جشنواره را برای اسم‌ها تشکیل نمی‎دهیم؛ فیلم فجر جای بهترین‌هاست/ بخاطر رعایت حال مردم، قیمت بلیط را افزایش نمی‌دهیم

سینمای ایران به وجود برخی اتفاقات خاص، زنده است و قطعا یکی از اینها نیز جشنواره فیلم فجر است؛ یک دورهمی که بی‌برو برگرد برای سینماگران ایرانی اهمیتی دوچندان دارد؛ تا جایی که از نبودنشان در این رویداد تا جایزه نگرفتنشان، گلایه‌ها می‌کنند. پس رقابت برای حضورو تصاحب سیمرغ، داغِ داغ است! 

در این چند روزی که به دوره سی و هفتم باقی مانده، در خبرگزاری دانشجو میزبان ابراهیم داروغه‌زاده، دبیر جشنواره فیلم فجر بودیم تا کمی از انتخاب‌هاو اتفاقات و برخی حواشی این رویداد گپ بزنیم؛ گفتگویی حداقل یک ساعته که خلاصه آن به قرارزیر می‌آید:

• سوال نخست را به همزمانی جشنواره فیلم فجر با چهل سالگی انقلاب اسلامی ربط دهیم؛ از این بابت که با گذشت این چهار دهه، همه انتظار دارند که هر حوزه‌ای مثل فرهنگ و هنر و نیز رویدادهای این حوزه بتواند برآیند کاری خود را به این تاریخ نسبت بدهد و اعلام نتیجه کند، بالاخره این انتظار از جشنواره فجر هم می‎رود که از قافله عقب نماند. این امیدواری از جشنواره امسال تا چه اندازه، قابل پیش‌بینی است؟

بله! انقلاب اسلامی در این چهار دهه باید دستاوردهایی داشته باشد؛ اتفاقا خود سینمای ما با شکل و شمایل جدیدش یکی از دستاوردهای همین انقلاب است که در طول چهل سال گذشته نیز چه در عرصه داخل و چه خارجی، بسیار افتخارآفرین بوده است. 

یکی از مهمترین تحولاتی که انقلاب اسلامی ما توقع دارد همین دگرگونی‎های فرهنگی است؛ چنانکه ماهیت سینمای ملی نیز به کلی عوض شد و به سمت سینمای اندیشمند، وسینمایی رفت که بتواند کمک‎حال توسعه کشور باشد. معتقدم در حوزه سینما باید به دستاوردهای این چهل ساله نیز ببالیم.

فیلم‌های این دوره از جشنواره فجر هم خوشبختانه نوید رویدادی خوب و مقبول را می‎دهد؛ آثاری که در ساخت هنری تا محتوایی و جذب مخاطب موفق هستند. تا جایی که آثار را دیده‎ام شاهد تنوع خوبی در موضوعات هستیم و مشخصا نیز برخی فیلم‌ها روی موضوع انقلاب تمرکز داشته‎اند.

• مصداقی دارید که بتوان با آن مخاطب را منتظر گذاشت؟

اسم نبریم بهتر است تا حاشیه یا شائبه‌ای ایجاد نکنیم؛ وگرنه این تصور می‎شود که قرار است به عمد آثاری با موضوع خاص را به هیات انتخاب سفارش دهیم و یا اینکه عمدا می‎خواهیم برخی فیلم‎ها را از الان وارد جشنواره کنیم. 

• پس این رویدادمحوری سینما مبتنی بر موضوعات روز را می‌توان شاهد بود؟ لااقل تا جایی که از آثار باخبر هستید!

سینمای ما در جشنواره فجر قبلی نیز ثابت کرد که به حوادث روز کشور توجه دارد، و نسبت به مباحث  مهم مرتبط با کشورمان سکوت نمی‌کند؛ از حوزه دفاع مقدس گرفته تا جریان داعش و ... که از قضا بهترین‌های جشنواره هم بودند. امسال هم دست جشنواره برای چنین موضوعاتی خالی نیست.

در عین حال نباید در سینما به موضوع انقلاب، به صرف یک موضوع تاریخی بنگریم. بپذیریم که هر فیلمی توفیقش را مدیون و مرهون همین انقلاب می‎داند و محتوا و رویکردش نشات گرفته از این رخداد است.

• البته در این چند سال اخیر حضور برخی موسسات انقلابی در سینما پررنگ‌تر شده و یکی دو فیلم موفق دوره قبل نیز به قولی حاصل دست‍خپخت سرمایه‌گذاری وحمایت‌های آنان بود که اتفاق خوشایندی هم هست. البته شاید این گمان برود که به زعم برخی برای ظاهرسازی هم که شده، انتخاب‌هایتان بیشتر به سمت محتوا تمایل پیدا کند! 

من معتقدم که کل سینما، مرهون انقلاب است؛ پس هر فیلمی که بتواند در داخل و خارجی موفق باشد مرتبط با سینمای انقلاب است. بنابراین اعتقاد ندارم که فیلم انقلابی لزوما باید قصه‌ای مستقیم مرتبط با انقلاب داشته باشد. آثار ما وابسته و مدیون انقلاب هستند و خارج از این صفت هم تعریف نخواهد شد.

در عین اینکه ما اهل سفارش‌سازی نیستم که مثلا چون چهل سالگی انقلاب در پیش است، عمدا چند فیلم را در اینباره به هیات انتخاب توصیه کنیم. خود سینما همیشه به موضوعات روز واکنش نشان می‌دهد و روال طبیعی خودش را طی می‌کند. 

در عین اینکه فیلم‌های خاص انقلابی باید بیش از بقیه حتی از قدرت زیادتری برخوردار باشد نه اینکه مثل برخی گاه پ‍ول بیت المال را هم حیف و میل کند.

• ما در طول سال جاری شاهد اکران برخی فیلم‌ها از سوی برخی کارگردانان شناخته شده بودیم؛ آثاری که قصد و نیتشان را به هردلیل برای حضور در جشنواره نگذاشتند از «هزارپا» گرفته تا «مارموز» و ... این اتفاق بخاطر تصمیمات شخصی فیلمساز است یا عدم رایزنی و شاید نبود تعامل میان شماو دوستان فیلمساز؟

جشنواره فجر باید محل نمایش بهترین آثار سینمای ما و دیگری کشف استعدادهای آینده‌دار باشد. بنابراین حضور برندها و لزوما اسم کارگردان‌ها، مدنظر جشنواره نبوده و نیست. چه بسا کارگردانان موفق گاه فیلم‌های خوبی هم نساخته‎اند و اثرشان واجد حضور در جشنواره نیست.‍ ما بخاطر اسم‌ها جشنواره تشکیل نمی‎دهیم.

دلیل وجود هیات انتخاب چیست؟ آثاری که موضوع خوب داشته باشد و بتواند با مخاطب ارتباط بگیرد. در عین اینکه باید واجد کیفیت هنری قابل توجه هم باشد. 

بنابراین اگر می‌بینید که برخی از این فیلمسازان ترجیح دادند که اثرشان را صرفا برای اکران بسازند و به جشنواره نیاورند؛ به این دلیل است که چون واقعا شانسی برای پذیرفته شدن نداشتند و نمی‌توانستند در رقابت جشنواره موفق باشند.

البته عیبی هم ندارد؛ چه بسا فیلمسازی از برگزیدگان جشنواره هم بوده که حالا عمدتا دنبال فیلم ساختن برای اکران است ولو اینکه بداند اثرش هم در جشنواره پذیرفته نمی‌شود.

• پس آثاری که به صرف سفارش یا محتوا، بخواهند وارد جشنواره شوند؛ نداریم! حتی فیلم‌هایی که حمایت دولتی خاصی را پشتشان دارند. خصوصا اینکه همیشه به برخی فیلم‌ها با موضوعات لازمه سینمای ایران، برچسب حکومتی و غیره هم می‌زنند.

ببینید! نباید انتظار داشت بخش خصوصی که عمدتا به دنبال بازگشت سرمایه است، سراغ برخی فیلم‌های خاص برود بویژه آثاری با محتوای لازم که باید ساخته شوند چون اینجا دیگر هدف بر سود و بازگشت سرمایه نیست. بنابراین نهادهای حاکمیتی و دولت وارد فاز کمک به ساخت آن می‌شوند. اینجا دیگر بحث سفارش نیست. 

بالاخره فیلمسازی که علاقه‌مند به ساخت این موضوعات ملی است، باید هم کمک دولتی را ببینید. اما حضورشان در جشنواره فجر، فقط به سابقه و موضوع صرفشان برنمی‌گردد؛ بلکه باید آن را هیات انتخاب نیز بپ‍ذیرد. سال قبل چه بسا فیلم‌هایی داشتیم که خصیصه مدنظر را داشتند  و البته اینقدر خوب بودند که براحتی نظر هیات انتخاب را هم جلب کردند و شاهد موفقیتهای‌شان نیز بودید. هر هیات انتخاب و داوری هم بود مطمئن باشید به این آثار جایزه می‌داد.

البته که در معیارهایمان برای انتخاب، تنها صرف وجوه هنری مدنظر نیست؛ بلکه حتما باید سه فاکتور را داشته باشند اعم از ارزش‎های هنری٬ مخاطب‎پسندی و دیگر هم محتوا. بنابراین پنهان نمی‌کنم که مو‍ضوع فیلم نیز در انتخاب‌ها دخیل است.  

• از این مبحث که بگذریم؛ جای یک انتقاد همیشگی به جشنواره و البته سیاستگذاری آن وجود دارد اعم از اینکه عمدتا درگیرو دار یک سری تغییرات کلی و گاه جزئی است. مثل سیمرغ فیلمنامه اقتباسی و جوایزی به قول معروف یکهویی و غیره؟

این سیمرغ اقتباسی، همیشه هست اما به شرطی که فیلم اقتباسی باکیفیتی نیز در میان آثار جشنواره دیده شود که شایسته دریافت جایزه باشد.

• تغییرات هر از گاهی چطور؟ مثل اینکه یک سال بخش «نگاه نو» داریم و یک سال نه! جشنواره بالاخره چه وقت قرار است به یک سیاستگذاری واحدی برسد؟ حتی خود شما هم گویا قائل به این ثبات نیستید؛ مثالش هم در حذف بخش «نگاه نو» در جشنواره سال قبل و افزودن مجدد آن به دوره فعلی است!

واقعیت این است که جشنواره یک بخش اصلی دارد که مسابقه سینمای ایران است. حتی زمانی که بخش بین‌الملل با بخش سینمای ایران، یکی بود؛ بازهم خود شما رسانه‌ها فقط به سینمای ایران اهمیت می‌دادید که دقیقا همین بخش شاهد کمترین تغییرات است. تغییراتی هم اگر هست به دیگر بخش‌ها برمی‌گردد مثل جدایی بخش بین‌الملل. وگرنه همانطور که گفتم این بخش در سال‌های قبل برای رسانه‌ها هم چندان جذاب نبود.

از چند سال قبلتر از من، نیز فیلم‌های اول و غیر آن را در یک بخش برگزار می‌کردند٬ سال قبل نیز من بدون تغییر این روال قبلی را ادامه دادم. ولی امسال دوباره بخش «نگاه نو» را جدا کردیم که این دلیل دارد؛ به این مناسبت که امسال شاهد چهل سالگی انقلاب هستیم و باید مقداری گستردگی جشنواره و دستاوردهای سینمای ایران را به تصویر بکشیم. 

بنابراین با اضافه کردن بخش «نگاه نو» بطور مستقل، هم دوباره به فیلمسازان جوان بهایی مجدد می‌دهیم و هم بخاطر بزرگداشت چهارمین دهه از انقلاب اسلامی، شاهد نمایشی بهتر از آن خواهیم بود. وگرنه در تعداد سیمرغ‌ها این ثبات را همه ساله داشته‌ایم و تغییری نخواهیم داشت.

• برسیم به هیات انتخاب و دوباره یک سری اسامی تکراری! این ایرادی است که به هیات انتخاب، به زعم ما وارد است. چه بسا اینکه ما خیلی چهره‌های شاخص در سینما داریم که می‌توان آنها را در لیست دید!

خیلی از جشنواره‌های دنیا اصلا هیات انتخاب را معرفی نمی‌کنند. اگر انتقادی هم به اسامی داشته باشیم، مهم خروجی انتخاب است که دبیر جشنواره مسئول آن است.

اما در هیات انتخاب باید ملاحظاتی را در نظر گرفت تا خروجی درستی بدست آید. در این لیست هفت نفره هیات انتخاب هم، باید برخی اعضای شورای پروانه نمایش حضور داشته باشند. بودن این اسامی در هیات انتخاب نیز لازم است تا پروانه نمایش فیلم‌ها نیزخود به خود مهیا شود.

چهار نفر دیگر نیز از اهالی سینما انتخاب می‌شوند که در اینباره دچار محدودیت هستیم. در عین اینکه کار سختی است و افراد بخاطر رفاقت سینمایی و دور شدن از انتظارات همکارنشان، چندان تمایلی برای حضور در هیات انتخاب ندارند.

بنابراین هر دبیری می‌تواند یک هیات انتخابی بگذارد و چه بسا خروجی متفاوتی نیز درپی داشته باشد. اما به نظرم افراد فعلی واجد شرایط لازم هستند، و از آنان  هم دفاع می‌کنم. 

• در مورد روند تغییرات در بودجه جشنواره هم بفرمایید! خصوصا با تورمی که امسال شاهدش بودیم؛ قرار است بر جشنواره و احیانا هزینه‌کرد مخاطب، تاثیری داشته باشد؟

در جشنواره امسال افزایش قیمتی را در بلیط‌ها نخواهیم داشت. کما اینکه سینماهای جنوب شهر و برحسب تغییرات جغرافیایی تخفیف نیز اعمال می‌شود. همچنین فیلم‌های بخش مسابقه را نیز در استان‌ها نمایش خواهیم داد.

سال گذشته 4.7 میلیارد تومان هزینه‌کرد جشنواره بود که 1.2 میلیارد را از محل فروش بلیط برگرداندیم که بخشی از هزینه‌ها را کمتر کرد. البته امسال با تورم و غیره، حداقل 20 درصدی را احتمالا بر افزایش مخارج جشنواره شاهد خواهیم بود. حتما باید حامی مالی پیدا کنیم و چه بسا باید شیوه ریاضتی سال گذشته را هم درپ‍یش بگیریم.

• سالن نمایش رسانه و هنرمندان نیز که احتمالا تغییری نکند؟

امسال در کنار سالن رسانه‌ها، همچنان سینمای هنرمندان را خواهیم داشت که البته هنوز قطعی نشده است. تاکنون چند  پردیس سینمایی هم درخواست میزبانی داده‌اند که باید امکانات و شرایطشان را بررسی کرد.

سال گذشته در پردیس ملت، مشکل پارکینگ داشتیم و امسال هم هنوز آماده نیست؛ اما سیستم نمایش حرفه‌ای دارد که محیط مناسبتری برای نمایش فیلم است. با وجود اینکه اولین سال بود که میزبانی جشنواره را داشت اما در مجموع از سینماملت راضی بودیم.

• در مورد سهمیه رسانه‌ها و روند نزولی کمیت کارت‌های جشنواره چطور؟

بحث کاهش سهمیه نیست بلکه می‌خواهیم حرفه‌ای باشیم؛ بنابراین رسانه‌ها و خبرنگاران رسمی، اولویت ما برای حضور در جشنواره هستند. برای بقیه که در این سیستم تعریف نمی‌شوند نیز باید امکانات دیگری درنظر گرفت.

• و اینکه کار بازبینی و انتخاب فیلم‌ها چه زمانی تمام می‌شود؟

نیمه دی ماه هیات انتخاب کارش را تمام خواهد کرد.

• امیدواریم با تمام این بحث‌ها شاهد جشنواره‌ای باشیم که جلب رضایت کند... 

شما مطمئن باشید که کیفیت فیلم‌های جشنواره نسبت به سال قبل، از کیفیت بالاتری برخوردار است. این را هم بگویم که هرچند اسامی کارگردان و حضورشان در جشنواره، برای مخاطب مهم است اما برای جشنواره، مهم فیلم‌هایی باشاخص‌های اعلامی و معرفی فیلمسازان جدید است.