کرسی‌های آزاداندیشی؛ مهم‌ترین راه برای ایجاد فرهنگ آزاداندیشی

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو- شایان، ولی پور مطلق؛* رهبر معظم انقلاب در مهر سال ۹۳ با تأکید بر برگزاری کرسی‌های آزاداندیشی گفتند: «فکر کنید، بگویید، بنویسید و کرسی‌های آزاد اندیشی را که من صد بار تأکید کردم را راه بیاندازید.» در اهمیت کرسی‌های آزاد اندیشی همین سخن رهبری کافی است؛ چرا که ایشان در کمتر جایی از لفظ تأکید صد باره استفاده کرده اند.

اما آزاداندیشی آسیب‌هایی دارد که در ادامه برخی از آن‌ها را برمی شمارم:

۱. در کشور ما آزاد اندیشی مظلوم است؛ دلیل آن هم دو گروه هستند: نخست کسانی که خیال می‌کنند، بناست با آزاد اندیشی همه‌ی بنیان‌های اصیل در هم شکسته بشوند و، چون دل در گرو این بنیان‌ها دارند، از آن می‌ترسند. دوم افرادی که فکر می‌کنند با آزاد اندیشی باید این بنیان‌ها را در هم شکست؛ اما باید گفت: برگزاری کرسی‌های آزاد اندیشی مهم‌ترین راه برای ایجاد فرهنگ آزاد اندیشی است.

۲. عدم ارائه راهکار برای حل مشکلات از سوی کرسی‌های آزاد اندیشی و تبدیل شدن آن‌ها به محفلی صرف بیان نظرات، عمده‌ترین آسیب کرسی‌های فعلی است. اساسا تفاوت جامعه دانشگاهی با سایر جوامع باید در همین ارائه راهکار علمی و عملی (تخصصی) باشد.

۳. متاسفانه ممکن است کرسی‌های آزاد اندیشی، باعث شوند تا دانشجو دچار ژست روشنفکری (فارغ از تحلیل واژه روشنفکر) شود و این ژست توأم با ژست دیگری است که از آن به عنوان اپوزیسیون یاد می‌کنم (یعنی مخالفت دانشجو با هر موضوعی). نکته اینجاست که باید دانشجو توسط اساتید دانشگاه اقناع شود تا تمامی تئوری‌ها و نظریاتش را متناسب با شرایط و مقتضیات زمان و مکان کشورش اعلام کند و همچنین همه این‌ها را نیز در درجه اول ذیل اسلام تعریف نماید (اگر آن دانشجو واقعا به فکر حل مشکل در جامعه است)، اما متاسفانه این اقناع سازی توسط اساتید صورت نمی‌گیرد.

۴. گاهی دیده می‌شود که اختلاف فکری اندک بر سر یک موضوع در یک مجموعه (مثلا یک تشکل) باعث می‌شود تا پیرامون آن موضوع آزاد اندیشی در کف دانشگاه صورت نگیرد و آنان را از اصل آزاد اندیشی حول آن موضوع بیاندازد.

۵. عدم آسیب شناسی کرسی‌های آزاد اندیشی پس از برگزاری که حقیقتا حلقه‌ی مفقوده‌ی کرسی‌های آزاد اندیشی دانشجویی فعلی است.

۶. تبدیل فرآیند برگزاری کرسی‌های آزاد اندیشی به یک فرآیند کاملا بروکراتیک و سرشار از کاغذبازی و همچنین نفس گیر برای دانشجویان که خودشان همزمان با مشکلات صنفی، رفاهی و آموزشی دست و پنجه نرم می‌کنند و درگیر شدن بیش از حد با این مشکلات آن‌ها را نسبت به برگزاری کرسی‌های آزاد اندیشی ناامید می‌نماید.

۷. نگاه کاریکاتوری به کرسی‌های آزاد اندیشی و محدود کردن به یک قالب خاص: متاسفانه دیدگاه به کرسی‌های آزاد اندیشی بدین گونه شده که یک میز بگذاریم و سه نفر یا بیشتر بیایند و حول یک موضوع نظراتشان را در تالار دانشگاه بگویند و بروند. اما باید دانست که به هر جلسه‌ی گفتگو محور که فضای آن آرام و منطقی و به دور از هیجانات باشد و همچنین محوریتش با دانشجو باشد، کرسی آزاد اندیشی دانشجویی گفته می‌شود؛ بنابراین کرسی یک قالب خاص و مشخص ندارد و مناظرات دانشجویی، گعده‌های دوستانه در دانشگاه و خوابگاه حول یک موضوع، جلسات گفت و گوی چند نفره، میزگرد دانشجویی و ... می‌تواند کرسی باشد فقط مهم آن است که با برنامه و هدف دار باشد و دو ویژگی مذکور را داشته باشد؛ بنابراین برای کرسی آزاد اندیشی جمعیت و قالب در درجه‌ی اهمیت کم تری نسبت به گفتگو محوری و عقلانیت محوری است.

۸. موضوعات کرسی‌های آزاد اندیشی: موضوعات کرسی‌های آزاد اندیشی نباید بیش از حد عمیق یا سطحی باشد، دغدغه و مبتلابه دانشجویان باشد و نیاز‌های واقعی آنان را پوشش دهد. موضوع می‌بایست با اهمیت و بااصالت بوده، انفعالی نباشد و ما را در موضع نقد صرف و انفعال کامل قرار ندهد، در درون خودش چند قطبی باشد، جانب دارانه نباشد و در انتخاب آن به تنوع و جامعیت توجه شود؛ یعنی موضوعات علمی و مطالبات صنفی نباید مغفول واقع شود.

 

به عنوان مثال سه موضوع زیر در شرایط کنونی بسیار مغفول مانده: کرسی‌های آزاد اندیشی ویژه بانوان و با محوریت مسائل زنان، نقش آفرینی تخصصی (ورود کرسی‌های آزاد اندیشی و نظریه پردازی به مسائل و مشکلات بومی نظیر کمبود آب، کشاورزی و ...)، کرسی‌های آزاد اندیشی با محوریت موضوعات اعتقادی: در شرایط فعلی و با گسترش رسانه‌ها بستر برای شبهه پراکنی زیاد شده و دانشجویان در معرض شبهات فراوانند که لزوم پاسخگویی به این شبهات از وظایف مهم جنبش دانشجویی اصیل است و بهترین قالب هم همین کرسی‌های آزاد اندیشی است.

۹. عدم ایجاد حس امنیت توسط مسئولین دانشگاه و یا مسئولین خارج از دانشگاه برای دانشجو: متاسفانه مسئولین نتوانسته اند فضای اعتماد سازی لازم را برای دانشجو ایجاد کنند و همچنین به او تضمین بدهند که پس از بیان اعلام نظرات خویش دچار مشکل (اعم از ستاره دار و...) نخواهد شد و دانشجو همواره از این ترس واهی رنج می‌برد (تاکید می‌کنم که این ترس واهی است و تضمین از سوی مسئولین بسیاری از مشکلات را حل خواهد کرد).

۱۰. ایجاد نشدن حس امنیت توسط برگزار کنندگان کرسی آزاد اندیشی (تشکل‌ها و ...): معمولا به هنگام برگزاری یک کرسی آزاد اندیشی توسط تشکل، انواع خبرگزاری‌ها دعوت می‌شوند، علاوه بر آن در جلسه عکاسی و فیلم برداری و ضبط صدا توسط مجریان برنامه صورت می‌گیرد که خود این موضوع باعث می‌شود دانشجو در بیان نظرات خویش احساس راحتی نکند.

در پایان یادی کنیم از سخن شهید بزرگوار و آزاد اندیش؛ شهید مرتضی مطهری (ره) که گفت: «اگر در صدر اسلام در جواب کسی که می‌آمد و می‌گفت: من خدا را قبول ندارم، می‌گفتند که بزنید و بکشید، امروز دیگر اسلامی وجود نداشت. اسلام به این دلیل باقی مانده که با شجاعت و با صراحت با افکار مختلف مواجه شده است. از اسلام فقط با یک نیرو می‌شود پاسداری کرد و آن‏ علم است و آزادی دادن به افکار مخالف و مواجهه صریح و روشن با آنها.»