به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، حجت‌الاسلام محمد نقدی، مدیرمسئول و سردبیر مجله ترجمان وحی است. وی که ریاست دانشکده الهیات امام صادق (ع) را بر عهده داشت و همزمان تدریس هم می‌کرد، شرایطی پیش آمد تا وارد کار قرآنی شود به طوری که چند سالی است کار تدوین، ترجمه و تفسیر قرآن به زبان‌های مختلف دنیا را دنبال می‌کند؛ کاری که با استقبال زیادی از سوی مسلمانان و علاقه‌مندان به این کتاب آسمانی در سرتاسر دنیا مواجه شده است. با همکاری انجمن اسلامی شهید ادواردو آنیلی با ایشان گفتگو کردیم.
چطور شد که از تعلیم و تدریس دانشگاه به تدوین و ترجمه قرآن آن هم به زبان‌های خارجی روی آوردید؟
اوایل انقلاب زمانی که لاریجانی وزیر ارشاد بود، خانمی روسی مسیحی با مردی سوری از اهل تسنن ازدواج کرده بود. همسرش به او قرآنی با ترجمه مستشرقی روسی هدیه داده بود. خانم بعد از خواندن احساس خوبی نداشت و خوشش نیامده بود تا اینکه ایران آمده بودند و از نمایشگاه قرآن ترجمه‌ای انگلیسی از قرآن تهیه می‌کند. به قدری برایش جالب بود که بعد از خواندن گریه‌اش می‌گیرد و خیلی متأثر می‌شود از اینکه فهم غلطی از قرآن داشته درحالی که قرآن کتاب زیبایی است. برای همین نذر می‌کند وقتی به روسیه رفت خودش قرآن را به زبان روسی ترجمه کند و همین کار را هم انجام می‌دهد. حتی در نشریه پرتیراژ روسی که مربوط به زنان است هر بار بخشی از آیات را به صورت کوتاه چاپ می‌کند که با استقبال زیاد زنان مواجه می‌شود. در همین زمان تصادف می‌کند و مجبور می‌شود در آپارتمان کوچکی همراه برادرش باشد. نامه‌ای به گورباچف می‌نویسد که من مترجم قرآن مسلمانان هستم و جایی ندارم. اگر می‌شود مکانی به من بدهید. آن‌ها جواب می‌دهند که خود آقای گورباچف هم در آپارتمانی کوچک در دو اتاق زندگی می‌کند. از مسلمانان کمک بگیر برای همین سراغ رایزن فرهنگی ایران می‌رود. داستان را تعریف می‌کند و نهایتاً کار او به من سپرده می‌شود. آن زمان در دانشگاه تدریس می‌کردم و رئیس دانشکده الهیات دانشگاه امام صادق (ع) هم بودم به این ترتیب ورود به این کار و تأسیس مرکزی برای ترجمه قرآن به زبان‌های مختلف دنیا با تفکر اهل‌بیت فراهم شد.
اسم ترجمان وحی از همان زمان روی مؤسسه گذاشته شد؟
در ابتدا اسم را «ترجمه قرآن مجید» گذاشتیم، ولی گفتند این اسم عام است و باید خاص باشد. برای همین اسم مرکز را به «مرکز فرهنگی ترجمان وحی» تغییر دادیم و از سال ۷۲ تا الان ترجمه و چاپ قرآن داریم.
مترجمان قرآن چگونه انتخاب می‌شوند؟
عمدتاً از خود کشور‌های مقصد هستند که شناخت خوبی روی فرهنگ و زوایای زبان ملی خودشان دارند. شهروندان خود کشور‌ها که کار ترجمه زبان خودشان را انجام می‌دهند با ما همکاری می‌کنند.
مترجمان چطور با شما آشنا می‌شوند؟
جوینده یابنده است. افرادی که کار علمی و تحقیقاتی می‌کنند از طریق سایت‌ها با ما آشنا می‌شوند و اعلام همکاری دارند. مجمع جهانی اهل‌بیت، مجمع تقریر و تمام آن‌هایی که در این زمینه فعال هستند با هم مرتبط و اَشنا هستند.
قرآن تاکنون به چند زبان ترجمه شده است؟
در سرتاسر دنیا به ۱۴۷ زبان ترجمه شده است، ولی مؤسسه ما ۱۴ مورد به زبان‌های مختلف چاپ قرآن شیعی با فرهنگ اصیل اهل‌بیت داشته است.
به غیر از شما به چند زبان، قرآن شیعی در جهان ترجمه شده است؟
حدود ۱۳ زبان بوده است. وقتی ما قرآن شیعی انگلیسی چاپ کردیم، یهودیان، مسیحی‌ها و سنی‌ها هم قرآن شیعی ترجمه کردند حتی ترجمه چینی هم توسط فردی چینی انجام شده است.
چه کشور‌هایی بانی شده‌اند؟
اغلب کار توسط افراد علاقه‌مند مترجم صورت گرفته و هیچ کشوری دولتش بانی نشده است. عربستان هم که بزرگ‌ترین رقیب ماست، تمام ترجمه‌های قبلی خود را با چاپی رایگان و طرحی زیبا به ۵۰ زبان کار می‌کند و خودش ترجمه ندارد تنها چاپ می‌کند. مثلاً ترجمه فرانسه آن‌ها از پروفسور عمیدالله یا ترجمه انگلیسی از پیکتال است.
سرنوشت آن خانم روسی چه شد؟
خانم والریا بورخووا اهل مسکو بود که ترجمه قرآن او چاپ شد، ایران هم آمد و به مرکز ما سر زد. با او صحبت کردم و گفتم: ماجرای شما واقعی است؟ خندید وگفت: بله شوهرم سوریه‌ای است و پدرش عالم بزرگی از اهل سنت است. من به وسیله او با معارف قرآن آشنا شدم و ترجمه کردم؛ البته ترجمه این خانم بر اساس مبانی اهل سنت است.
بهترین ترجمه انگلیسی قرآن چیست؟
ما امروز ۱۰۰ ترجمه کامل انگلیسی از قرآن داریم. مترجمان یهودی، مسیحی، کافر و مسلمان بودند. هر کدام یک ویژگی دارند؛ مثل من که تسلط کامل به زبان انگلیسی و فرهنگ آن‌ها ندارم، نمی‌توانم قضاوت کنم. بگذارید با خاطره‌ای توضیح بدهم که ترجمه انگلیسی ما دو جایزه گرفته است؛ جایزه جهانی کتاب سال و یک جایزه کتاب سال حوزه به خاطر خیلی خوب بودن، اما اخیراً یک ترجمه در امریکا انجام شده است که ۲۰۰۱ صفحه دارد. ۱۰ مترجم زیر نظر دکتر حسین نصر کار کردند. این‌ها از سرتاسر جهان گرد هم آمدند و به انگلیسی همینطور به معارف اسلامی و اهل بیت هم مسلط هستند. یکی از آن‌ها شخصی به نام جوزف لومبارت، عضو هیئت علمی دانشگاه شارجه و امریکایی است. در یوتیوپ پیامی گذاشته بود و اعلام کرد که وقتی مشغول ترجمه بودم، خیلی‌ها سؤال می‌کردند که بهترین ترجمه قرآن چیست؟ برای ما قضاوت سخت بود. ابتدا ترجمه آلبری را معرفی کردیم. بعد ترجمه سیدعلیقلی قرآنی از ایران را که دیدیم آن را معرفی کردیم، چون برای کسانی که مسلمان هم نیستند و زبانشان انگلیسی است می‌تواند مفید باشد.
سیدعلیقلی قرآنی ایرانی است؟
بله، در ایران هم سکونت دارد. تحصیلاتش در امریکا بوده و مدتی هم در هند سکونت داشت و سردبیرمجله توحید انگلیسی بود. کتاب‌های زیادی هم به انگلیسی ترجمه کرده است. ۴۰ سال پیش کتاب ۴۰ حدیث امام خمینی را به انگلیسی ترجمه کرد که روی تمام وب‌سایت‌های امریکایی موجود است.
الان ترجمه ایشان در اینترنت قابل دریافت است؟
متأسفانه نه، چون مؤسسات به صورت جزیره‌ای و پراکنده عمل می‌کنند. هرکس می‌خواهد خودش را برند کند. اگر وفاق باشد قطعاً کار‌ها بهتر پیش می‌رود. ما آمادگی این را داریم که بستر مطالب خوب را فراهم کنیم. ان. جی. او‌ها هم می‌توانند کمک کنند، چون حمایت خیرین را دارند. در ترکیه به محض اینکه در فرودگاه هواپیما می‌نشیند، انجیل به زبان فارسی به فرد هدیه می‌دهند. الان بین ۷ هزار زبان دنیا انجیل به بالای ۳ هزار زبان ترجمه شده است؛ درحالی که قرآن ۱۴۸ زبان ترجمه دارد که ۱۰۰ مورد آن کامل است. کار زیادی باید انجام داد، ولی، چون اغلب تنگ‌نظر و پراکنده هستیم دسترسی‌ها به مطالب خوب سخت است.
از کشور‌های دیگر هم به شما کمک می‌شود؟
یک بار آقایی ۵ هزار دلار داد و گفت: اسم من را نیاورید؛ معلمی هم ۱۲۰۰ دلار پول داد گفت: پول مأموریتم است رسید هم نمی‌خواهم البته برای او رسید صادر کردیم تا بداند در راه قرآن هزینه کرده است. کمک‌های مردمی برای بقای مؤسسه اهمیت دارد، چون کار ما دولتی نیست. تا می‌توانیم باید مردم را تشویق به کار قرآنی و حمایت در نشر آن کنیم مقدارش مهم نیست، بلکه همین که بانی قرآن باشند تا فرهنگ‌سازی بشود خودش اتفاق مهمی است حتی به اسم خود افراد کمک‌کننده هم قرآن چاپ می‌کنیم.
پروفسور بونو می‌گفت:بعد از نامه رهبری به جوانان اروپایی و تشویق به خواندن قرآن کاری انجام نشد. نظر شما چیست؟
بله متأسفانه همیشه در برخورد به توصیه‌های رهبری شعاری عمل می‌کنیم. بعد از نامه ایشان هم اصلاً ستادی تشکیل نشد. ما خودمان به صورت خودجوش و چراغ خاموش کار کرده‌ایم. قبل از اینکه همه قرآن را برای امریکا چاپ کنیم، آیاتی را انتخاب کردیم که جنبه عام دارد و قابل پذیرش عمومی است، زیرا به طور قطع تمام قرآن برای مخاطب غربی قابل فهم نیست.
منبع: روزنامه جوان
چطور شد که از تعلیم و تدریس دانشگاه به تدوین و ترجمه قرآن آن هم به زبان‌های خارجی روی آوردید؟
اوایل انقلاب زمانی که لاریجانی وزیر ارشاد بود، خانمی روسی مسیحی با مردی سوری از اهل تسنن ازدواج کرده بود. همسرش به او قرآنی با ترجمه مستشرقی روسی هدیه داده بود. خانم بعد از خواندن احساس خوبی نداشت و خوشش نیامده بود تا اینکه ایران آمده بودند و از نمایشگاه قرآن ترجمه‌ای انگلیسی از قرآن تهیه می‌کند. به قدری برایش جالب بود که بعد از خواندن گریه‌اش می‌گیرد و خیلی متأثر می‌شود از اینکه فهم غلطی از قرآن داشته درحالی که قرآن کتاب زیبایی است. برای همین نذر می‌کند وقتی به روسیه رفت خودش قرآن را به زبان روسی ترجمه کند و همین کار را هم انجام می‌دهد. حتی در نشریه پرتیراژ روسی که مربوط به زنان است هر بار بخشی از آیات را به صورت کوتاه چاپ می‌کند که با استقبال زیاد زنان مواجه می‌شود. در همین زمان تصادف می‌کند و مجبور می‌شود در آپارتمان کوچکی همراه برادرش باشد. نامه‌ای به گورباچف می‌نویسد که من مترجم قرآن مسلمانان هستم و جایی ندارم. اگر می‌شود مکانی به من بدهید. آن‌ها جواب می‌دهند که خود آقای گورباچف هم در آپارتمانی کوچک در دو اتاق زندگی می‌کند. از مسلمانان کمک بگیر برای همین سراغ رایزن فرهنگی ایران می‌رود. داستان را تعریف می‌کند و نهایتاً کار او به من سپرده می‌شود. آن زمان در دانشگاه تدریس می‌کردم و رئیس دانشکده الهیات دانشگاه امام صادق (ع) هم بودم به این ترتیب ورود به این کار و تأسیس مرکزی برای ترجمه قرآن به زبان‌های مختلف دنیا با تفکر اهل‌بیت فراهم شد.
اسم ترجمان وحی از همان زمان روی مؤسسه گذاشته شد؟
در ابتدا اسم را «ترجمه قرآن مجید» گذاشتیم، ولی گفتند این اسم عام است و باید خاص باشد. برای همین اسم مرکز را به «مرکز فرهنگی ترجمان وحی» تغییر دادیم و از سال ۷۲ تا الان ترجمه و چاپ قرآن داریم.
مترجمان قرآن چگونه انتخاب می‌شوند؟
عمدتاً از خود کشور‌های مقصد هستند که شناخت خوبی روی فرهنگ و زوایای زبان ملی خودشان دارند. شهروندان خود کشور‌ها که کار ترجمه زبان خودشان را انجام می‌دهند با ما همکاری می‌کنند.
مترجمان چطور با شما آشنا می‌شوند؟
جوینده یابنده است. افرادی که کار علمی و تحقیقاتی می‌کنند از طریق سایت‌ها با ما آشنا می‌شوند و اعلام همکاری دارند. مجمع جهانی اهل‌بیت، مجمع تقریر و تمام آن‌هایی که در این زمینه فعال هستند با هم مرتبط و اَشنا هستند.
قرآن تاکنون به چند زبان ترجمه شده است؟
در سرتاسر دنیا به ۱۴۷ زبان ترجمه شده است، ولی مؤسسه ما ۱۴ مورد به زبان‌های مختلف چاپ قرآن شیعی با فرهنگ اصیل اهل‌بیت داشته است.
به غیر از شما به چند زبان، قرآن شیعی در جهان ترجمه شده است؟
حدود ۱۳ زبان بوده است. وقتی ما قرآن شیعی انگلیسی چاپ کردیم، یهودیان، مسیحی‌ها و سنی‌ها هم قرآن شیعی ترجمه کردند حتی ترجمه چینی هم توسط فردی چینی انجام شده است.
چه کشور‌هایی بانی شده‌اند؟
اغلب کار توسط افراد علاقه‌مند مترجم صورت گرفته و هیچ کشوری دولتش بانی نشده است. عربستان هم که بزرگ‌ترین رقیب ماست، تمام ترجمه‌های قبلی خود را با چاپی رایگان و طرحی زیبا به ۵۰ زبان کار می‌کند و خودش ترجمه ندارد تنها چاپ می‌کند. مثلاً ترجمه فرانسه آن‌ها از پروفسور عمیدالله یا ترجمه انگلیسی از پیکتال است.
سرنوشت آن خانم روسی چه شد؟
خانم والریا بورخووا اهل مسکو بود که ترجمه قرآن او چاپ شد، ایران هم آمد و به مرکز ما سر زد. با او صحبت کردم و گفتم: ماجرای شما واقعی است؟ خندید وگفت: بله شوهرم سوریه‌ای است و پدرش عالم بزرگی از اهل سنت است. من به وسیله او با معارف قرآن آشنا شدم و ترجمه کردم؛ البته ترجمه این خانم بر اساس مبانی اهل سنت است.
بهترین ترجمه انگلیسی قرآن چیست؟
ما امروز ۱۰۰ ترجمه کامل انگلیسی از قرآن داریم. مترجمان یهودی، مسیحی، کافر و مسلمان بودند. هر کدام یک ویژگی دارند؛ مثل من که تسلط کامل به زبان انگلیسی و فرهنگ آن‌ها ندارم، نمی‌توانم قضاوت کنم. بگذارید با خاطره‌ای توضیح بدهم که ترجمه انگلیسی ما دو جایزه گرفته است؛ جایزه جهانی کتاب سال و یک جایزه کتاب سال حوزه به خاطر خیلی خوب بودن، اما اخیراً یک ترجمه در امریکا انجام شده است که ۲۰۰۱ صفحه دارد. ۱۰ مترجم زیر نظر دکتر حسین نصر کار کردند. این‌ها از سرتاسر جهان گرد هم آمدند و به انگلیسی همینطور به معارف اسلامی و اهل بیت هم مسلط هستند. یکی از آن‌ها شخصی به نام جوزف لومبارت، عضو هیئت علمی دانشگاه شارجه و امریکایی است. در یوتیوپ پیامی گذاشته بود و اعلام کرد که وقتی مشغول ترجمه بودم، خیلی‌ها سؤال می‌کردند که بهترین ترجمه قرآن چیست؟ برای ما قضاوت سخت بود. ابتدا ترجمه آلبری را معرفی کردیم. بعد ترجمه سیدعلیقلی قرآنی از ایران را که دیدیم آن را معرفی کردیم، چون برای کسانی که مسلمان هم نیستند و زبانشان انگلیسی است می‌تواند مفید باشد.
سیدعلیقلی قرآنی ایرانی است؟
بله، در ایران هم سکونت دارد. تحصیلاتش در امریکا بوده و مدتی هم در هند سکونت داشت و سردبیرمجله توحید انگلیسی بود. کتاب‌های زیادی هم به انگلیسی ترجمه کرده است. ۴۰ سال پیش کتاب ۴۰ حدیث امام خمینی را به انگلیسی ترجمه کرد که روی تمام وب‌سایت‌های امریکایی موجود است.
الان ترجمه ایشان در اینترنت قابل دریافت است؟
متأسفانه نه، چون مؤسسات به صورت جزیره‌ای و پراکنده عمل می‌کنند. هرکس می‌خواهد خودش را برند کند. اگر وفاق باشد قطعاً کار‌ها بهتر پیش می‌رود. ما آمادگی این را داریم که بستر مطالب خوب را فراهم کنیم. ان. جی. او‌ها هم می‌توانند کمک کنند، چون حمایت خیرین را دارند. در ترکیه به محض اینکه در فرودگاه هواپیما می‌نشیند، انجیل به زبان فارسی به فرد هدیه می‌دهند. الان بین ۷ هزار زبان دنیا انجیل به بالای ۳ هزار زبان ترجمه شده است؛ درحالی که قرآن ۱۴۸ زبان ترجمه دارد که ۱۰۰ مورد آن کامل است. کار زیادی باید انجام داد، ولی، چون اغلب تنگ‌نظر و پراکنده هستیم دسترسی‌ها به مطالب خوب سخت است.
از کشور‌های دیگر هم به شما کمک می‌شود؟
یک بار آقایی ۵ هزار دلار داد و گفت: اسم من را نیاورید؛ معلمی هم ۱۲۰۰ دلار پول داد گفت: پول مأموریتم است رسید هم نمی‌خواهم البته برای او رسید صادر کردیم تا بداند در راه قرآن هزینه کرده است. کمک‌های مردمی برای بقای مؤسسه اهمیت دارد، چون کار ما دولتی نیست. تا می‌توانیم باید مردم را تشویق به کار قرآنی و حمایت در نشر آن کنیم مقدارش مهم نیست، بلکه همین که بانی قرآن باشند تا فرهنگ‌سازی بشود خودش اتفاق مهمی است حتی به اسم خود افراد کمک‌کننده هم قرآن چاپ می‌کنیم.
پروفسور بونو می‌گفت:بعد از نامه رهبری به جوانان اروپایی و تشویق به خواندن قرآن کاری انجام نشد. نظر شما چیست؟
بله متأسفانه همیشه در برخورد به توصیه‌های رهبری شعاری عمل می‌کنیم. بعد از نامه ایشان هم اصلاً ستادی تشکیل نشد. ما خودمان به صورت خودجوش و چراغ خاموش کار کرده‌ایم. قبل از اینکه همه قرآن را برای امریکا چاپ کنیم، آیاتی را انتخاب کردیم که جنبه عام دارد و قابل پذیرش عمومی است، زیرا به طور قطع تمام قرآن برای مخاطب غربی قابل فهم نیست.
منبع: روزنامه جوان
ارسال نظرات