آداب و رسوم خاص بومیان هرمزگانی برای استقبال از عید نوروز/ کوزه‌هایی که می‌شکنند تا بهار بیاید!

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، هانا چراغی؛ * هرمزگان از سالیان دور محل تشکیل نخستین اجتماع‌ها و گاهواره‌های فرهنگی کهن بوده و از آداب و رسوم‌های خاص خود برخوردار است. اغلب مردم وقتی نام هرمزگان به گوششان می‌خورد یاد پوشش خاص بندری‌ها می‌افتند و نقاب‌هایی که زنان بومی این استان برچهره می‌زنند را به خاطر می‌آورند.

بومیان هرمزگانی از جمله قوم‌هایی هستند که هنوز هم سعی در حفظ فرهنگ و آداب و رسوم خاص خود دارند. سنت‌هایی که با جان و دل به آن‌ها احترام می‌گذارند و در تلاش هستند در هر مراسمی تا جای ممکن آداب خاص آن ایام را به جا آورند. نوروز یکی از اعیادی است که همراه با مراسمات سنتی بومیان هرمزگانی در این منطقه سپری می‌شود.

حسین شمس الدینی، دانشجوی کارشناسی برق دانشگاه هرمزگان و بومی این استان است که در گفتگو با خبرنگار دانشگاه خبرگزاری دانشجو به بیان برخی از آداب و سنن این منطقه می‌پردازد و می‌گوید: مردم هرمزگان همچون سایر مناطق کشورمان در ایام نوروز آداب و رسوم خاص خود را دارند و با خانه تکانی و آتش بازی در چهارشنبه سوری و برپایی سفره هفت سین به استقبال این ایام می‌روند و در ایام عید به دید و بازدید از بزرگان فامیل می‌پردازند و در پایان تعطیلات نوروزی ۱۳ خود را بدر می‌کنند.

شمس الدینی می‌افزاید: آداب خاص هرمزگانی‌ها را باید در چند بخش از هم تفکیک کرد. پررنگ بودن سروده‌ها و آواز‌های محلی در هر یک از جشن‌های ایام نوروز یکی از آداب و رسوم خاص هرمزگانی‌ها است و خواندن این سروده‌ها را در همه مراسم‌های مربوط به عید نوروز بجا می‌آورند.

وی ادامه می‌دهد: نوروزخوانی یکی از سروده‌ها است که بومیان علاقه بسیاری به خواندن آن دارند. حتی کودکان نیز در مراسم ۱۳ بدر با سردادن این آواز آخرین روز تعطیلات خود را می‌گذرانند. البته این آوازخوانی در مراسم چهارشنبه سوری نیز توسط کودکان خوانده می‌شود.

 

این دانشجوی بومی هرمزگانی اضافه می‌کند: یکی دیگر از آداب و رسوم مردم هرمزگان توجه به زیارت اهل قبور در همه اعیاد از جمله عید نوروز است و اکثر بومیان در روز عید نوروز به قبرستان می‌روند و بر سر مزار عزیزانشان شروع به خواندن دعا می‌کنند و سال نو را به آنان تبریک می‌گویند. مورد بعدی مربوط به نوع خانه تکانی و پوشیدن لباس‌های نو است که در استان مرسوم است. خانه تکانی که در اسفندماه برگزار می‌شود به این صورت است که زنان خانواده فرش‌ها و حصیر‌های کهنه خانه را درون آب رودخانه یا دریا می‌اندازند و فرش‌ها و حصیر‌های نو را جایگزین آن‌ها می‌کنند. البته این روز‌ها کمتر شاهد برگزاری این مراسم هستیم.

وی می‌گوید: رسم دیگر بومیان هرمزگان در زمان خانه تکانی، شکستن کوزه است آن هم پشت در خانه؛ چرا که اعتقاد دارند با شکستن کوزه، نحسی‌ها از بین می‌رود. دورانداختن لباس‌های کهنه در آب رودخانه یکی دیگر از رسوم بومیان است و عقیده دارند که حتما در ایام نوروز باید لباس‌های نو بر تن کنند.

شمس الدینی اظهار می‌کند: البته کسانی که توانایی خرید لباس‌های نو را ندارند از بومیان، لباس‌های کهنه‌ای که قابل استفاده است را می‌گیرند و همزمان با انجام این کار شروع به خواندن سروده «عید ما نوروز ما، کهنه قبا هر روز ما» می‌کنند.

وی می‌افزاید: استفاده از حنا در فرهنگ هرمزگانی‌ها از قدمت بسیاری برخوردار است به نحوی که یکی از ویژگی‌های زیبایی بانوان تلقی می‌شود. در ایام نوروز دختران و زنان جوان با حنا دست و پا‌های خود را نقش می‌بندند و اینگونه به استقبال بهار می‌روند.

دانشجوی بومی هرمزگانی بیان می‌دارد: لباس بندری مردم هرمزگان پر از رنگ‌های متنوع است و از قسمت‌های مختلفی تشکیل می‌شود. یکی از قسمت‌های لباس زنانه بُرکه (نقاب) نام دارد که بر روی صورت زنان قرار می‌گیرد. این بُرکه با رنگ‌های مختلفی که دارد نشانگر این است که فردی که از آن استفاده می‌کند دارای چه شخصیتی و از کدام قوم است. البته از طریق رنگ نقاب می‌توان متوجه شد که این بانو، متاهل است یا مجرد و یا بیوه. از این نقاب‌ها در ایام نوروز هم استفاده می‌شود و زنان از آن برای پوشاندن چهره خود استفاده می‌کنند.

 

وی ادامه می‌دهد: یکی دیگر از رسوم هرمزگانی‌ها در ایام نوروز این است که همه فامیل در خانه بزرگ خانواده جمع می‌شوند و بزرگ خانواده شروع به روایت داستان‌های اساطیری و افسانه‌ای و داستان‌های واقعی می‌کند که این روایت خوانی‌ها «آرچو و چیچیکا» نام دارند و یکی از آداب پرطرفدار بومیان استان است.

شمس الدینی می‌گوید: البته هرمزگانی‌ها شادی و خوشحالی خود از فرارسیدن نوروز و سال جدید را با حیوانات خانگی هم شریک می‌شوند؛ به این نحو که با نوعی خاک سرخ به نام «گلک» شاخ گوسفندان و بز‌ها و گاو‌های خود را رنگ می‌زند و با همین گلک در و دیوار خانه را نیز رنگباران می‌کنند و تخم مرغ‌های هفت سین را نیز با این خاک به رنگ سرخ در می‌آورند.

وی یادآور می‌شود: آخرین مراسمی که بومیان هرمزگانی در ایام عید نوروز به جا می‌آورند، بدر کردن ۱۳ است . همه خانواده به صورت دسته جمعی به یک منطقه خاص می‌روند و شادی و خوشحالی خود از گذراندن ایام نوروز را باهم تقسیم می‌کنند و در این روز با خواندن آواز‌ها و سروده‌های خاص همچون نوروزخوانی آخرین روز تعطیلات را ‌می‌گذرانند.