نامه اصفهان زیر پا گذاشته شده است.

این فعال صنفی تاکید کرد: مشابه چنین طرح هایی در خارج از کشور هم اجرا می‌شود، ولی متولی همه آن‌ها نهاد‌ها و استادان حوزه پرستاری هستند. در حالیکه این طرح در ایران توسط کسانی اجرا می‌شود که تخصصی در حوزه پرستاری ندارند و از مسئولان و متخصصان حوزه پرستاری هم نظرخواهی نکرده اند. این اقدام وزارت بهداشت به شدت تهدید کننده سلامت مردم است. تربیت بیمارستانی پرستار بدون استفاده از استادان زبده پرستاری در دانشکده‌ها که سال‌ها کار علمی، پژوهشی و بالینی داشته اند سبب تربیت پرستاران کم سواد می‌گردد. در بخش بالینی، چون در ارتباط با جان بیمار هستیم فرصت آزمون و خطا نداریم و باید با احتیاط عمل کنیم در این بخش دیگر فرصت خواندن و تمرین کردن نیست. در این حالت حتی لیسانس پرستاری هم می‌تواند به عنوان آموزش دهنده در بیمارستان به کار گرفته شود.»

 

نکته حائز اهمیتی که اینجا مطرح می‌شود مساله پایین بودن سطح آموزش‌های عملی به دانشجویان پرستاری است که یکی دیگر از دلایل اجرای طرح «تربیت پرستار بیمارستانی» از سوی وزارت بهداشت عنوان شده است. حال باید به مسئولین وزارت بهداشت این نکته را یادآوری کرد که در بسیاری از کشور‌ها برای جذب دانشجوی پرستاری آزمونی تحت عنوان آزمون پرستاری برگزاری می‌شود. البته کشورهایی مانند استرالیا و آلمان هم آزمون خاصی برای جذب دانشجوی پرستاری برگزار نمی‌کنند.

 

در ترکیه از طریق آزمون سراسری جذب دانشجوی پرستاری انجام می‌گیرد که با نظام آموزشی ایران شباهت دارد. آمریکا، انگلیس، فنلاند و هند از جمله کشورهایی هستند که دارای آزمون ویژه پرستاری هستند. مقاطع تحصیلی برای رشته پرستاری در خارج از ایران شامل فوق دیپلم، لیسانس، فوق لیسانس هستند و در برخی کشور‌ها مانند آمریکا و فنلاند امکان ادامه تحصیل تا مقطع دکتری هم وجود دارد.

در ایران دانشجویان پرستاری در دوره کارشناسی بدون گرایش و در دوره کارشناسی ارشد با گرایش‌های جراحی، داخلی، سلامت جامعه، روان، کودکان، نظامی، مراقبتهای ویژه نوزادان، توانبخشی، اورژانس، مراقبت‌های ویژه و سالمندی و در مقطع دکتری می‌توانند ادامه تحصیل دهند. اما سوال مطرح شده در این اینجا این است که چرا مسئولین برای اصلاح ضعف‌های نظام آموزشی در سیستم تربیت پرستاران کشور، طرحی را تصویب می‌کنند که ذیل یکی از بندهای آن اولویت استخدام با کسانی است که در بیمارستان آموزش دیده باشند. این اقدام وزارت بهداشت حقیقتا اجحاف در حق امانت‌هایی است که مردم به دانشگاه‌ها جهت داشتن آینده شغلی خوب تحویل داده‌اند.

تجمع دانشجویان پرستاری در سراسر کشور

 

اقدام اخیر وزارت بهداشت و زیر پا گذاشتن آیین نامه اصفهان موجب شروع سیل اعتراض جدید دانشجویان پرستاری در استان‌های مختلف شد. ۱۵ / ۵ / ۹۶ روز خروش این اعتراضات بود؛ دانشجویان پرستاری دانشگاه علوم پزشکی اصفهان به طرح مجدد جذب پرستار بیمارستانی توسط وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی طی تجمعی مراتب اعتراض خود را به گوش مسئولان رساندند.

 

 

این معترض با اشاره به اینکه اجرای طرح تربیت پرستار بیمارستانی موجب به خطر افتادن سلامت افراد خواهد شد، یادآور شد: متاسفانه پشت همه این قضایا مافیای سلامت قرار دارد که به دنبال قدرت هستند.»

دانشجویان پرستارى دانشگاه علوم پزشکی اهواز نیز ساکت نشستند و جمع معترضین آن رو پیوستند. آن‌ها در اعتراض به طرح تربیت پرستار بیمارستانى در مقابل دانشکده پرستاری این دانشگاه دست به تجمع زدند.

 

 

نماینده دانشجویان معترض بجنوردی نیز در همان روز موعد تجمعات سراسری دانشجویان پرستاری در کشور به خبرنگار ما گفته بود: «این طرح رجعت به دوره قاجار محسوب می‌شود چرا که در آن زمان با توجه به مهارت عملی و نه علمی، طبیبان و پرستاران انتخاب می‌شدند.

وی تاکید کرد: اکنون دانشجو‌ها معترضند که چهار سال درس خواندن آن‌ها برابر با یک دوره عملی افراد تازه وارد است که این عادلانه نیست و این کمپین بعد از سه هفته در فضای مجازی اکنون وارد اعتراض عملی در محل استانداری‌ها شده است.»

رضا نجات یکی از دانشجویان معترض به طرح تربیت پرستار بیمارستانی از دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد معتقد است: «امروز دانشجویان جهت لغو طرحی اعتراض کردند که حتی اساتید دانشگاه و نظام پرستاری نیز به آن معترض اند. وزارت بهداشت علت اجرای این طرح را کمبود پرستار معرفی میکند. درصورتی که نظام پرستاری به وزارت بهداشت ۱۰۰۰۰ نیروی پرستار جویای کار معرفی کرد و وزارت نیز اعلام کرد که با استخدام آن‌ها نیز همچنان کمبود نیرو داریم. این در حالی است که نیرو‌های معرفی شده استخدام نشده بودند.

 

نجات علت اصلی اجرای این طرح را دخالت بیمارستان‌های خصوصی دانست و ادامه داد: برای اجرای این طرح بیمارستان‌ها نیاز به کلاس، استاد و تجهیزات آموزشی دارند که هیچ بیمارستان دولتی چنین امکاناتی ندارد. اما بیمارستان‌های خصوصی جهت تامین نیروی کار لازم خود این طرح را اجرا می‌کنند. زیرا بیمارستان‌های خصوصی به نسبت بیمارستان دولتی حقوق پایینی به فارغ التحصیلان پرستاری می‌دهند و این باعث می‌شود که دانشجویان پرستاری رغبتی به استخدام در بیمارستان خصوصی نداشته باشند و این بیمارستان‌ها کمبود نیرو خواهند داشت. سرمایه داران بیمارستان‌های خصوصی این طرح را راه نجاتی برای تامین نیروی پرستار با حقوق پایین یافته اند.»

دانشجویان پرستاری خراسان شمالی نیز با صدور بیانیه هایی مراتب اعتراض خود را به گوش مسئولان رسانده اند. در این بین محمد تقی ایرانی معاون سیاسی امنیتی استانداری خراسان شمالی در واکنش به اعتراض دانشجویان پرستاری این استان به خبرنگار ما گفته: «صبح امروز تعدادی از دانشجویان پرستاری دانشگاه علوم پزشکی درب استانداری تجمع اعتراضی کردند. ما میتوانیم مطالبات این دانشجو‌ها را به وزارت بهداشت انتقال داده و پیگیر آن باشیم و شخصا این کار را انجام خواهم داد و در صورت لزوم نمایندگان مجلس را هم در جریان قرار خواهیم داد.»

 

در ادامه این اعتراضات دانشجویان در فضای مجازی بیانیه‌ای را منتشر و از دانشجویان علوم پزشکی سراسر کشور برای امضای آن دعوت کرده اند. لینک

محمد شریفی مقدم دبیر کل خانه پرستار و عضو شورای عالی نظام پرستاری به عنوان یکی از مخالفین آیین نامه آموزش پرستار با استفاده از امکانات بیمارستان‌های دولتی و خصوصی تاکید می‌کند: «نیروی انسانی پرستار تن‌ها در تهران کمبود دارد و در حال حاضر ۱۱ هزار پرستار جویای کار داریم بنابراین کمبودی وجود ندارد که این طرح بخواهد به نوعی کمبود پرستار را جبران کند.

وی معتقد است این آیین نامه اساسا ضرورتی ندارد و امکانات گسترده‌ای در بیمارستان‌های دولتی وجود ندارد که بتواند به آموزش پرستاری اختصاص یابد. به طور نمونه بیمارستان امام خمینی (ره) در تهران که یک بیمارستان بزرگ است و در کنار دانشکده پرستاری تهران قرار دارد یک رختکن برای دانشجویان پرستاری ندارند.

شریفی مقدم با اشاره به بخشی از این آیین نامه که به امکان تربیت دانشجو در دانشگاه آزاد و استفاده از امکانات بخش خصوصی می‌پردازد، می‌گوید: دانشگاه آزاد اصلا شرایط پذیرش دانشجو را ندارد و بیمارستان خصوصی هم که برای دو متر اتاق خود شبی ۵ میلیون تومان پول می‌گیرد نمی‌تواند دانشجو آموزش دهد.

وی می‌گوید: بسیاری از پرستاران ترک شغل می‌کنند و مشکل پرستاری پرداخت نامناسب است و فاصله درآمدی زیاد میان پزشک و پرستار است نه آموزش پرستار در بیمارستان.»

 

همه مشکلات دانشجویان پرستاری به مواردی که ذکر شد ختم نمی‌شود. عملکرد وزارت بهداشت در سال‌های اخیر نشان می‌دهد این وزارتخانه بیشتر شبیه به وزارت پزشکان است تا همه اجزای بهداشت و درمان کشور. به اعتقاد دانشجویان پرستاری امروز نگاه جامعه به پرستار، مثل کسی است که آمپول زنی بلد است و زیر مریض را عوض می‌کند کسانی که اینگونه فکر می‌کنند کافی است فقط یک روز در کنار دانشجوی پرستاری قرار گیرند تا بفهمند او تمامی علوم پایه‌ای که یک پزشک می‌خواند را باید یاد بگیرد و شاید یک پزشک نشود، اما تمام درس‌هایی که یک پزشک می‌خواند را پرستار هم باید در حد خود بخواند.

این دانشجویان کسانی هستند که به عشق این کار حتی چند سال پشت کنکور می‌مانند و یا با رتبه‌های بسیار خوب که می‌توانند پزشکی را بزنند، اما پرستاری را انتخاب می‌کنند حالا وقتی می‌بینند کسی با هر سطح معلوماتی تن‌ها با پرداخت پول، درسی که آن‌ها ۴ سال برایش عمر و وقتمان را صرف کرده‌اند در شش ماه می‌خوان؛ گویی تمام پل‌های پشت سرشان خراب می‌شود.

کاری کردند که دانشجویان از رشته پرستاری فرار می‌کنند/ حتی اولویت تدریس اساتید هم دانشکده پرستاری نیست!

یکی از دانشجویان پرستاری در خصوص این اتفاقات به خبرنگار ما می‌گوید: اکثر بودجه‌ای که از طرف وزارت بهداشت به دانشگاه‌های علوم پزشکی داده می‌شود صرف رشته‌های برتر علوم پزشکی یعنی دانشکده‌های پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی می‌شود و رشته‌های پرستاری و پیراپزشکی از این بودجه و امکانات بی‌بهره هستند. حتی امکانات بیمارستان‌ها هم دراختیار دانشجویان پزشکی است. در بیمارستان‌ها، اتاق استراحت، کلاس درس و هیچ امکانات آموزشی دیگری برای دانشجویان پرستاری نیست و خیلی اوقات زمان زیادی در بیمارستان به دنبال یک اتاق خالی برای برگزاری کلاس آموزشی تلف می‌شود.


این دانشجوی ترم شش پرستاری در ارتباط با مشکلات آموزشی گفت: مشکلات آموزشی خیلی زیاد هستند. حتی اساتید نسبت به رشته‌ی پرستاری بی میل هستند و و همیشه در اولویت‌های پایین آن‌ها برای تدریس قرار دارد. استادهای برتر دانشگاه، رشته‌های دیگر را برای تدریس دروس علوم پایه استفاده می‌کنند و در نهایت هر کدام زمان خالی داشته باشد به دانشکده پرستاری می‌آید.

وی ضمن تاکید براینکه حتی اساتید هم از این موضوع راضی نیستند گفت:: اساتید از طرف آموزش دانشکده تحت فشار هستند حرف اصلی مسئولان این است که استاد به تعداد کافی نیست بنابراین اکثر کلاس‌های عملی اساتید با تئوری تداخل پیدا می‌کند. به همین دلیل اساتید کلاس‌های کارورزی را به دانشجویان دیگر، یا پرستارهای بخش می‌سپارند. انگار مهم‌ترین بخش آموزش پرستاری یعنی آموزش مهارت بالینی در اولویت آخر اساتید و مسئولین پرستاری است.

وی در پایان خطاب به مسئولان گفت: باید رشته پرستاری را آنقدر جذاب کنید که سختی‌های آن کمتر به چشم بیاید و دانشجویان رغبت کنند وارد این رشته شوند، اما الان در بیمارستان‌ها با دانشجوی پرستاری مثل بهیار برخورد می‌شود و این موضوع باعث دلسردی و ناامیدی دانشجویان پرستاری شده است. ترس از آینده، شیفت‌های طولانی مدت با تراکم کار سنگین، حقوق کم و رفتار‌ها و برخوردهای نامناسب همراه با کارهای که گاهی در حوزه وظایف پرستاری نیست، ولی به خاطر کمبود نیرو باید انجام بشود دانشجویان را از این رشته فراری می‌دهد.

در آخر...
بر اساس استانداردهای جهانی باید بر بالین هر بیمار دو پرستار حضور داشته باشد و این در حالی است که ما نتوانسته‌ایم با برنامه ریزی صحیح این مهم را با استخدام دانشجویان پرستاری در کشور به تحقق برسانیم و اکنون به جای حمایت از دانشجویان پرستاری فارغ التحصیل بیکار و یا دانشجویان در حال تحصیل در این رشته، به تامین نیرو از کانال‌های غیر علمی و غیر اصولی پرداخته ایم. عملکرد وزارت بهداشت و شخص وزیر در این خصوص قطعا محل بررسی خواهد بود.