نظام بانکی ما قطعا ربوی است/ بانک‌ها در اجرای قوانین منحرف شده‌اند

مهدیار اسماعیلی، کارشناس اقتصاد ایران در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری دانشجو به مناسبت روز تصویب قانون عملیات بانکداری بدون ربا گفت: نظام بانکی ما قطعاً هنوز ربوی است چرا که ما به ازای این نقدینگی و رشد اقتصادی وجود ندارد؛ البته این رشد نقدینگی هم به‌صورت قانونی هست و تنها تخلف بانک‌ها را شاید بتوان گفت که با این حال که بانک‌ها خود می‌دانستند سود ده نیستند باز هم به سپرده‌گذاران سود می‌دادند که این نواقص از نظام حقوقی ما بیرون آمده است.
وی در ادامه یادآور شد: در یک نظام فقهی مسئله مهمی وجود دارد که فقیه قاعده کلی یک حکم را استخراج می‌کند، اما بررسی مصداق‌های آن به عهده مکلف و مردم هست؛ به‌طور مثال فقیه حکم شرب خمر را می‌دهد، اما اینکه در جامعه اینکه چه چیزی حکم مسکر را دارد به عهده جامعه است.
وی در ادامه با ذکر مثال یادآور شد: اینکه فرضا اگر روزی گفته شود در این ماءالشعیرهای موجود در بازار معلوم شود به دلیل مثلاً بسته بندی نامناسب که هوا کشیده لذا در آن تخمیر رخ داده و الکل در آن پدید آمده است، اینجا جامعه اسلامی محکوم نیست که این ماده را چرا حلال کرده بلکه تقصیر کارخانه مربوطه هست که به هر دلیل باعث شده که این محصول ایراد پیدا کند.
مهدیار اسماعیلی گفت: از طرف دیگر اصلی داریم در جامعه دینی که مردم به مسائل شرعی که مبتلا به آن هستند واجب است آن مسئله را یاد بگیرند، یعنی اگر جامعه‌ای اسلامی بودیم به این معنی نیست که بگوییم همه چیز در این جمعه به طور صد در صد حلال است و مردم هم باید به اندازه خود آگاهی و تحقیق کنند این مثال دقیقا در بانک‌ها هم صادق است.
کارشناس مسائل اقتصادی تاکید کرد: یک زمانی در همان اوایل انقلاب یکسری عقود شرعی را پیش مراجع بردند که بانک با این عقود می‌خواهد کار کند و مراجع هم گفتند اگر با این عقود هست مانعی ندارد لذا این مجوز را گرفتند از مراجع بعد به مرور زمان بانک‌ها از این عقود منحرف شدند تا جایی که از هر ده نفر که به بانک مراجعه می‌کند برای جهت دریافت وام یک نفر هم نمی‌داند که این قرارداد که دارند امضاء می‌کنند جعاله است یا مضاربه اگر مضاربه هست یعنی چه؟ این را نمی‌داند، لذا این جرم از جامعه اسلامی یا مثلا شورای نگهبان نیست بلکه در درجه اول تقصیر نهاد بانک هست که در اجرا قوانین منحرف شده است نه نهاد قانون گذار مربوطه.
وی در ادامه اظهار داشت: حرف من به مردم این است که نباید مردم خیال خود را راحت کنند که جامعه اسلامی است و ما دیگر کاری نداریم، خیر اگر کسی نداند که این لیوانی که می‌نوشد، مسکر هست و مست می‌کند، اگر هم نداند این شراب اثر خود را خواهد گذاشت و لذا طرف مست خواهد شد و یکی را هم می‌کشد و تا آخر عمر افسرده خواهد شد؛ منظور من این هست که این نظام ربوی تاثیر فرهنگی، اجتماعی خود را خواهد گذاشت هرچند کسی ندارند، شاید برای کسی که واقعا نمی‌داند عقوبت معنوی نداشته باشد، اما اثر وضعی و تکوینی خود را خواهد داشت.
دکتر اسماعیلی تصریح کرد: مثلاً خداوند به صراحت فرمودند: یَمْحَقُ اللَّهُ الرِّبا، خداوند فرمود: ه‌اند من ربا را نابود می‌کنم این سنت الهی است و متوقف بر دانستن ما نیست یعنی اثر وضعی خود را مثل همان شراب خواهد گذاشت به همین گونه خداوند نابود می‌کند چه بدانیم این ربا هست چه ندانیم.
وی تاکید کرد: امروزه خلق پول که مسئله‌ای هست مهم‌تر از دیرکرد و سودی که گفته می‌شود رباست، خلق پول مسلئه بزرگ نظام بانکی ماست که اگر به داد آن نرسیم، به قطع ما را زمین خواهد زد، اما اینکه آیا خلق پول شرعی هست یا نه با ید تکلیف خودمان را با ذات پول مشخص کنیم. یعنی پول سنجش ارزش هست یا ذخیره ارزش.
این کارشناس اقتصادی در ادامه اظهار داشت: اگر معیار این باشد که پول ذخیره ثروت هست یعنی با یک میلیون بتوانیم کالای الف. را خریداری کنیم یعنی شما صلاحیت خرید بالقوه خرید کالای الف. را دارید و این شش ماه دیگر هم باید همین باشد و دولت موظف هست ارزش پول را ثابت نگه دارد، چون قرار شد پول ذخیره ارزش باشد فلذا اگر این‌گونه نشد این اشکال شرعی پیدا خواهد کرد و همچنین تورم هم نباید در اقتصاد رخ دهد، چون با تورم ارزش پول کم خواهد شد.
دکتر مهدیار اسماعیلی گفت: امروز حوزه علمیه در مسیر فقهی به سرعت به سمت اجتهاد تخصصی خواهد رفت یعنی اگر شخصی در همه ابواب فقهی مجتهد است امروزه باید تن‌ها در برخی ابواب فقهی مجتهد باشد، اما بصورت عمیق‌تر این جریان پیش از این هم رخ داده بود.
وی در ادامه با توضیح اینکه در چند دهه قبل علما هم در مسائل فقهی اجتهاد داشتند هم در ستاره شناسی و ریاضیات، گفت:، اما با گذشت زمان به این موارد کمتر و تخصصی‌تر شد، به‌طوری که امروز فقهای ما تن‌ها مسائل دینی را می‌دانند و ما انتظار هم نداریم که هم فقیه همه علوم را بدانند، چون علوم گسترده شده لذا این‌طور خواهد شد که فقهایی خواهیم داشت که تن‌ها در حوزه اقتصاد اجتهاد خواهند کرد فقهی که پول را بشناسد مفهوم خلق پول را هم بفهمد مفهوم ربای مدرن را هم بداند و نکاتی از این قبیل، اما الآن متأسفانه امروز فقهای ما نسبت به این موضوع فقهای ما به این موضوع اشرافیت ندارند.
کارشناس و تحلیل‌گر اقتصادی در پایان تاکید کرد: همین چندی پیش بود که آیت‌الله حائری شیرازی با بیان شیرین خود گفتند که سر قضیه مسائل بانکداری، بانکدار‌ها سر علماء ما کلاه گذاشتند؛ آمدند یک چیزی به علما گفتند و علما هم گفتند اگر این هست اشکال ندارد، زیرا آن عالم نمی‌دانست که بانکدار با این ابزار هولناک چکار می‌تواند انجام دهد، چون سوادی اقتصادی نداشته و این موضوع تن‌ها در خصوص بانک نیست یک اقتصاد اسلامی همه اجزایش باید اسلامی باشد نه اینکه فقط بخواهیم با یک سری عقود ربا را در بانک حل کنیم، اگر این‌طور شد این می‌شود همان کاری ناموفقی که شورای فقهی بانک و بورس انجام می‌دهد که اصلاً مطلوب جامعه اسلامی نیست.