فیلمبرداری «سرو زیر آب» خیلی سخت‌تر از فیلم ملکه بود/ سر صحنه‌های فیلمبرداری با کارگردان حرف نمی‌زنم

علیرضا زرین دست بدون تردید، یکی از بزرگ‌ترین مدیران فیلمبرداری سینمای ایران است. در کارنامه او چندین سیمرغ جشنواره فیلم فجر و چندین تندیس فیلمبرداری وجود دارد و از پرافتخارترین مردان این عرصه است که در گفتگو با خبرنگار فرهنگی خبرگزاری دانشجو از شرایط کار برای فیلم «سرو زیر آب» سخن گفته است.

«فیلم سرو زیرآب» به کارگردانی باشه آهنگر که این روزها بر پرده سینماها قرار گرفته از آثار درخشان اوست که در سی و ششمین جشنواره فیلم فجر برنده دریافت سیمرغ بهترین فیلمبرداری شده است.

آقای زرین دست!ابتدا از آشنایی و  نخستین همکاری‌تان با آقای باشه آهنگر بگویید و اینکه حضور شما در «سرو زیر آب»چگونه استارت خورد؟

محمدعلی باشه‌آهنگر را از حدود ۲۵ یا ۳۰سال پیش می‌شناسم. فیلمی را ۳۵ سال پیش فیلمبرداری کردم و او در آن فیلم دستیار کارگردان بود و از همان روز مطمئن بودم که او کارگردان درجه یک سینما خواهد شد. ارتباط ما ادامه‌دار شد تا اینکه آقای میرعلایی برای دعوت من به پروژه «فرزند خاک» با من تماس گرفتند و متوجه شدم کارگردان آقای آهنگر است. وقتی فیلمنامه را خواندم متوجه شدم تصور روزهای دور من درباره این کارگردان درست بوده زیرا فیلمنامه بسیار درخشان بود. قبل از دعوت من به این پروژه، چند مرتبه دیگران برای همکاری در این فیلم دعوت شده بودند، اما فیلمبرداری آغاز نشده بود و این شانس برای من رقم خورد که همزمان با دعوت من، فیلمبرداری شروع شد. این فیلم همان زمان بسیار مورد توجه و استقبال منتقدان قرار گرفت. در ادامه برای همکاری در فیلم «ملکه» دعوت شدم که بعد از خواندن فیلمنامه بازهم به تولد اثر قوی دیگری از این کارگردان پی بردم و مشتاق به همکاری شدم. من در فیلم «سرو زیر آب» شاهد ۴ سال تحقیق این کارگردان بودم و چند بار فیلم تا مرحله فیلمبرداری رفت تا اینکه آذرماه سال گذشته کار شکل گرفت. حامد حسینی همراه محمدعلی باشه‌آهنگر به خانه من آمدند و مقدمات کار را به‌طور جدی آغاز کردیم.

 درباره ویژگی‌های منحصر به فرد فیلمبرداری «سرو زیر آب» که این روزها در سینماها اکران شده بگویید:

جنگ عوارض و ترکش‌های مختلف دارد؛ در خط مقدم کشور متخاصم، دشمن محسوب می‌شود و به همین دلیل از کشورمان دفاع می‌کنیم که البته این دفاع کردن یک قیمت دارد و قیمت آن هزاران شهید است. در میان هزاران شهید، پیکرهایی هستند که شناسایی آنها کار بسیاری دشواری است. بعضی از آنها بخش‌هایی از بدن مانند سر را ندارند. خیلی از شهیدان پلاک ندارند؛ به همین دلیل عده‌ای به صورت داوطلب به پیکرها ظاهر و فرم می‌دهند و سپس به بستگانشان تحویل میدهند، این داوطلب‌ها بسیار ارزشمند هستند زیرا دست به کار نادر و استثنایی می‌زنند. فیلم «سرو زیر آب» به موضوع تفحص شهدا مربوط است، باشه آهنگر کارگردان فیلم مدت‌ها برای این فیلم تحقیق و پژوهش انجام داده است. در «سرو زیر آب» جزئیاتی از تفحص شهدا را که در نهایت منجر به شناسایی پیکر می‌شود، می‌بینیم، خطایی که در این تفحص صورت می‌گیرد، ساختار کلی فیلم را تشکیل می‌دهد.  ترکیب، کنتراست و نورپردازی به گونه‌ای در این فیلم انجام شد که به مرور زمان و پس از گذشته 10 دقیقه از فیلم، تماشاگر تحت تاثیر قرار بگیرد. بدون تردید این تصاویر را بنده به تنهایی خلق نکردم و نیروی دیگری نیز در این تصویرها به کمک من برای خلق آنها آمده است. طراحی صحنه کار خیلی درخشان است که کمک کننده زیادی به تصاویر است.

نحوه تعامل شما با کارگردان برای ارتقا و بهبود کیفیت تصاویر چگونه بوده است؟
ما با هم ارتباط کاری خیلی خوبی داریم. آقای آهنگر فیلمنامه های فوق العاده ای همراه با پژوهش های بسیاری را می نویسد. همکاری من و باشه آهنگر مثل جاذبه و دافعه است. یعنی هم قبل و هم بعد از شروع فیلمبرداری می توانیم ارتباط بسیار خوب و مثبتی با هم برقرار کنیم. براى شروع هر پروژه اى ابتدا گفتگوهاى مختلفى در مورد سبک، روش و نوع نورپردازى میان ما صورت مى گیرد. همه عوامل دست به دست هم مى دهند و منجر به موفقیت در یک کار سینمایى مى شوند. در سه کار قبلی که با هم همکاری داشته ایم هم این امر وجود داشته است. مطمئن بودم نتیجه در این فیلم هم مورد ستایش و قابل اعتنا می شود. .سر صحنه‌های فیلمبرداری تقریبا با هم حرف نمی زدیم و یا خیلی کم حرف می زدیم. انرژی که برای حرف زدن باید صرف می کردیم برای خلق کردن پلان می گذاشتیم اما قبل از فیلمبرداری، مراوده و گفتگوهای زیادی را انجام می دادیم، این رابطه‌ای که به عنوان کارگردان و فیلمبردار داریم، از فیلم «فرزند خاک» به وجود آمده است که به نظرم فیلمنامه بینظیری دارد، در واقع فیلمنامه آن را می‌توان یک بار دیگر ساخت.

اگرچه دکوپاژ نهایی برعهده کارگردان بوده است اما من در بازدید از لوکیشن‌های پیش از فیلمبرداری پیشنهادهایی دادم که مورد تایید ‌آهنگر قرار گرفت. ما گفت‌وگو و مشورت‌های زیادی درباره نوع تصویر و سبک فیلمبرداری نیز پیش از فیلمبرداری داشتیم و نظرات‌مان را با یکدیگر در میان گذاشتیم و اکثرا با هم به توافق رسیدیم.

از شرایط و چالش های کار در سرو زیر آب بگویید. با توجه به سختی هایی که در فیلم «ملکه» برای فیلمبرداری آن وجود داشت و منجر به گرفتن هلی شات های متفاوت ومختلف شد. آیا در «سرو زیرآب» دوباره این سختی ها را تجربه کردید و تکنیک خاصی را برای این فیلم برگزیدید؟

 فیلمبرداری «سرو زیر آب» خیلی سخت تر از فیلم ملکه بود. البته این فیلم باید ابتدا دیده شود و بعد درباره سکانس های مختلف آن صحبت کنیم. چون اگر الان راجع به آن حرف بزنم منجر به ترسیم تصاویری می شود که هنوز مخاطبان آن را ندیده اند. اما مطمئن باشید این فیلم پتانسیل آن را دارد که درباره آن صحبت کرد.

 وسیله‌ای ساختم که می‌توانستیم دوربین را در آن بگذاریم و بسیاری از پلان‌ها از این طریق فیلمبرداری شده است. فیلمبرداری فیلم «سرو زیر آب»  کار بسیار سختی بود. وقتی فیلمبرداری این فیلم را شروع کردم 83 کیلوگرم بودم اما وقتی تمام شد، به 75 کیلو رسیدم. سکانس هایی که در سوله در فیلم «سرو زیر آب» فیلمبرداری شده است در زمان زمستان سال گذشته بود؛ اگر بیرون دما سه درجه بالای صفر بود داخل آن سوله پنج درجه زیر صفر بود.

همکاری با آقای باشه آهنگر چگونه بود؟

این هنرمند علاوه بر توانایی و مهارت بالایی که دارد، فردی فکور و فاضل است که علاوه بر همکاری ارتباط دوستانه خوبی با او دارم. بابت این سه همکاری که در آثار باشه‌آهنگر داشته‌ام، همکاری در ۴ پروژه دیگر را رد کردم؛ زیرا فرصت حضور در فیلم‌های این کارگردان برای من اهمیت زیادی دارد. من بابت فیلمبرداری هر سه همکاری‌ام با این کارگردان از جشنواره فیلم فجر جایزه دریافت کرده‌ام و همکاری با این کارگردان برای من ارزشمند است.

آقای زرین دست در یک جمله در خصوص مهم ترین شاخصه و نقطه قوت فیلم «سرو زیر آب» بگویید:

 این فیلم اثری درخشان و ارزشمند است. به عقیده من خود فیلم درخشانترین شاخصه است.